Vidar har årets politihund

Ein familie låg og sov i huset då ein person tente på. Dagen etter var Neteland på plass med politihunden Barvatorps Larm, til dagleg kalla Larm, for å søkja etter spor. Larm fekk søkja rundt huset og i nærområdet. Han sprang inn i ein skog. Om lag 200 meter frå huset fann Larm ein pose med tennbrikettar og tennvæske. Då kom kriminalteknikarar til staden, seier Neteland.

– Kriminalteknikarane fann spor av DNA på berehandtaket til bagen. DNA-et leia politiet til ein person som viste seg å vera gjerningspersonen, seier Neteland.

I tillegg har Larm gjort fleire funn som har redda liv. Han har mellom anna redda fleire personar som ikkje ynskjer å leva lenger, og ein dement som var ute i skogen i over eitt døgn, fortel Neteland. Larm har òg forsvara hundeføraren og makkeren hans under pågripinga av ein farleg person som gjekk til angrep på dei to frå politiet.

– Eit fantastisk verktøy

Neteland arbeider som hundeførar, instruktør og testleiar i avsnitt for hundeteneste i Vest politidistrikt. Nyleg vart Larm kåra til årets politihund i 2023, på bakgrunn av dei nemnde oppdraga. Bergen Politihundelag nominerte Larm og Neteland til prisen, som vert delt ut av Norsk politihundelag.

– Prisen betyr veldig mykje for meg. Eg er audmjuk og stolt over å få ein slik pris. Han viser at du har gjort noko som betyr noko, og du får på ein måte betalt for treningsjobben som ligg bak, seier Neteland.

Han fortel at prisen viser at han ikkje gjev seg når han er på jobb.

– Sjølv om det er vanskeleg for hunden å søkja, har eg tru på at han klarer det. Det fører igjen til at du får resultat, seier Neteland.

Politimannen fortel at det er mange involverte når nokon forsvinn. Både politi og leitemannskap frå Røde Kors kan delta i leitinga, medan tida tikkar av garde. I slike situasjonar fungerer hundar godt, ifylgje Neteland.

– Hunden er eit fantastisk verktøy som me brukar i dei oppdraga me kan. Ofte klarar hundane å finna spor eller høyra noko me menneske ikkje oppfattar, seier Neteland.

Larm deltek òg på skarpe, væpna oppdrag. Hundar vert ofte nytta om ein gjerningsperson som skal arresterast, stikk av, eller om politiet vert truga av ein person.

– Då kan hunden brukast i naudverje. I slike saker har me heimel for å senda hunden i angrep. Då får hunden lov til å ta gjerningspersonen, seier Neteland.

Ifylgje Neteland er hunden med som tryggleik og som eit alternativt maktmiddel. I tillegg kan hundane nyttast for til dømes å lokalisera gjerningspersonar.

– Dyrka hobbyen

At det skulle verta hundeførar av Neteland, var ikkje sjølvsagt i ungdomstida. Han vaks opp i Øystese, og flytta til Norheimsund då han var 12 år gamal. Etter tre år på yrkesskulen i Steinsdalen, med mål om å verta reparatør av lette køyretøy, flytta han til Bergen. Han gjekk eitt år på Bergen maritime vidaregåande skule innan drift og vedlikehald offshore. Deretter var han i Forsvaret og jobba som hundeførar i militærpolitiet. Ifylgje Neteland var det vanskeleg å få ein offshorejobb etter at han var ferdig i militæret.

– Eg byrja å lura på om eg hadde gått rett veg, og om eg ville vera bilmekanikar resten av livet, fortel Neteland.

I uvissa tok han eitt år på skule på Notodden for å få generell studiekompetanse, og i ein periode køyrde han buss og vogntog. Heile tida låg hundeinteressa i bakhovudet, og han tenkte på å nytta hunden i arbeid anten i politiet eller i tollvesenet. Han søkte på politiskulen, og fekk studieplass.

– Då var eigentleg målet på veg til å verta nådd. Som hundeførar i politiet får eg jobba med menneske og dyrka hobbyen min. Det er fantastisk, seier han.

– Rette eigenskapar

Neteland fekk sin fyrste hund allereie då han var ti år gamal. Han var aktiv i Kvam Hundeklubb i mange år før han flytta til Bergen.

Etter at politiskulen var fullført i 2001, fekk han jobb i Follo politidistrikt. Der var han i halvtanna år, før han byrja på Grønland politistasjon i mai 2003. Han gjekk gjennom intervju og fysiske opptakskrav og vart utdanna hundeførar i 2005.

På den tida hadde Neteland ein schæfer som heitte Kibo. Han hadde kjøpt hunden fordi han visste at politiet nytta schæferar som patruljehundar. Neteland seier at det er dei mentale eigenskaparane som gjer hunderasen spesielt godt eigna.

– Schæferane er robuste hundar med rett storleik. Dei har rett drift- og kampinstinkt, har rette eigenskapar i samband med søk, og samstundes likar dei folk og menneske. I tillegg har dei har evna til å verta sinte der dei skal verta det, seier Neteland.

I april 2006 vart då fire år gamle Kibo godkjend som politihund. På den tida var politihundane privateigde. I dag er det staten som eig hundane. Kibo vart i tillegg utdanna til lavinehund som kunne bruka luktesansen til å finna menneske i snøskred. Denne utdanninga har alle dei tre politihundane til Neteland hatt. Hundepatruljen vert anten køyrde eller flydde inn til staden skredet har gått.

– Kvart minutt tel for å redda vedkomande, seier Neteland.

Fleire av lavinetreningane han og hundane deltek på, går føre seg på Kvamskogen.

Kibo var i teneste til han fall for pensjonsgrensa då han var ti år. Det er mogleg å få veterinærgodkjenning for eitt år om gongen etter det, om hunden er mentalt og fysisk skikka, opplyser Neteland.

Meister i Noreg og Norden

Neteland kjøpte den belgiske fårehunden Aron, ein malinois, då Kibo var åtte år. Slik var politimannen sikra ei overlapping då hunden vart for gamal til å arbeida. Denne rasen er ifylgje Neteland eit knepp opp. I situasjonar der schæferen ofte lagar mykje lyd, var Aron heilt stille. Sjølv om det tok lenger tid å utvikla Aron, vart han med riktig trening ein bra hund. To gongar vann han noregsmeisterskapen for politihundar. Der tevla han i søk, lydnad og ulike typar angrep.

Meisterskapstitlane førte duoen ut på tur for å forsvara landet sine fargar i Nordisk meisterskap. I denne konkurransen tevla Neteland og Larm lagvis. Tre patruljehundar og ein narkotikahund representerte kvart land. Eitt av åra vann det norske laget lagkonkurransen samla. I tillegg vart Aron kåra til Nordens beste angrepshund.

Neteland og hundane hans kan få oppdrag over heile Vestlandet. Aron har vore på jobb i Hardanger fleire gongar. Han har mellom anna funne døde personar og vore med på fleire søk etter sakna.

Instruerer og testar

Å utdanna ein hund til å verta godkjend for bruk i politiet krev mykje. Ifylgje Neteland er ein politihund ferdig utdanna når han er cirka to år gamal, føresett at ein får han som kvalp på om lag åtte veker. Larm er den tredje politihunden til Neteland, og han var godkjent allereie då han var 20 månadar gamal. Det går raskare med gode individ som har dei rette eigenskapane, seier hundeføraren.

– Eg har fått erfaringar som gjer at det er lettare å koma i mål. Då er det lettare å ikkje gå i dei same fellene som før.

Då politimannen bytte rase, hadde han ein tanke om å ta vidareutdanning for å verta instruktør i hundetenesta. I 2013 byrja han på utdanninga ved politihøgskulen i Kongsvinger. I ettertid har Neteland òg fått rolla som hundetestar. Då HF snakka med han, var han på veg til Ungarn for å prøva ulike hundar. Hundane vert testa i ulike situasjonar for å sjå om dei har dei rette mentale eigenskapane til å verta politihund.

God på spor

Ein del av jobben til politihundane er å finna sakna personar. Leielinesøk, rundering eller overværsøk er ulike måtar hundane søkjer på, ifylgje Neteland. Han forklarer at ved leielinesøk tek ein utgangspunkt i til dømes ein sti og leitar langs denne. Ved rundering leiar føraren hunden gjennom eit systematisk søk i eit avgrensa område. I overværsøk brukar hundane luktesansen og nyttar mellom anna vind når dei får søkja fritt.

Larm er spesielt god til å finna og fylgja spor. Han kan få ferten av noko, sjølv om det har gått mange timar sidan nokon var på den staden i terrenget. Om han finn eit spor, er det berre å henga på og følgja etter, seier Neteland. Ved kriminelle handlingar, der politiet mistenkjer at nokon har gøymt noko, vert også hundepatruljen tilkalla.

I tillegg til å hjelpa politiet er Larm trena for å arbeida saman med brannvesenet gjennom USAR, som står for «urban search and rescue». Målet kan vera å finna personar i bygningar som har rasa saman. Til dømes er kvikkleireskredet i Gjerdrum ei type hending hundepatruljar vert kalla ut til, seier Neteland. Han har vore i beredskap i Odda når det har vore meldt mykje nedbør, men det har ikkje vorte naudsynt å arbeida.