– Krafta ligg i landskapet

– Ah, ouah! Voir!

I baksetet kikar to oppglødde veninner ut gjennom vindauga på veg gjennom Grova. Mobilane er raskt ute av lomma for å ta bilete. Angelina Oliveira (23) og Ambre Batisse (22), som vakna i ei Airbnb-leilegheit i Norheimsund for kort tid sidan, treng ikkje køyra langt før draumen deira er oppfylt.

Vêret er grått, og nedbøren som er venta utover dagen, vil truleg koma som snø. Det stoppar korkje iveren eller gleda. For der ligg han; fredeleg, mørk og storslagen, akkurat slik jentene hadde sett han føre seg: Hardangerfjorden.

Ei næring i endring

Mykje har skjedd i reiselivsnæringa dei siste åra. Mange av dei som kom til Noreg for å feriera, har ikkje kome tilbake etter pandemien. Spesielt asiatiske turistar, som var nokre av dei viktigaste kundane før, uteblir på grunn av vedvarande reiserestriksjonar i Asia. Det fortel Andreas Skogseth, reiselivsdirektør i Visit Hardangerfjord AS.

Han seier marknaden har vore og er framleis i stor endring. Kundar ein hadde før, har ein ikkje lenger. Det er ein jobb som må gjerast.

For å få ei meir berekraftig utvikling av reiselivet, vert det no satsa meir og meir på vinterturisme. Skogseth meiner utgangspunktet for vinterturisme er bra i Kvam. Mykje på grunn av at ein har to heilårsopne hotell. Fleire reiselivsaktørar har lyst til å ha heilårsope, men har ikkje nok kundegrunnlag, fortel han. Så då – når ein fyrst får turistar på plass – er det gjerne ikkje nok som er ope.

– Er det samarbeid om vinterturisme i dag?

– Ja. Me har fleire aktørar som samarbeider på tvers, og det er eit stadig aukande fokus på det. Me er nøydde til å jobba på tvers av kommunane for å framstå som attraktive for turistane, seier Skogseth.

Næringa jobbar no med å setja saman gode produkt og attraktive pakkar som treffer nye marknader. Det har skjedd mykje positivt, påpeikar reiselivsdirektøren.

– Galen bussjåfør!

Medan dei fleste utanlandske turistane kjem til Kvam når epletrea blømer og markene er frodige og grøne, er det grått og kaldt når dei franske damene kjem til Norheimsund med buss. Turen frå Bergen, via Kvamskogen og Tokagjelet, har gjort inntrykk på veninnene.

– Bussjåføren var galen! Ein skulle tru han hadde mange liv, seier Oliveira.

Dei smale, svingete vegane og bratte dalsidene er heilt nytt for dei to turistane, fortel dei.

– Det minner om slalåm! konstaterer Batisse.

Når HF treffer Batisse og Oliveira om morgonen, er det to spente og småtrøytte veninner som ventar utanfor leilegheita. Fyrst på programmet står ein tur til Herand. Journalistane er noko usikre på korleis dei franske gjestene vil oppleva turen. Vert han berre traust?

I bilen på veg frå Norheimsund til ferjekaien i Tørvikbygd vert fjorden fotografert igjen og igjen. Det viser seg fort at bekymringane er utan grunn. Dei franske glosene som trillar or munnen på jentene, høyrest positive ut. Like utom Vangdalsbergtunnelen vert det på ny stort engasjement i baksetet når ein liten bekk vert passert. Store fossar trengst ikkje for at dei unge turistane skal lata seg fascinera.

Den næraste fjorden

– Då me kom, kom me ikkje for å gjera mange aktivitetar. Draumen vår var å få sett fjorden, seier Oliviera.

Saman med venninna har ho reist frå heimbyen Clermont-Ferrand i det franske innlandet. Veninnene ville fyrst til Oslo, men konkluderte med at det fort vart dyrt. Etter nokre raske søk og ein kik på kartet til Google bestemte dei seg for å fly til Bergen. Hovudmålet vart Kvam og Hardangerfjorden. Det var fjorden som låg nærast «Vestlandets hovudstad».

Ferda til Noreg og Hardanger er den fyrste utanlandsferien til Batisse. Turen er ei gåve til seg sjølv etter fullført sjukepleiarutdanning, seier 22-åringen.

I mange år har ho hatt ein draum om å reisa til Noreg. Den endelege avgjerda om å bestilla turen vart teken på ein utestad i heimbyen i desember. Då hadde Frankrike nyleg vunne semifinalen mot Marokko i fotball-VM.

– Me var så glade for sigeren, og så spurde Ambre meg om eg ville reisa til Noreg med henne, fortel Oliveira.

Båe delte ynsket om å få oppleva fjord og fjell, som dei tidlegare berre har sett på bilete. Og slik vart det.

– Mykje bra innhald

Visit Hardangerfjord arbeider med å nå potensielle kundar både i inn- og utland. Ei av oppgåvene er å auka talet på tilgjengelege produkt og lansera dei betre i marknaden enn i dag, meiner Skogseth. I hovudsesongen vert det satsa tungt på den norske marknaden og land i Europa. Turistar langvegsfrå reiser oftast gjennom turoperatørar. Difor er det viktig å vera frampå på messer og andre typiske «treffpunkt».

Skogseth fortel at verksemda no er tilbake på internasjonale møteplassar etter pandemien. Ein tilsett var tidlegare i vinter til København for å møta kundar både frå Asia og USA. Der vart det sydd saman potensielle reiser saman med turoperatørane, som igjen skal presentera dette for sin marknad. I september ventar tur til aust- og vestkysten av USA. Også der skal Hardanger seljast inn.

– Kva nettsider brukar turistar for å finna aktivitetar?

– Utanlandske turistar er ofte innom Visit Norway sine sider. Der er Hardanger godt representert. Noko av grunnen er mykje bra innhald, seier Skogseth.

Innhald brukar marknadsføringsselskapet mykje tid og pengar på. Godt innhald gjev mange fordelar, meiner han. Også nettsidene til Visit Hardangerfjord har hatt ein stor auke i utanlandske gjester dei siste åra.

– Kor mykje energi vert lagt i Tripadvisor?

– Det er veldig varierande. Det er ikkje så mykje brukt av norske aktørar som i utlandet. Nettsida har òg slite litt med kredibiliteten, seier Skogseth.

– Eg trur ein har noko å vinna på å vera aktiv der, seier han.

– Kraft i landskapet

I bilen fortel Batisse at ho vert fort sjøsjuk, så ho er litt spent på ferjeturen. Oliveira er på si side usikker på korleis ho vil takla situasjonen dersom veninna vert dårleg og kastar opp. Det er med andre ord fleire spaningsmoment når bilen rullar inn på ferja.

Dei fotograferer og filmar utsikta i ulike retningar og frå ulike vinklar, før dei går inn og set seg. Båe jentene kjem seg heilskinna over, og turen held fram mot Herand. Undervegs forklarar dei kvifor dei valde å reisa til Noreg på vinteren.

– Om me ville hatt varmt vêr, hadde me reist til Sør-Amerika. Eg hadde aldri kome på å reisa hit om sommaren. Krafta i Noreg ligg i landskapet. Det er difor me ville hit om vinteren. Me reiser for å vera kalde og sjå vakkert landskap, seier Oliveira.

– Januar er fin på grunn av vinter og snø. Det snør heime òg, men han plar ikkje verta liggjande. Og så likar eg ikkje når det er for varmt, legg Batisse til.

I Herand er det roleg. Kaien er folketom. Restaurant Meieriet er vinterstengd, og det er framleis nokre månader til nærbutikken opnar att. Men dei franske veninnene heng ikkje med hovudet. Dei tykkjer det er interessant. Med utsikt over bygda studerer dei husa og samanliknar dei med arkitektur i heimlandet.

– I Frankrike ligg husa tett i tett og er heilt like. Me kan reisa til sør eller nord og sjå det same overalt. Her har dei kvar sine fargar, og det er god plass mellom kvart av dei. Det er artig å sjå korleis dei er plasserte, seier Batisse.

– Veldig sesongdrive

Då HF saumfór verdsveven for å finna ut av kven av reiselivsaktørane i Kvam som hadde ope, stod det fleire stader at det var stengt, men at det var mogleg å ta kontakt. Inntrykket var at aktørane var villige til å stilla opp og opna dersom turistar ville koma på besøk. Men tek turistane kontakt?

For å huka tak i dei turistane som kjem, bør ein vera meir frampå, meiner reiselivsdirektøren. Skal du opna nye marknader, må du gjera meir enn å be folk om å ringja eller senda ein e-post. Slik det er no, kan det òg vera vanskeleg å finna ut kva som er tilgjengeleg, seier han.

Visit Hardangerfjord vitja sjølv reiselivsaktørar i februar for å levera ut årets utgåve av Hardangerfjordguiden. Mesteparten heldt stengt. Det er ei stor utfordring, seier Skogseth.

– Det er veldig sesongdrive no. Over 70 prosent av turistane kjem i sommarmånadene. Det gjer at folk tilpassar drifta etter det. Skal ein ha ope heile året, må ein ta nokre steg. Og det er ikkje nødvendigvis lønsamt i starten, seier han.

Andre utfordringar er å få tak i tilsette, og dei høge kraftprisane, fortel han. Å halda ting ope har vorte tyngre enn det var. Og det kjem i tillegg til at ein har mista mange av dei faste kundegruppene, seier han.

Vil byggja opp vinterturismen

Attende i Norheimsund ventar ein ribbtur dei franske gjestene. Thor-Arvid Hagen Pedersen, dagleg leiar i Hardangerfjord Adventures AS, møter dei i resepsjonen på Thon Hotel Sandven. Han syrgjer for at veninnene får på seg utstyret som trengst for å vera både varme og trygge på turen.

Oliveira er mest nyfiken på toppfarten til båten, som ifylgje Pedersen er kring 95 kilometer i timen.

– Kan eg gaula? spør Batisse.

– Ja, eg kjem ikkje til å stoppa av den grunn, svarar båtføraren med eit smil.

Båten fører jentene attende til Herand, og så vidare inn Fyksesundet. Jentene får beskjed om at isen avgjer kor langt inn dei kjem.

Over halvparten av passasjerane til verksemda er dagsreisande frå Bergen eller personar som køyrer gjennom Kvam. Ribbturen er den fyrste av to for dagen, fortel Pedersen. Han seier det er relativt roleg for verksemda om vinteren, men at han prøver å byggja opp vinterturismen. Skal ein få det til, lyt ein vera tilgjengeleg, understrekar han.

– Skal du få turistar, lyt du halda ope. Du kan ikkje berre seia: «Ta kontakt!» seier Pedersen.

I tillegg til ribbturar tilbyr verksemda gaida turar på ski og truger. Fyrstnemnde alternativ byrja 1. februar og var dimed ikkje eit alternativ for dei franske gjestene som var på vitjing i januar.

– Må vera låg terskel

Sjølv om det ikkje er den største pågangen i vintermånadene, fortel Pedersen at han nyleg gjekk ein trugetur med ein familie frå Mexico. Ferda gjekk frå Sjusete til Kjosås, og gjestene var ifylgje Pedersen nøgde med turen.

– Me nordmenn trur det skal så mykje til, men det skal det ikkje. Det må vera låg terskel. Dei som kom frå Mexico, til dømes, var knapt vane med å sjå vatn, seier han.

Skogseth i Visit Hardangerfjord trekkjer fram Hardangerfjord Adventure som eit godt eksempel. Sjølv om fjorden er den største «reason to go», som Skogseth kallar det, er det berre ribbselskapet som tilbyr ei organisert oppleving av fjorden. Verksemda er tilgjengeleg heile året og har laga nye pakkar som gjev meir å spela på gjennom året, fortel han.

– Elles har ein jo både Hardanger fartøyvernsenter, Kunsthuset Kabuso og fleire siderprodusentar som har ope i store delar av året. Får ein «pakketert» det, har ein mykje meir å gå på, seier reiselivsdirektøren.

Han meiner at ein kanskje bør utvida området noko vinterstid – rett og slett ha fleire høgdepunkt. Trolltunga er eit viktig høgdepunkt for Hardanger, men er langt frå å vera åleine om å lokka turistar til regionen vår. I fjor var både Vøringsfossen og Steinsdalsfossen – som dei einaste attraksjonane på Vestlandet – på lista over dei fem mest søkte destinasjonane på kartfunksjonen til Google. Det stadfestar kor store reisemåla er, seier Skogseth.

– Vårt Grand Canyon

I budsjettet for 2023 sette Kvam herad av éin million kroner ekstra til marknadsføring av Kvam som reisemål. Pengane skal brukast på tenester frå Visit Hardangerfjord. Ordførar Torgeir Næss påpeikar at ei sentral utfordring er å utvida dei såkalla skuldersesongane – tidleg vår og seinhaustes.

Næss viser til at ein i Kvam har kort veg til skitilbod på Sjusete og Kvamskogen, men som likevel ikkje er nokon stor vinterdestinasjon.

– Slikt har ein andre plassar. Me må sjå på det som er «basic» – fjorden og naturen. Ein kan samanlikna med Grand Canyon. Kvifor reiser folk dit? Det er ikkje for å shoppa eller hoppa på trampoline. Me har vårt eige Grand Canyon, fylt med saltvatn, som er eit unikt produkt og som kan seljast. Til dømes fjordsafari på vinteren er etter mitt syn eit fantastisk produkt. Me har mykje regn og dritvêr, men det kan opna for ganske fantastiske opplevingar med vatn og fossefall. Så må ein kombinera det med gode innetilbod som er opne heile året, seier Næss.

Sjølv skulle han gjerne hatt ein god restaurant som serverer lokal mat i Kvam. Det kan ikkje det offentlege stå for, men Kvam herad kan stilla med dedikerte personar som er med på å sikra godt vertskap. Parallelt må reiselivet visa ein viss risikovilje og strekkja seg lenger for å få til ein god vekselverknad, god marknadsføring og opne dører, påpeikar han.

Når det gjeld norske reisande, som gjerne har sett ein fjord og eit fjell før, bør kvemmingane satsa på kultur og hendingar i samspel mellom aktørar som til dømes fartøyvernsenteret, Kabuso og Fossehuset, meiner Næss. Utlendingar er truleg ikkje like kravstore og er kanskje nøgde med fjord og fossar med noko attåt, meiner han.

Kvam har mindre attraksjonar som til dømes jettegryter og Vikedalsnebbet, påpeikar ordføraren, men han vedgår at heradet manglar eit fyrtårn som Folgefonna eller Trolltunga. Ein kombinasjon av tilbod er difor naudsynt for å vera attraktiv, trur han.

Eksotisk «topptur»

Medan HF kjem seg til Øystese med bil, kjem dei franske turistane susande i ribben til kaien ved Hardangerfjord Hotel. Dei framstår noko frostige i snøfoket, men smiler og vinkar når dei nærmar seg land. Båe er nøgde med turen. Spesielt moro var det då dei køyrde heilt inntil isen i Fyksesund, fortel Batisse.

– Det var akkurat som i filmar og seriar, og slik som eg hadde førestilt meg det når eg tenkjer på fjorden, seier ho.

– Ja, med store fjell og mørkt vatn, seier Oliveira.

Nokon topptur til eit høgt fjell er det ikkje tid til, men ein køyretur til Kjosås er med i planen. På veg opp dit vert vegen kvitare og kvitare. I dei fyrste svingane med utsyn mot fjorden har snøen lagt seg i fenner over vegen. Vel oppe hiv eit vindkast snøen rundt nett når jentene går ut av bilen. Dei tykkjer det er eksotisk. Mobiltelefonane kjem fort opp att. Både utsikta og snøen vert grundig dokumentert.

Stengt ved fossen

Etter bilturen ventar ein tur innom Kunsthuset Kabuso, men journalistane har ikkje undersøkt godt nok på førehand. Det viser seg nemleg at lokala er stengde måndagar. Dimed vert det lunsj på Kafé Krus i Tunet i staden.

Då jentene fekk vita om dei planlagde aktivitetane før dei kom til Kvam, var båe positive til bading i fjorden. Men sjølv etter ein biltur og ein matbit har dei framleis ikkje fått varmen i kroppen att. Såleis ber det rett til Hardangerbadet og varmare tilhøve. Også ein tur innom Hardanger Akvasenter vert det tid til.

Dagen vert avslutta med ein tur til Steinsdalsfossen. Veninnene får studera han heilt for seg sjølve, men ikkje på nært hald ettersom turvegen bak han er vinterstengd. Så er planen å overnatta éi natt til i Norheimsund før dei vender nasane mot Bergen.

Berre hotella gav tips

For å få eit bilete av korleis det er å koma som turist til Kvam ein måndag i januar, sende HF førespurnader til Visit Kvam, Visit Hardangerfjord, Hardangerfjord Hotel i Øystese og til Thon Hotel Sandven i Norheimsund før besøket. Med oppdikta identitet spurde HF kva det var å finna på for to personar utan bil måndag 30. januar. Berre hotella svara.

Hardangerfjord Hotel nemnde Hardangerbadet og Hardangerfjord Adventure, som altså vart med i planen. Resepsjonisten skreiv òg at det kunne vera ei moglegheit å besøkja Ingebrigt Vik museum og Hardanger Skyspace, og at om ein var interessert i langrenn, låg Sjusete seks kilometer frå hotellet.

Kunsthuset Kabuso og skulpturmuseet vart lagde inn i planen, då det såg ut til å vera ope då HF undersøkte. Det var det ikkje. Heller ikkje på nettsida til Hardanger Skyspace var det mogeleg å tinga noko.

Ein tilsett på Thon Hotel Sandven rådde oss til å finna tilbod på Visit Hardangerfjord sine nettsider. Vidare tipsa vedkomande om gode turmoglegheiter, ein spasertur til Steinsdalsfossen, busstur til Øystese og Hardangerbadet og å avslutta dagen med eit besøk i den historiske matsalen på hotellet, med noko godt i glaset.

Manglar «fyrtårn»

Ifylgje Skogseth har Kvam den beste geografiske plasseringa i Hardanger, men heradet manglar, noko også ordføraren vedgår, eit «fyrtårn». Med det meiner han eit reisemål «alle» vitjar, og som gjer at ein blir. Steinsdalsfossen er mykje besøkt, men det er fort gjort. Skal du til Trolltunga eller gå Dronningstien i Ullensvang, til dømes, er det naturleg å overnatta. Då ballar det fort på seg med fleire aktivitetar og overnattingar.

Som eit døme på fyrtårn trekkjer Skogseth fram nasjonalparken som vart diskutert og avvist av kvemmingane i vinter. Ein ny nasjonalpark ville vore eit godt bidrag og identitetsskapande i reiselivssamanheng, meiner han.

Dessutan meiner han at samarbeidet i Kvam kan verta betre. I eit møte hjå Kvam Næringsråd, der reiselivsaktørane i heradet var samla, etterlyste han mellom anna ein lokal kontaktperson for reiselivet som kan vera tilgjengeleg gjennom heile året, og som blant anna fylgjer med på kva som skjer. Også ein kommunikasjonsstrategi er sakna, fortel Skogseth.

– Ein må definera mål og bodskap, og ha nokon som held tråden, seier han.

Få utanlandske turistar

Hotelldirektør Arnstein Birkeland ved Thon Hotel Sandven i Norheimsund fortel at talet på utanlandske turistar er stabilt lågt i vintermånadene. Dei fleste vintergjestene er gjerne pensjonistlag, arbeidarar, konferanse- og kursdeltakarar og familiar og lag som markerer spesielle dagar, forklarar han.

– Satsar de på vinterturistar?

– Me har prøva å annonsera tilbod i samband med Kvamskogen og skitrekk, men det har ikkje vore mykje respons, seier Birkeland.

Fredrik Tønjum i Eikedalen Skisenter AS stadfestar at skitrekket ikkje har mange utanlandske turistar i bakkane.

– Gjer de noko for å nå ut til gjester frå andre land enn Noreg?

– Nei, absolutt ingenting. Det har å gjera med at det veldig avgrensa med overnatting her. Men me får ein del førespurnader frå gjester, faktisk. Mange av dei vil bu i bakken, men der er det lite utleige. Då informerer me om hotell og overnatting i Kvam, til dømes, men då er ein fort avhengig av bil, seier Tønjum.

Birkeland fortel at mange av gjestene som kjem til Norheimsund, stoppar på veg til eller frå Bergen. Dei stansar gjerne for å handla og eta på hotellet, men dei færraste overnattar.

Tanja Borge, avtroppande direktør ved Hardangerfjord Hotel i Øystese, fortel ei liknande historie. Ho påpeikar at det likevel er litt tidleg å uttala seg etter pandemien og ombygginga av hotellet.

Borge meiner at Kvam er den kommunen i Hardanger som har størst breidd innan reiseliv, og at alle som tilbyr aktivitetar, bør gå saman om eit best mogleg samarbeid og tilbod.

– Me må lyfta kvarandre, verta kjende og visa kva me har å by på. Kvam har potensial. Det er mykje kjekt ein kan gjera her, seier Borge.

– Nett som i draumane

Før dei franske turistane sette beina på norsk jord, vart dei spurde om å undersøkja kva det var å gjera på i Kvam i januar. Dei to jentene søkte seg fram til informasjon både via Tripadvisor og franske nettsider. Ingen av dei kom naturleg innom Visit Hardangerfjord eller Fjord Norge sine nettsider. Det etterlatne inntrykket deira er at det «berre» er større, organiserte turar som finst.

– Kva hadde de gjort her om de ikkje fekk hjelp av oss?

– Ikkje mykje. Berre gått rundt. Me ville gå langs fjorden, seier Oliviera.

Batisse trur kanskje dei hadde teke ein båt, men ikkje ribb. Kanskje ferja, om dei hadde klara å finna ut av henne sjølve. Busstilbodet var det veldig enkelt å finna ut av, synest jentene.

– Har det vore slik de venta det å vera her?

– Ambre seier at det har vore nett som ho har drøymt om. For meg er det litt annleis. Eg likar å reisa, men har aldri tenkt på å reisa til Noreg før. Eg ville ikkje sjå det same som når eg opnar vindauga heime, og det er nett det eg fann her, seier Oliviera.

– Vil de anbefala andre å reisa hit i januar?

– Ja, men med gode førebuingar. Kanskje det er bra å kjenna nokon som bur her. Det er veldig vakkert. Eg kjem aldri til å gløyma dette, seier Oliviera.

Sjå video frå turistbesøket her:

HF gjer merksam på at personen ein av journalistane deler seng med, er tilsett og aksjonær i Fjordtind Hotels AS, som driv Hardangerfjord Hotel. HF kom i kontakt med dei franske kvinnene av di dei gjennom Airbnb leigde husvære hjå redaktøren i avisa då dei budde her. Red.