– Tek ungdom på alvor

Å arrangera ein oppvekstkonferanse er ein del av strategien i oppvekstplanen, fortel Ingunn Hildonen Teigland. Ho har vore med i arbeidsgruppa som arrangerte konferansen. Tilskipinga vert laga til for å ha eit forum der ein kan diskutera langsiktige tema i eit større fellesskap, seier ho.

Til stades var tilsette i oppvekst, helse og kultur, elevråda ved ungdomsskulane og dei vidaregåande skulane, Kvam ungdomsråd og Kvam formannskap, for å nemna nokre.

«Våg å vera deg sjølv» var temaet i fjor. I år var temaet «Sterke fellesskap», knytt til mellom anna Ungdata-undersøkinga, som fortel om korleis dei unge har det i Kvam.

– Me ville grava litt djupare i kva tala eigentleg betyr, seier Teigland.

– Er det noko frå undersøkinga som har overraska deg?

– Som vaksen, både i rolla som tilsett og som forelder, har det overraska meg kor sterke band det er mellom ungdomar og foreldra deira. Hundre prosent svara at dei likar foreldra sine. Det var veldig tydeleg og overraskande. Det ligg mykje godt i relasjonen mellom ungdomar og foreldre, seier Teigland.

Gruing og søvnproblem

Leif Munkelien i «Metalheads against bullying» opna programmet med å snakka om mobbing som samfunnsproblem og lokalsamfunnet sitt ansvar for å byggja og støtta kvarandre. Vidare vart det gått gjennom nokre av resultata frå Ungdata-undersøkinga, som vart gjennomført i vinter. I undersøkinga får dei unge spørsmål om til dømes familie, venskap, skule, lokalmiljø, helse, mobbing, fritidsaktivitetar og regelbrot.

Resultata fortel om ulike utfordringar, men også positive ting. På spørsmålet om elevane er heilt einige, delvis einige, delvis ueinige eller heilt ueinige i at livet er bra, svara 90 prosent av elevane på barneskulen, ungdomsskulen og vidaregåande at dei er ganske godt nøgde.

– Gutane er kanskje litt meir nøgde, påpeika Reidun Braut Kjosås, konstituert leiar for legetenesta, som presenterte tala saman med Teigland og fem ungdomar frå ei arbeidsgruppe knytt til undersøkinga.

Likevel gruar mange ungdomar seg til å gå på skulen. Det gjeld heile 30 prosent av elevane på mellomtrinnet og ungdomstrinnet. Det er òg ei kopling mellom det å grua seg og søvnproblem, sa Kjosås. Det kom òg fram at samanlikna med jentene er det fleire gutar som gruar seg til å gå på skulen på barneskulen. I ungdomsskulen er det omvendt.

– Du er redd

I intervju med ei gruppe elevar har det vorte spurt meir spesifikt kva dei trur det vil seia å grua seg. Ungdomane i arbeidsgruppa – Alexander Nicholas Nordlinder Nitter, Hallvard Valland Nordheim, Sondre Fagerheim Lunestad, Monica Zheng og Malin Eilin Offerdal Ebert – las nokre av svara.

«Eg trur eigentleg ikkje at folk gruar seg så veldig, men dei har gjerne heller lyst til å gjera andre ting. Å stå opp tidleg er stress», las Nitter frå eitt av svara. «Å grua seg er å ikkje villa noko. Det er noko meir enn heller å villa sova», las Nordheim.

På lappen til Zheng stod det at ein vert nervøs og får ei kjensle inni seg av at ein ikkje har lyst til å koma på skulen.

«Det kan vera å møta folk, å møta mobbarar. Det går òg an å grua seg om ein skal ha ein prøve. Å vera nervøs er noko anna enn å vera redd. Om det er ein mobbar på skulen, er du redd», las Lunestad. «Du kan òg grua deg til testar, for eksempel nasjonale prøvar», stod det på Ebert sin lapp.

– Det er eit spenn i omgrepet. Det går frå det å ikkje ha lyst til å stå opp, til ei kroppsleg kjensle av det å vera redd, poengterte Teigland.

– Tek ungdom på alvor

Ein av ungdomane som har jobba med arrangementet, er Alva Storemark Børve. 19-åringen er – i tillegg til å vera vikar på Norheimsund skule – tilsett i ei av fleire arbeidsgrupper av ungdomar som har jobba med ulike tema knytte til fleire arrangement i haust.

Børve har vore med i gruppa som har jobba med det estetiske på arrangementa. Ansvaret går på å laga det triveleg og ikkje for «sterilt».

– Så legg me til litt leikar av og til, så det ikkje blir kjedeleg, fortel ho.

I «statistikkoasen», der ulike tenester i heradet kunne presentera ulike funn frå Ungdata-undersøkinga, var det pynta med parasollar, planter og strandstolar.

– Er det noko frå undersøkinga som uroar deg?

– At drikking skjer så tidleg som i 8. klasse, og at andre rusmiddel også er involverte, seier Børve.

Det er interessant å sjå kva dei som er yngre enn henne, tenkjer, synest ho. Elles synest ho heradet gjer ein god jobb med born og unge.

– Eg synest heradet har blitt mykje flinkare til det, og med dette arrangementet viser heradet at det tek ungdom på alvor og lèt dei koma med meiningane sine, seier ho.

– Slik det er på bygda

HF slo av ein kort prat med Gjermund Stuve (Sp) i ein pause. Han var med på arrangementet som medlem i formannskapet. Det var interessant å høyra korleis ungdomane i Kvam tenkjer om saker og ting, synest han. Men mobbetala som vart presenterte, skuffa lokalpolitikaren.

Resultat frå undersøkinga syner at 11 prosent av elevane på ungdomstrinnet i Kvam vert mobba minst kvar 14. dag. Nasjonalt svarar 8 prosent av ungdomstrinnet det same. Talet er det høgste sidan målingane i Ungdata starta. Ved førre undersøking – i 2021 – var resultatet 6 prosent i Kvam.

– Når det gjeld bruk av alkohol og rus, så er det litt slik det er på bygda. Og det vil variera frå kull til kull, sa Stuve.

– Det vert spanande å høyra resten. Så er det kjekt å sjå desse frimodige ungdomane som er med. Det er litt av ein jobb dei har lagt ned. Det er viktig for oss å vera med og høyra, sa han.