Labbar til topps: – Det er nedturen som er oppturen

Fleire nyttar fridagar, helger og feriar til å stå på ski i kvammafjella om vinteren. Spesielt når gradestokken viser nokre plussgrader, sola skin og snøen glitrar. Medan nokre held seg i skianlegg og turløyper, vel andre ein litt meir krevjande variant, nemleg topptur.

Rekkjer av ivrige skientusiastar, som må avstand kan sjå ut som ein maurkoloni, kan skimtast opp dei mest populære fjellsidene. Å gå på toppturar på vinterstid er ikkje noko nytt, men det er trenden av at fleire og fleire gjer det med randoneeski på beina.

Sjå bilete og film frå Torefjell onsdag:

Får løn for strevet

Eirik Kvarv har lenge halde seg til langrenn og turar på fjellski. Etter å ha sett både kompisar og andre halda på med randonee, syntest han det såg så kjekt ut at han for tre–fire år sidan bestemte seg for å kjøpa utstyret sjølv. No er han ein av fleire kvemmingar som eig dei populære toppturskia.

Kvarv fortel at han trur at dei som står på randoneeski, set meir pris på nedfarten enn dei som til dømes tek ein skiheis til toppen.

– Sjølv om ein får skri meir når ein står i eit skianlegg, så gjer det jo noko med opplevinga når du har slite deg til topps, seier han.

Ifylgje den aktive kvemmingen, som er mykje i fjellet heile året, er Torefjell truleg eitt av dei mest omtykte toppturmåla i Kvam. Han forklarar at årsaker til det kan vera at fjellet er lett tilgjengeleg, at det er kort til toppen samanlikna med andre toppar og at det er lite skog. Dessutan får ein mykje tid til å skri.

– Det er eit veldig effektivt fjell. Ein slepp lange transportetappar og ein kan skri heilt frå toppen og nesten tilbake til parkeringsplassen, seier Kvarv.

Ifylgje han har det vore ein markant auke når det gjeld turglade som finn vegen til Torefjell. Og det er langt fleire, spesielt i helgane og feriar, som er tilreisande, fortel Kvarv.

– Det verkar som ein del trekkjer ned frå Kvamskogen, seier han.

– Lettare og tryggare

Då HF sin utsending tok turen til Torefjell onsdag, vel å merka ikkje med siste randoneeskrik på beina, var det framleis god plass på parkeringsplassen på Sjusete. Dei fleste av dei som var på plass, hadde langrennsutstyr i skiboksen. Men ved ein av bilane gjorde Eline Vangdal seg klar for ein noko brattare tur. Ho hadde nyleg fått på dei breie, lange fellane på skia og var klar for tur då ho snakka med lokalavisa.

Vangdal kjem frå Norheimsund, men er busett i Bergen. Ho har halde på med randonee i over ti år. Det var mannen hennar som vekte interessa hennar for det lette toppturutstyret, fortel ho.

Etter å ha nytta nokre fridagar til å gå turar på Kvamskogen, var ho klar for ein tur i heimtraktene. Det beste med randoneeski er at dei er lettare å skri på, meiner skientusiasten. Dessutan tykkjer ho at skia er mykje tryggare enn fjellski.

For Vangdal er det ikkje så viktig å ha dei lettaste skia og skoa, men å ha utstyr som får henne heilskinna ned. Å koma seg til topps er det minste, meiner ho.

Årets fyrste

Steinar og Caroline Hollekve var på plass då klokka nærma seg halv 11. Også dei hadde Torefjell som destinasjon, og båe hadde randoneeskia klare.

Paret har gått mange toppturar. Steinar seier at han har merka store endringar i aktiviteten i fjella dei siste åra. Han har vandra mykje i fjella på ski, lenge før randoneeutstyret var å finna i norske butikkar, fortel han.

Ein vanleg vinter går Steinar 30–40 toppturar, fortel han. Denne sesongen har det ikkje vorte mange. Skituren onsdag var den fyrste i år.

Viktig med kunnskap

Meir aktivitet i fjellet er noko også Raudekrossen har lagt merke til. Andreas Jacobsen, leiar i Øystese Røde Kors, fortel at folk brukar fjellet langt meir enn før. Men det er spesielt éin ting som uroar han.

– Diverre aukar ikkje kunnskapen om fjellvit i tak med auken av dei som legg ut på turar, seier han.

Fleire i fjellet gjev fleire skadar, ifylgje Jacobsen. Han meiner det er viktig at folk kjenner eigne avgrensingar.

– Mange som legg ut på tur, kan verta overraska over kor lang turen faktisk er. Og når ein vert sliten, er det større risiko for at det skjer uhell, seier han.

– Kva er viktig å hugsa på?

– Ein bør skaffa seg kunnskap om området ein skal gå i, og bruka kart og kompass der det er naudsynt. Skal ein på topptur, bør ein ha kunnskap om skred og skredfare, seier Jacobsen.

Han oppmodar alle om å ha med seg rikeleg med mat og drikke, og nok utstyr til å kunna ferdast ute ei god stund. Utstyr til skredsøk og fyrstehjelp kan òg vera lurt, meiner han.

– Det kan sjå veldig fint ut når ein går, men vêret kan fort snu, seier Jacobsen.

Både trening og moro

På veg oppover stadfesta skispora den høge aktiviteten som har vore i fjellet, som ligg 1.050 meter over havet. Nokre stader har så mange leika seg at området mest liknar på ei turløype.

Etter ein kort pause på toppen møtte HF Jonas Klyve, Isa Lillevik og Nora Mo-Bjørklund. Alle tre gjekk til topps på dei populære toppturskia.

Alle i trioen er i 20-åra. Student Mo-Bjørklund og Lillevik, som er sjukepleiar på Haukeland, tok seg ein fridag mellom slaga. Klyve er lærar og har vinterferie.

Lillevik fortel at ho likar randonee på grunn av både treninga og nedfarten. Ho er mest glad i å gå fjellturar på ski på vinteren, når ho kan skri ned i staden for å gå, seier ho.

– Og så er det kjekt å ta fine bilete, då, legg ho til.

Klyve er samd. Han er glad i å nyta utsikta på vegen opp, men mest moro er det på veg ned att, seier han.

Jamt sal

Den store interessa for randonee vert lagd merke til i sportsbutikkane i Øystese og i Norheimsund. Dei fortel at salet har vore jamt godt sidan dei byrja å selja utstyret for fem–seks år sidan. Både unge og vaksne ynskjer å investera i den lette utrustinga, som skal frakta dei til topps.

– Det var skikkeleg «trøkk», spesielt i byrjinga, seier Geir Mo, styreleiar i Mo Sport AS.

Medan det var mange som kjøpte randoneeutstyr i starten, har salet no stabilisert seg, fortel Mo.

Ifylgje dagleg leiar i Mo Sport AS, Arve Øyri, fekk salet ein ny oppsving under pandemien. Bransjen vart veldig aktuell i eit tid då folk synte meir interesse for å koma seg ut då dei måtte halda seg heime, i tillegg til at dei måtte halda avstand, seier han.

Det kan vera fleire årsaker til at folk ynskjer å skaffa seg utstyr til randonee, meiner Mo. Ifylgje han kan utrustinga gjera det langt lettare å koma seg opp fjellsidene og dessutan gjera opplevinga ned att betre. I tillegg er randoneeskoa langt meir stabile enn til dømes sko til fjellski. Det fører til at nedfarten vert tryggare, hevdar han.

– Ei investering

Arne Digernes, dagleg leiar i MX Sport Øystese AS, fortel at salet av skiutstyr har vore svært godt i vinter. Truleg er det den beste vinteren butikken har hatt, seier Digernes. Han trur at strammare økonomi kan vera noko av grunnen.

– Kanskje færre brukar mykje pengar på reising, men heller vel å investera i utstyr til aktivitet her heime, undrast han.

Digernes fortel at det er flest som kjøper fjellski, men at salet av randoneeski er godt.

Dersom ein skal investera i det kostesame utstyret, kan prislappen fort verta på mellom 15.000 og 25.000 kroner, fortel han. Digernes er oppteken av å tilby kundane ski og sko av god kvalitet, og tek ikkje inn dei rimelegaste modellane.

– Ein får mykje meir for pengane om ein heller ventar med å kjøpa utstyret til ein har råd til noko skikkeleg, understrekar forhandlaren.

Sportsbutikkane i Øystese og Norheimsund fortel båe at eit skibindingssystem frå Rottefella, Xplore, er det siste nye. Konseptet er ein mellomting mellom randonee og fjellski, forklarar Digernes. Utstyret gjev skientusiastar ei god oppleving både på flate strekkjer og oppover, men også god støtte på nedfarten, opplyser han.

Kan leiga og prøva

Både Mo Sport og MX Sport Øystese har tilbode utlån av randoneeutstyr dei siste to sesongane. Forhandlarane meiner at fleire kan vera tente med å nytta seg av tenesta.

– Utstyret er dyrt, så å leiga kan vera eit fint alternativ. Då får ein jo prøva det skikkeleg før ein kjøper det, seier Digernes.

Han fortel at tilbodet har vore populært, og at fleire har teke vore innom sportsbutikken i Øystese for å låna utstyr.

Ifylgje Geir Mo er det gjerne turistar og andre besøkjande som nyttar tilbodet i Norheimsund.

– Nokre familiar som har randoneeski, ynskjer gjerne å ta med gjestene på ein topptur. Då kjem dei her og låner det dei treng, seier han.

Fjørlett utstyr

Steinar Hollekve tykkjer at randoneeutstyret har vore eit lyft for dei som likar å gå toppturar. Han fortel om forskjellige funksjonar i bindingar og sko og den lette vekta på utstyret. Sjølv har han ski som veg «mest ingenting».

Sesongens fyrste tur for ekteparet Hollekve verka å falla i smak. Medan Caroline tykkjer at det å gå oppover er det kjekkaste, har Steinar ei anna meining.

– Det er nedturen som er oppturen, slår han fast.