— Eg er glad det ikkje er kvardagen

— Det er ikkje ofte det skjer så store hendingar, der utfallet er så tragisk og med så mange ressursar i bruk, seier politioverbetjenten ved Kvam, Samnanger og Tysnes politistasjon.

Laupsa er oppvaksen i Øystese, og har jobba i politiet sidan 2009. Han har stort sett vore stasjonert i Norheimsund, men har òg hatt periodar med pendling til politistasjonen i Bergen sentrum.

— Eg var innom ordensseksjonen ei tid, og har også vore operatør på operasjonssentralen, fortel Laupsa.

På operasjonssentralen svarar ein personar som ringjer 112. Ein gjer livsviktige vurderingar og tek store avgjersler på kort tid — ei erfaring som truleg var god å ha med seg då ulukka i Tokagjelet hende.

Forstod det ville vara

Politioverbetjenten hadde frihelg og var heime den ruskete sundagskvelden 24. oktober. Då meldinga kom inn til politiet og det vart trykt på den raude knappen, var han like uvitande som alle andre. På nyheitene såg han kva som hadde skjedd.

— Så skjøna eg sundag kveld at dette framleis ville halda på då eg byrja på jobb måndag morgon. Eg passa difor på å få sova godt, slik at eg var klar til å overta innsatsleiinga, fortel Laupsa.

— Fekk du sova?

— Ja. Men det vart verre med søvnen ut i veka.

Måndag morgon tikka det inn ein sms om når han var klar til å ta over roret. I stillinga si har politioverbetjenten òg funksjon som innsatsleiar. Når det skjer hendingar som krev innsatsleiing på hans vakt, er det hans oppgåve. Innsatsleiaren skal leia og koordinera dei ulike instansane, og halda pressa oppdatert på siste nytt.

Det var berre å bretta opp ermane.

Frå teori til praksis

Det fyrste som møtte Laupsa då han kom på jobb, var pressa utanfor. På kontoret var det folk overalt. Kassar med mat og drikke stod plassert i gangane. Lite likna normalen.

På pauserommet var det etablert eit kontor til innsatsleiinga. Det vart hovudsetet til Laupsa og leiarane for dei andre instansane under aksjonen.

Politiet er trena på alvorlege hendingar, og trenar jamt anten gjennom øvingar med andre i distriktet eller med lokalt brannvesen og helsevesen, fortel innsatsleiaren. Ei av oppgåvene hans er å halda seg oppdatert på tiltak: Kva skal gjerast om det oppstår ulike situasjonar?

— Ein er trena og budd på alvorlege hendingar, men når det skjer, skal teorien ut i praksis, seier Laupsa.

Han synest alt fungerte godt, og meiner det er mykje takka vere god leiing og god innsats i alle ledd. På kontoret til innsatsleiinga sat han saman med brannvesenet, Røde Kors, Sivilforsvaret og Norske Redningshunder.

— Ein er veldig trygg på at alle er lojale mot dei avgjerdene som vert tekne, og til at leiarane har kontroll på sine mannskap. Mi oppgåve er å syrgja for at det er framdrift i søket, å vita kva som er status og å planleggja.

— Ikkje feilfri

Laupsa arbeidde frå morgon til kveld, og var så vidt heimom for å sova. Han prøvde i alle fall, men mange tankar svirra i hovudet.

— Ingen er feilfrie, og eg lurer alltid på om noko kunne vore gjort annleis, seier Laupsa.

Det var det som var det mest utfordrande med situasjonen. Samstundes som han tenkte på pårørande og på at det er ei ufatteleg trist sak, laut han vera ein profesjonell aktør, tenkja klart, sjå heilskapen og ha fokus på rett stad.

Det store målet var sjølvsagt å redda liv. Etter kvart som ein innsåg at det var lite håp, vart målet å finna dei omkomne.

«Tenk om me ikkje når målet». Tanken var ikkje til å unngå, fortel Laupsa.

Samstundes som tankane drog ein i alle retningar, vart det gjennom heile aksjonen lagt vekt på ikkje å låsa seg til éin teori eller éin stad.

— Det var fysisk mogleg at personane hadde hamna i Hardangerfjorden, så me var nøydde å vera litt overalt, seier Laupsa.

Hovudteorien var likevel at dei omkomne låg i Tokagjelet. Teorien var basert på konkrete vurderingar og erfaringar frå liknande tilfelle andre stader.

— Ingen dumme spørsmål

Medan aksjonen heldt på, sat mange klistra til skjermen heime. Journalistar frå heile landet la seg inn på hotell for å fylgja saka. Laupsa har stor respekt for jobben deira.

— Me har vår jobb og journalistane har sin. Me registrerte jo at det var ei stor nyheitssak, spesielt når det ikkje var særleg mykje anna som skjedde, seier innsatsleiaren.

Då dei store mediehusa vart verande i dagevis, var det avgrensa kor mykje anna journalistane kunne jobba med, og dei ville ha eit stort informasjonsbehov. Det var politiet klar over. Difor var politiet bevisst på å ha ein mediestrategi der ein informerte til fastsette tidspunkt. Det gjorde det meir føreseieleg for journalistane som var til stades.

— Me ville vera tilgjengelege. Då unngår ein kanskje at journalistane går andre stader for å søkja etter informasjon, seier Laupsa.

— Kva tenkjer du om alle spørsmåla?

— Eg tenkjer at det ikkje er nokon spørsmål som er dumme, men det er ikkje alt eg kan svara på. Og så likar eg ikkje å seia «ingen kommentar». Då er det betre å seia kvifor me ikkje kan svara på det. Eg har inntrykk av at journalistane har forståing for vår jobb.

På pressekonferansane brukar ikkje Laupsa manus. Han likar å ta det på sparket, men kvart ord er likevel nøye gjennomtenkt. Før han går i møte med pressa, har han bestemt seg for kva som skal seiast og ikkje.

— Eg snakkar litt seint. Det er fordi eg planlegg neste setning medan eg pratar. Målet er å alltid gje eit svar. Om eg snakkar rundt grauten, skjønar pressa at dei ikkje får svar.

Kjendis

Då aksjonen stod på, hadde ikkje innsatsleiaren tid til å lesa nyheiter. Han var i det han kallar for «arbeidsbobla», og tenkte difor ikkje særleg mykje på at han var på tv-skjermen og var avbilda i dei store avisene heile veka.

— Merka du ikkje noko til det?

— Eg har fått mykje tilbakemeldingar no, og har skjøna at det har vore store nyheitsoppslag, men eg tenkte ikkje over det då, seier Laupsa.

Han fortel at det er mange som har kome med positive kommentarar og tilbakemeldingar. Han føler at han tek imot dei på vegner av alle som bidrog i aksjonen.

Innsatsleiaren fortel også om ein del veneførespurnader frå ukjende på Facebook, og meldingar og telefonar frå «land og strand» under sjølve aksjonen. Engasjementet var enormt.

Synske ville fortelja om det dei «såg», og andre ville dela erfaringar. Det er lett å tenkja at det må vera plagsamt å verta kontakta av alle moglege under slike omstende, men det verkar ikkje å ha plaga innsatsleiaren. Han er like roleg når han fortel, og set pris på at folk vil hjelpa.

— Me tok imot alle innspela og takka. Alle har fått svar.

— Små ting, store inntrykk

Politiet har ein del samvirkeøvingar i løpet av året, fyrst og fremst med naudetatane lokalt, fortel Laupsa. Hendinga i Tokagjelet viste at etatane saman makta å snu seg rundt, og dei fekk henta inn profesjonelle aktørar der det var naudsynt.

— Erfaringa me sit igjen med, er at me er rusta til å handtera ein slik situasjon.

Laupsa var så vidt ute i felten for å sjå til at det gjekk fint med mannskapet, men han leia stort sett aksjonen frå eit varmt og godt kontor. Respekten er enorm for mannskapet som stod på utandørs.

— Tenk på folka som rappellerte ned i Tokagjelet med livet som innsats, til dømes. Tryggleiken deira var heile tida det viktigaste, men ein vert aldri 100 prosent trygg. All ære til mannskapet og dei som stilte opp frå frivillige organisasjonar.

Han fortel om mange familiar som snudde om på kabalen for å kunna hjelpa til. Andre tok joggeturen rundt Movatnet i staden for på fjellet for å kunna bidra.

Innsatsleiaren vert naturlegvis den personen som frontar aksjonen, og det er viktig for han å få fram «alle dei andre».

— Eg har hatt utruleg mange flinke og gode folk rundt meg. Torleif Ones frå Kvam brann og redning og Sondre Neteland frå Norheimsund Røde Kors Hjelpekorps, til dømes. Dei har vore tett på gjennom heile fasen og kome med faglege råd og innspel. Og lokale aktørar og lokalkjende innbyggjarar — mange har sete og tenkt og kjent på mykje av det same som meg, seier Laupsa.

Han dreg òg fram entreprenøren som arbeider med Tokagjelet Kraftverk. Trond Håkon Olsen i Kjosås Maskin AS svara på telefonen døgeret rundt, var med på digitale møte på kveldstid, utsette andre prosjekt for å vera med å bidra og sette i gang med nattarbeid for å nå målet.

Lingalaks AS heiv seg rundt og gjekk i gang med å skaffa not. Jan Mo AS stilte med kranbil på kort varsel. Og Statsforvaltaren, Noregs vassdrags- og energidirektorat og Kvam herad snudde seg rundt og stilte opp då det trongst.

Midt i «arbeidsbobla» fekk innsatsleiaren nyss i at ei lokal dame hadde laga varm kakao og servert mannskapet som stod på observasjonspost på Straumbrua om natta.

— Dei små tinga gjer minst like stort inntrykk som alt det andre. Det er mange fine folk rundt oss som stiller opp og bryr seg. Alt vart kanskje ikkje lagt merke til i media, men dei skal vita at det vart lagt merke til, seier Laupsa.

Kost og nytte

Det er mange tiltak som kan setjast i verk for å nå eit mål, men det meste kostar pengar, og heller ikkje politiet har uavgrensa ressursar.

— Kva går ei slik hending ut over? Vert alt anna sett på vent?

— Som alle andre laut også me snu oss rundt og omprioritera kvardagen. Det har nok gått ut over andre oppgåver — ting som kunne venta, har måtta venta. Me hadde mange som jobba opp mot aksjonen, men nokre jobba likevel med dei daglege oppgåvene, seier Laupsa.

Ressursar vert eit tema i diskusjonar om kva tiltak som skal setjast i verk. Innsatsleiaren lyt alltid vega kost mot nytte og føreslår ikkje tiltak utan konkrete vurderingar som tilseier at ein kan nå målet.

— Korleis har det vore å ha å gjera med både pårørande som vil finna sine og dei som sit med pengane?

— Dei pårørande har vist forståing for vår jobb. Mi oppgåve har vore å tenkja ut kva tiltak som kan og bør setjast i verk. Tiltaka har så vorte presenterte for andre, som har avgjort om me kan setja dei i verk eller ikkje. Det er klart at økonomi er ein viktig faktor, seier Laupsa.

— Kven har siste ordet?

— Det er politimeisteren i Sør-Vest politidistrikt. Han er sett til å forvalta dei pengane frå staten som er sette av til slike tiltak i Sør-Noreg. For Nord-Noreg sin del er det politimeisteren i Nordland. Tiltaket ved terskelen ved Tokagjel Kraftverk, til dømes, var ein plan som politimeisteren godkjende, fortel innsatsleiaren.

Alt i alt vart målet nådd, men aksjonen har kosta dyrt. Laupsa vil ikkje oppgje summen, men heller fokusera på at dei omkomne vart funne.

— Me er veldig glade for at me kom i mål. Det er godt å tenkja på at dei pårørande får ei grav å gå til.