Slapp med fuge(s)skrekken

Kvamskogen og Brottefonn er to av nyleg vedtekne namneformer i Kvam.

Kartverket har vedteke skrivemåten for ei rekkje lokale namn:

• Kvamskogen

• Kvamsseter

• Brottefonn

• Altona

• Tona

• Smyttet

• Grubbafjellet

• Iendefjell og Såta (sidenamn)

• Iendefjellsskorane

• Iendefjellsurane

• Såtedalen

• Såterindane

Namnesaka oppstod i samband med adresseringsarbeid på Kvamskogen. Kvam herad og Kartverket reiste namnesak for å avklara skrivemåten før ei rekkje namn vart tekne i bruk som adresser. I ei lokal høyring kom det innspel frå Kvam herad sjølv, Kvamskogen vel, Frode Nygård og grunneigarane Helen Hellestveit og Tor Bruland.

Fuge-s til debatt

Eit sentralt spørsmål i saka var om det skal heita Kvamskogen eller Kvamsskogen. I alle fire utgåver av gradteigskarta frå 1941 til 1973 vart namnet nemleg skrive med dobbel s, og det same i det fyrste utgåve av kartet Norge 1:50 000 frå 1952. I seinare kart er den eine s-en sløyfa, og den same skrivemåten er nytta i dei lokale ættebøkene og i lokale bygdebøker.

Geodataavdelinga i Kvam herad vedgår i si fråsegn at ein binde-s er vanleg når heradsnamnet Kvam vert nytta i samansette ord, men påpeikar at skrivemåten Kvamsskogen ikkje har festa seg. Heradet ser på Kvamskogen som ei forenkling på line med Norheimsund i staden for Norheimssund. Kvamskogen vel er samd, medan stadnamntenesta tilrådde Kvamsskogen og viste til namneformene Kvamsøy og Kvamsbotnen som tilsvarande former.

– Kartverket vurderer at det reint språkleg ville vera rettast å fastsetja skrivemåten Kvamsskogen. Sidan etterlekken i namnet byrjar på s, er fuge-s-en uhøyrleg, og det er nok grunnen til at skrivemåten med éin s har kunne etablera seg, skriv Kartverket.

Forskrifta til stadnamnlova opnar for at ein kan fråvika gjeldande rettskriving og rettskrivingprinipp dersom skrivemåten har vore lenge i bruk og er kjend og innarbeidd. Det er tilfellet her, meiner Kartverket.

Kvamsseter er eit nyare litterært eller «laga» namn. Utan regionale samleformer å ta omsyn til er det mest naturleg å følgja regelverket, meiner Kartverket.

Ein feminin o

O-en i Brottefonn er ei gamal feminimsform frå gamalnorsk, slår Kartverket fast i vurderinga av eit innspel frå Åmund Fykse om å skriva denne forma, i tråd med uttalen av namnet. Stadnamntenesta på si side tilrådde Brattefonn om staden sørvest for Bjølsegrøvvatnet. Forskrifta tillèt bruk av dialektformer som har nær samanheng med gamalnorske former.

Stadnamntenesta tilrådde Smuttet. Kartverket opnar for ein y, og viser til at y-en i hardingmål ligg ein stad mellom /y/ og ein kort u, som i verbet myssa for missa. Ein u vil vera misvisande fordi dei tilseier uttale som ein kort o i Hardanger. Skriving med y er gjennomført i «skulebarnsoppskriftene» frå 1930–1940-åra i Kvam, og er vanleg andre stader, skriv Kartverket.

– Eit påfallande namn

Namnet Iendefjell er påfallande, meiner Kartverket. I Hardingmål frå 1980 forklarar Halldor O. Opedal at den fyrste lekken kjem av eiend, som tyder dei fyrste kornspirene i åkeren om våren. Ordet stammar frå gamalnorske eigin, men har i Kvam ei lokal dialektform.

Frode Nygård, Helen Hellestveit og Tor Bruland har framheva at Iendefjell, ikkje Iendefjellet, vert nytta i lokalt talemål. Skrivemåten vert stadfesta i mykje lokal litteratur. Kartverket godtek difor den ubundne forma. Sidenamnet er Såta, som samningane kallar fjellet.

Fristen for å klaga på namnevedtaka gjekk nyleg ut.