Saman stryper dei sorg og skam

— Eg var så flau at eg ikkje eingong torde å gå på butikken, seier Britt.

Mange år har gått sidan det byrja. Sakte, men sikkert har tankane hennar endra seg. Før var dei farga av skam og ei kjensle av å ha mislukkast som mamma. No går ho ut med heva hovud og eit nytt mantra:

— Det er ikkje mi skuld, seier ho.

Trio med tøffe tider

Me møter Britt saman med Line og Tor i eit lite møterom hjå avdeling for rus og psykisk helse (ROP) i Kvam herad. Namna me brukar på dei, er ikkje ekte, av omsyn både til dei sjølve og til familiane deira.

Borna deira er eller har vore avhengige av rusmiddel. Kring bordet er mange års mistankar, otte, skepsis, naivitet, redsle, vonbrot og nedturar — men også ein del oppturar — samla. Historiene og minna deira er ulike, men alle tre har vore gjennom det som på beinfram norsk kan kallast eit helvete.

Å vera næraste pårørande til ein rusavhengig er ofte det. Mødrer og fedrar, sysken og born held kanskje ut og tøyer strikken og tolmodet så langt det går i år etter år, alt saman gjort i kjærleik, omsorg og von.

Somme sluttar aldri med å tøya grensene. Andre, som Line og Britt, orkar til slutt ikkje meir og må heilt eller delvis kappa bandet til det kjæraste dei har — eller i alle fall hadde.

Sams lagnad

Å møta andre i liknande situasjonar gjer ikkje over natta helvete til himmel att, men kan utvilsamt utgjera ein vesentleg skilnad, forsikrar dei tre kring bordet.

Britt minnest då ho for mange år sidan fyrste gong tok mot til seg og møtte opp i gruppa. Det var tøft, men ho vart letta då ho såg nokon ho kjende. Den eine var Tor.

— Då tenkte eg at eg òg kunne gå i gruppa. Terskelen min var høg, seier Britt.

Line seier at det tek tid å forstå at ein ikkje treng skamma seg og at det ikkje er flautt å ha ein rusavhengig i familien. Kanskje treng ein å høyra nett det av andre ein del gonger for å fatta det heilt og fullt.

Tor har vore ute av gruppa i ein del år, men har av fleire årsaker vendt tilbake. Han synest det er godt om han kan hjelpa og oppmuntra andre med eigne røynsler.

Både Britt og Line er framleis i konstant beredskap. Dei freistar distansera seg fysisk frå borna, men psykisk er det vanskeleg. Det skal lite til for at vonde minne dukkar opp att og sender dei ned i kjellaren. Britt seier at ho enno reagerer når telefonen ringjer eller det ringjer på døra. For, som ho seier, ho veit ikkje om det er politiet eller presten som ventar.

— Dette er ei sorg ein aldri vert ferdig med. Folk seier «kutt ungen ut!», men dei pårørande er mor, far eller sysken. Då klarar ein ikkje berre å kutta ut. Om ein klarar det fysisk, er tankane der. Ein vert sliten av det, seier ho.

Faste møte

Om lag kvar sjette veke møtest medlemene i gruppa. Arrangørar er ruskonsulentane Guro Torpe og Tove G. Pedersen i ROP. Møta kan ha eit tema som utgangspunkt, men konsulentane legg seg jamt over lite opp i kva som vert teke opp.

Om lag sju er med i gruppa i dag. Ikkje alle møter opp trufast, og talet har variert. Ruskonsulentane, som kjenner rusmiljøet i Kvam godt, er overtydde om at fleire pårørande kunne hatt nytte og glede av å vera med i fellesskapen. Likevel viser det seg å vera vanskeleg å rekruttera nye til å koma. Målgruppa er dei næraste pårørande til brukarar av alle typar rusmiddel – både ulovlege og alkohol.

Torpe trur at noko av årsaka til rekrutteringsutfordringa kan vera at mange synest det er vanskeleg og tøft å møta og opna seg for andre. Men, som Tor påpeikar, medlemene treng ikkje dela noko som helst om dei ikkje ynskjer det. Ein kan snakka mykje eller ein kan lytta. Fleire teier i starten og opnar seg etter kvart som dei vert tryggare. Takhøgda og respekten er stor.

Dei som er med i pårørandegruppa, har teieplikt. Dei forventar at det som vert sagt i gruppa, ikkje kjem ut or gruppa. Torpe har inntrykk av at medlemene har tillit til at det vert slik. Ingen utanforståande skal få vita kven som er med.

Torpe understrekar at det er høve for pårørande til å få individuelle samtalar med ruskonsulentane; ein må ikkje delta i gruppa om ein ikkje ynskjer det. Somme har trong for både å delta i ei gruppe og for individuelle samtalar mellom møta. Tenestene kostar ikkje noko.

— Ikkje suverene

Ruskonsulenten seier at dei som har vore med i gruppa, oftast ikkje fyrst og fremst er ute etter råd og tips om korleis dei bør gå fram. Dei kjem gjerne vel så mykje for å få støtte og oppleva at nokon viser interesse for korleis dei har det.

— Og me som er med, er ikkje suverene eller utlærte, men me har erfaring. Sjølv om me kanskje har kome over skamma, er me sårbare. Det skal lite til for at eg hoppar i taket eller hamnar i kjellaren att, seier Britt.

— Gruppa har hjelpt meg. Om me berre kan få eitt nytt menneske inn i gruppa, er det hjelp i det. Me er ikkje farlege, og dei treng ikkje vera flaue for å koma, seier Britt.

– Dei er hjarteleg velkomne. Me veit at det er folk som treng det der ute, seier Line.

– For meg har det vore veldig bra. Det er viktig å kunna snakka om det og vita at ein ikkje er åleine, seier Tor.

– Og å kunna le litt innimellom. Det er alltid noko å le av, same kor jævlig det er, seier Line.

Treng du nokon å snakka med? Ruskonsulentane har som oppgåve å hjelpa rusavhengige og vareta pårørande. Du kan nå Guro Torpe ved å ringja 90 55 02 86 og Tove G. Pedersen ved å ringja 95 04 28 98.