Vestlandsforskaren: – Mykje våtare vêr i vente

Verda har vore rekordvarm det siste året, og samstundes står rekordane i sterk kontrast til sommarvêret mange stader her heime. Spesielt i Sør-Noreg har det vore kaldare og våtare enn vanleg. Det er slett ikkje så merkeleg som somme vil ha det til, forklarar klimaforskar Reidun Gangstø ved Meteorologisk institutt på Blindern i Oslo.

Vêret me ser no er ein kombinasjon av naturlege svingingar og aukande global oppvarming på grunn av klimaendringar, seier ho:

– Vêret på kloden varierer frå månad til månad, men somme stader som har det varmt no, har det ekstra varmt. Og stadene det er kaldare, ville kanskje vore endå kaldare om det ikkje var for den underliggjande oppvarminga. Den gjer at det stadig er litt høgare temperaturar enn før.

Kald vinter, kjølig sommar

For Noreg er resultatet blitt kortare vintrar og lengre somrar. Våren startar tidlegare no. Med det sagt vil me, trass i den globale oppvarminga, halde fram med å ha kalde vintrar og kjølige somrar innimellom, påpeiker Gangstø.

For ja, stussleg sommarvêr er dessverre også heilt normalt, slår klimaforskaren fast.

– Ein hugsar kanskje best dei fine somrane. Det er menneskeleg å gløyme dei dårlege og tru at det alltid blir ein fin sommar. Men vêret me ser no skil seg altså ikkje ut som ein eksepsjonelt dårleg sommar. Me bur jo i nord, og ein ordentleg fin og varm sommar opptrer kanskje kvart femte år.

Varmare = våtare

Sjølv vaks Gangstø opp på ein gard i Fusa kommune ein time frå Bergen. Ho er med andre ord godt van med vått vêr. Berre på Vestlandet har faktisk årsnedbøren auka med 5–10 prosent dei siste 30 åra, medan vintertemperaturen har auka med 1,3 grader i den same perioden.

Endringane føyer seg inn i ei rekkje av dystre prognosar: Det blir meir nedbør og regnet blir kraftigare over heile landet. Plassar der det tradisjonelt sett er vått, slik som langs vestkysten, vil få ein auke i langvarig nedbør, medan Sørlandet og Austlandet kan vente meir styrtregn. Med det kjem auka risiko for overvatn, regnflaumar, jordskred, sørpeskred og flaumskred.

Det kan i sin tur få store konsekvensar for både infrastruktur, drikkevatn og vilkåra for landbruket, forklarar ho.

– Mange tenkjer kanskje at høgare temperaturar betyr meir sol og klarvêr. Men høgare temperatur gjer og at meir av vatnet fordampar opp i skyene og kjem ned att som regn. Der det er vått frå før, blir det difor våtare uansett årstid, seier Gangstø, som elles har hovudfag i oseanografi og doktorgrad om effekten av CO₂ i havet.

Berre byrjinga

Samstundes meiner forskarane det vil bli mindre snø og tidlegare snøsmelting, og etter kvart mindre snøsmelteflaumar der dette har vore vanleg. Parallelt vil risikoen for tørke auke i Sør-Noreg, nettopp fordi det ikkje er så mykje nedbør om sommaren der frå før. På same måte vil det bli varmare og tørrare i Sør-Europa, der det allereie er varmt og tørt.

Mindre regn utgjer den største risikoen før tørke, men høgare temperaturar gjer og at alt tørkar mykje raskare opp, påpeiker ho.

Og temperaturen, den aukar altså, over heile lina.

Ifølgje Gangstø reknar forskarane med at auken vil vera litt høgare i nord enn i sør, slik me allereie ser på Svalbard og i Arktis. Ei av forklaringane er at mindre is og snø gjer overflata mørkare, og at ho då absorberer meir solstrålar og forsterkar den pågåande oppvarminga.

– Me byrja med nasjonale berekningar i år 1900, og sidan 1901 har nedbørsmengda auka med cirka 20 prosent i Noreg. Temperaturen har i snitt gått opp med 1,3 grader. Me ser også at det har skjedd meir dei siste 60 åra enn i heile perioden etter at målingane starta. Kor rask auken blir, avheng sjølvsagt av kor mykje klimagass som blir sleppt ut. Men me får nok minst éi grads auke fram mot 2050, seier Reidun Gangstø.

– Slik sett har me nok berre sett byrjinga.

(©NPK)