Frå Disney til gatekunst

Tonje Froastad har ein strek sirlegare enn normalen og er i overkant oppteken av fargar. Då valet stod mellom å studera til å bli økonom eller illustratør, gjekk ho for sistnemnde.

– Eg trivst betre full i måling enn å sitja framfor ein skjerm.

Favorittfargen er grøn, mest fordi ho tykkjer det er ein behageleg farge. Samstundes står han for natur og kjærleik for alt levande. Flygefisk, til dømes.

Som lita jente var ho forsiktig og samvitsfull. Om far svara ja til noko, spurde ho mor òg, for å vera heilt sikker. I dag kan du finna gatekunst i Bergen sentrum laga av den samvitsfulle jenta. Gatekunsten kjem opp i mørket.

Kreativitet i slekta

28-åringen har aldri lurt på kvar talentet kjem frå. Faren er treskjerar, og ho har fleire kreative tanter og kusiner rundt seg.

– Mamma har alltid fascinert seg over korleis eg har lagt merke til detaljar. Kanskje fordi ho sjølv meiner ho ikkje er veldig kreativ. Ein gong mor teikna til meg då eg var lita, sa eg det som det var: «Det der er ikkje ei svane. Det er ein kylling. Slik teiknar du svane.» Så forlengde eg halsen på kyllingen og teikna ei svane, fortel Tonje.

Ein annan gong spurde far hennar om ein logo. Det var ein silhuett av eit dyr, og han lurte på om det kunne vera ein sel eller ein oter. Tonje svara med det same at det måtte vera ein oter, for ein sel har lengre vêrhår.

– Då såg han litt rart på meg. Men slikt legg eg merke til utan at eg tenkjer meg om.

– Tok eit oppgjer

Om du nokon gong har gått opp Dragefjellsbakken i Bergen, har du mest sannsynleg kikka inn i stova til den kreative jenta og sambuaren hennar. Eit bitte lite kvitt trehus med raudt tak ligg kloss i vegen og er nær umogleg å unngå å leggja merke til. I vindauga i andre etasje står penslane klare i eit syltetøyglas. I stova er det, sjølvsagt, fargerikt.

– Der eg budde før, var det heilt kvite vegger og eit kvitt kjøken. Samstundes gjekk eg stort sett rundt i svarte klede. Då måtte eg ta eit lite oppgjer med meg sjølv, seier Tonje.

No er stova hennar lyseblå med knall gule pinnestolar og grøne planter. Ho fortel at mange tenkjer at fargerikt må vera så intenst, men at det kan vera også heilt duse og dempa fargar. Alt anna enn svart, kvitt og grått.

– Om eg kunne fått ein heil bygning eller ein institusjon og slått meg laus i, hadde det vore heilt fantastisk. Men så er eg glad i så mykje forskjellig. Det er kjekt slik det er no òg — når eg gjer litt av alt, seier øystesejenta.

Helst analogt

Å få fast stilling som illustratør er vanskeleg. Illustrasjon ligg midt mellom grafisk design og kunst. Tonje lener seg mest mot kunsten.

– Og så likar eg å teikna analogt framfor digitalt, fortel ho.

Det dukkar opp litt mindre jobbar her og der, men få stillingar vert utlyste. Det handlar om å skaffa seg kontaktar. Det beste for henne hadde vore å ha ei fast deltidsstilling og samstundes ha tid til å gå i gang med dei prosjekta ho vil prioritera.

Ein til to gongar i veka jobbar kunststudenten for Paintnsip AS. Der tek ho imot grupper med folk som ynskjer å ta seg nokre glas vin og samstundes få måletips. I tillegg har Tonje teiknekurs og hobbyverkstad i kulturskulen i Bergen.

Ho stiller også ut og sel ein del av det ho teiknar og lagar. Noko sel ho via nettbutikken sin.

Gatekunst

– Eg signerer med «flygefisk». Det er mitt «streetname».

Då Tonje og ei venninne ville byrja med gatekunst, fekk dei til eit treff med nokre av veteranane i gatekunstmiljøet. Veteranane lærte jentene kva reglar ein bør ha for seg sjølv, og prata om i kva grad ein skal vera anonym.

– Det er eit veldig inkluderande miljø, fortel Tonje.

– Kvifor ville du byrja med det?

– Eg hadde lyst til å laga små, positive distraksjonar i omgjevnadene våre. Små pausar i folks kvardag.

Då det var tid for å laga seg eit eige «streetname», ville ho ikkje vera veldig seriøs. På telefonen har ho flust av notat med inspirasjon som ho finn her og der. Ho tok ein kikk i notata, og ein stad stod det flygefisk. Slik vart det.

Ein ser gjerne for seg ei mørk gate, sprayboksar og hettegenser. Men det er ikkje slik. Berre nesten.

– Det er etter midnatt ein går ut. Det er jo ikkje lov, fortel kunstnarspira.

Men sprayboksar har ho ikkje med. Tonje målar verka på eit syltynt papir heime, og limer dei direkte på veggene ute. Det er fort gjort å få dei opp, og dei kan henga lenge om dei får stå i fred. Bergen har fått gleda av nokre sprell frå flygefisken, men når HF er på vitjing, er det berre eitt sprell som heng att på veggen. Det har hange der i eitt år.

— Ein ser etter slitne vegger. Aller helst der det allereie er tagga og stygt. Ein gjer det ikkje på nymåla, fine vegger, fortel ho.

– Du har ikkje blitt ferska?

– Nei. Men det er jo med ein viss risiko, sjølv om ein tek sine forholdsreglar. Når det er sagt, så er det forholdsvis lett for huseigaren å finna ut kven eg er om han ikkje likar det. Om du søkjer på «#flygefisk», kjem du fort inn på instagramkontoen min. Der står namnet mitt, seier Tonje.

Slo seg laus

Etter ein bachelor i illustrasjon og nokre år friår skriv den kreative jenta no ei masteroppgåve på Fakultet for kunst, musikk og design ved Universitetet i Bergen.

Då Tonje skulle byrja på mastergraden, heldt ho på med å måla soverommet til ei jente som var sjuk. Då sa mora til jenta at ho burde måla dei triste veggene på Barne- og ungdomsklinikken på Haukeland universitetssjukehus òg. Tonje tok kontakt, og sjukehuset tente på ideen med det same. Like etter fekk ho tildelt to rom som ho kunne få friska opp, og slik kom masteroppgåva i gang.

– Det var viktig for meg å gjera rommet triveleg. Det fyrste eg ville, var å få inn fargar. Eg hadde som mål å laga ein behageleg og avslappa atmosfære. Fargepsykologi har vore ein viktig del, seier Tonje.

Eit av romma ho har illustrert, er eit behandlingsrom. Der sit born og unge gjerne i fleire timar og får behandling. Difor tok ho i bruk distraksjonsterapi, og har prøvd å gjera slik at pasientane kan få tankane over på andre ting når kvardagen elles er tøff. Samstundes var det viktig for henne å ikkje undergrava at det er eit sjukehus, og at ungane kan kjenna seg att i teikningane. Slike små detaljar er ho glad i sjølv òg.

Sjå bilete frå romma på Haukeland her:

– Tilbakemeldinga var at ungane var veldig begeistra og at dei leita for å finna nye detaljar, fortel ho.

Då det fyrste prosjektet var ferdig, tok mastergraden ei heilt anna vending: dyrevelferd i landbruk.

Fargerik flor?

Det er forska mykje på kva fargar gjer med humøret, velværet og helsa til oss menneske. At det påverkar oss, er heilt sikkert. Under studia har Tonje lært at fargane også påverkar korleis me oppfattar andre. Men korleis er det med dyra?

– Med tanke på det å arbeida med illustrasjon og fargar i omgjevnadene våre kjendest born og unge som ei openberr målgruppe då eg heldt på med prosjektet på Haukeland. Men ein dag tenkte eg: Om det er slik at fargar også påverkar korleis me ser på folk — har omgjevnadene til dyra noko å seia for korleis me oppfattar dei?

Når HF møter Tonje, har ho studert mellom anna dyrevelferdsproblem og korleis det vert kommunisert. Mange av dokumentarane som vert viste, er så forferdelege at folk ikkje vil sjå dei sjølv om dei eigentleg bryr seg. Det er noko ho har tenkt på. Korleis vert dette formidla? Kan me seia det på ein alternativ måte?

No er ho straks ferdig med siste semester. Eitt av resultata frå mastergraden hennar er ein fargerik flor på Omastrand. Der har kyrne fått meir behagelege fargar å kvila augo på.

Sjå fleire bilete frå floren her: