— Du er noko sjølv om regjeringa seier at du ikkje er noko

Chatsworth er ein township, sørvest for storbyen Durban i Sør-Afrika. Township er ein rasemessig avgrensa bydel eller getto, konstruert av apartheidregimet i Sør-Afrika i 1948, som vara til apartheid fall på 1990-talet.

Der vaks Sarifa Moola-Nernæs opp. No er ho kvemming.

Med utsikt til havet var Sarifa omkransa av sterke kvinner, eit urettferdig regime og ei tru på at om ein skal få noko gjort, lyt ein engasjera seg. Ho las bøker om og såg Heidi på tv, og drøymde om å bu på ein gard. Du må passa på kva du drøymer om, har mora hennar sagt i ettertid.

Sarifa pratar med alle. Ho vert kjend med nye folk heile tida og er frampå og engasjert når ho fortel òg. Slik har moglegheitene dukka opp ei etter ei, og ho har gripe alle. Men å flytta frå heimlandet var aldri i tankane hennar som ung. No er ho busett på Mundheim med mann og to born.

Mormor er sjefen

Makhuwa-befolkninga, som Sarifa er frå, er matrilineære. Det vil seia at slekta fylgjer mors line.

— Det islam eg ser no i den vestlege verda, er noko heilt anna enn det islam eg vaks opp med, fortel ho.

I hennar familie er det mormor som er sjef. Sjølv om faren som gifta seg inn familien er han som jobbar mest og tener mest pengar, er det ikkje han som er sjefen. Slik er det gjerne i andre kulturar og spesielt i den vestlege verda.

Sarifa skjøna lite då ho som ung student i Storbritannia kom til Vesten og såg andre muslimar.

— Eg ringde mamma og sa: «Eg trur ikkje vi er muslimar likevel. Det er i alle fall noko rart med måten me har vakse opp på. Eg treffer muslimar her, og dei fortel noko heilt anna enn eg om oppveksten», fortel ho.

Kor er kvinnene?

Også i moskeen vart alle behandla likt i oppveksten. Sjølv om menn og kvinner ikkje sat i lag, var alle på same staden. I den vestlege verda får ein inntrykk av at det skal vera så delt. Det fekk ho kjenna på då ho og ei venninne fór til Bergen for å feira id i ein moské.

— Me banka på døra, og mennene kom ut. Dei berre såg på oss. Det var tydeleg at dei ikkje venta kvinner. Då eg spurde kor kvinnene var, svara dei «på kjøkenet», fortel Sarifa.

Dei vart plasserte på eit rom for seg sjølve. Då sakna ho heim.

Sarifa meiner at skiljet mellom kvinner og menn handlar om korleis me tolkar religionen og kulturen. Mor til Sarifa hadde tre systrer, så det var kvinner på alle kantar i oppveksten. Men ordet feminisme lærte ho ikkje. Ordet finst ikkje i morsmålet hennar heller, men det er det som er. Desse damene kjempar kvar dag. Du er noko sjølv om regjeringa seier at du ikkje er noko. Det beste våpenet dei hadde mot apartheid, var å ta utdanning og å visa at du kunne vera noko.

Antirasisme ut i verda

Makhuwa-befolkninga kom til Durban på 1870-talet. Dei var mørkhuda og muslimar, og regjeringa visste ikkje korleis dei skulle klassifisera dei. Til slutt kom dei inn i kategorien «andre asiatar». Sjølv om situasjonen i landet var problematisk, var folk rause og snille med kvarandre rundt henne. Det hadde ingenting å bety om naboen var frå eit anna land, snakka eit anna språk eller gjekk i kyrkja og ikkje i moskeen.

Dette har engasjert Sarifa så lenge ho kan hugsa. Interessa for antirasisme og fred har ført henne ut på reiser i heile verda. I dag kan ho visa til ein mastergrad i fredsstudium og ein doktorgrad i sosiolingvistikk.

Kultursjokk på dansegolvet

Før Sarifa kom til Noreg, budde og studerte ho i Bradford i Storbritannia. Det var der ho trefte Peder, som ho no er gift med.

Ho vart sett i kontakt med kvemmingen då ho såg etter reggae-musikk. Sarifa var DJ på nokre arrangement for internasjonale studentar på universitet. Dei ville ha annan musikk enn slik europop, som ho kallar det.

— Du kan jo sjå det for deg. Me kom til klubbane for å dansa, og der stod britiske rugbygutar og dansa etter Kylie Minogue, mimrar ho.

Ho hadde ikkje sett på maken.

Sarifa og Peder fann tonen etter kvart. Det vart fyrst nokre år med langdistanseforhold, før dei enda opp med å slå seg til ro på Mundheim.

Fordommar

I august 2008 byrja Sarifa på vaksenopplæringa i Øystese. Det tykte ho var kjekt. Læraren la til rette undervisninga, slik at ho fekk fortsetja med å reisa og halda foredrag.

Fordommane blømde også på den tida. Det var mykje underlege spørsmål ho måtte svara på, både frå medelevar og andre.

— Eg likte ikkje Bergen. Då var det betre og tryggare på Mundheim. Folk trudde eg var kriminell og fattig, berre fordi eg var mørk. Det er jo fordi folk ikkje veit betre, men eg måtte jobba med meg sjølv. Det er ikkje meg det er noko gale med, det er jo dei, fortel ho.

Sarifa kjende seg etter kvart heime i Kvam. Etter vaksenopplæringa i Øystese byrja Sarifa å jobba i Visit Hardangerfjord, og så i Hordaland Røde Kors.

— Me helsar på Mundheim

Fyrst vart Sarifa kjend med svigerfamilien. Så med deira nettverk igjen, og no har ho born i barnehagen. Det er òg ein måte å koma i prat med folk på. Inntrykket hennar er at folk generelt er opne på Mundheim. Det er fleire som er gift med personar med andre nasjonalitetar, og også litt arbeidsinnvandring. Alle på butikken helsar og pratar i lag og Sarifa trivest godt.

— Ein dag stod eg og ein ven frå Polen på butikken. Då kom det ein kar inn, som ikkje helsa på oss, og venen min konkluderte fort med at han ikkje kunne vera frå Mundheim. Så lo me, fortel Sarifa.

Men at det var utfordrande, det er det ingen tvil om. Språk, vêr og mat. Alt er annleis. Sarifa et korkje kjøt eller fisk, og det var ikkje mange alternativ å finna. No har det kome seg.

— Det er opp til dykk

I 2014 fekk Sarifa jobb i Bjørnafjorden kommune (då Fusa kommune), med å etablera flyktningtenesta i Fusa. Eit velbrukt ordtak er at det tek heile bygda å oppdra eit born. Då ho skulle busetja fyrste familien i Fusa inviterte ho til folkemøte. Sarifa presenterte seg og sa «Eg er ein kvemming. Eg er her for å hjelpa dykk. Det er de som skal busetja dei nye fusingane, og eg skal hjelpa til. Det er opp til dykk om dette skal lukkast og verta bra for alle.»

Folk var heilt fantastiske, hugsar ho. Hus vart pussa opp og klargjort på dugnad. Ei som ikkje var frisk nok til å hjelpa til, kom med ei kake i staden. Denne fyrste familien bur i Fusa endå.

— Det er så viktig at dei føler seg velkomne og trygge. Mange har opplevd mykje før dei kjem. Om folk smiler og seier hei — det er viktigare enn du trur, og det er det eg kjempar for, seier Sarifa.

— Hiv deg i det!

Språk var utfordrande for Sarifa, også fordi ho kunne snakka engelsk. Folk snakka engelsk til henne, som ein enkel utveg. Difor tenkte ho seg om før ho søkte jobbar. Ho ynskte ein jobb der ho fekk praktisert norsken.

— Det er viktig å vera open og kunna tenkja at «Veit du kva? Det er mogleg!». Det er opp til deg å skapa deg eit nytt liv her. Om du sit og ventar på at nokon skal hjelpa deg, kan det ta lang tid. Ta initiativ! Ring på hos naboen! Sei «Hei, eg har flytta hit»! Ikkje sit heime og lukk gardinene, då torer ingen å helsa på deg, seier Sarifa.

Sjølv gjekk ho på besøk til ei eldre dame i nabolaget. Dei snakka litt om gamle dagar, og nabodama serverte både kaffi og kaker. Sarifa fekk språktrening og frisk luft, det var hyggeleg og nabodama fekk besøk og var glad for det. Å snakka med dei eldre minner henne om livet heime i Sør-Afrika. Dei lærte så mykje frå dei eldre damene.

Starta eige føretak

I vinter starta Sarifa eige føretak, Ubuntu Coaching AS. Ubuntu kan tyda så mykje. Ein definisjon er «trua på eit universelt felles band som knyter saman alle menneske».

— Mange slit med ikkje å kjenna tilhøyrsle. Der kjem min jobb som coach inn. Korleis kan me finna tilhøyrsle? Det finn ein ikkje nødvendigvis på Mundheim, men i seg sjølv. Du kan plassera meg kor som helst, eg finn vegen til meg sjølv, fortel ho.

I haust tok ho kurs hjå Næringshagen i Hardanger. Der fekk ho veldig god hjelp. No jobbar ho med innhald til nettsida og byggjer nettverk.

Det er viktig for folk å sjå gode eksempel og sjå at det er råd å få til, til og med på Mundheim, tykkjer Sarifa. Men ho kan ikkje snakka for flyktningar. Det er tøft for kven som helst å koma til eit framandt land, men Sarifa har ikkje opplevd det dei har opplevd, og det er viktig for henne å få fram.

Vil gjera borna stolte

Mange unge slit med identiteten når dei kjem til eit nytt land. Sarifa trur det er viktig å gjera foreldra trygge, slik at dei unge kan vera trygge i seg sjølv.

— Skulen er ein liten versjon av framtida. Klarar me å få dei rette verdiane inn i skulen, er mykje gjort, seier Sarifa.

Frå borna var små har Sarifa og Peder ofte teke dei med til Sør-Afrika. Borna elskar å vera der. Ja, dei er norske, men dei er afrikanske òg. Og det skal dei vera stolte over.