Rørt til tårer av sakn og glede

Det seier Hanna Dovhal, som har flykta frå Ukraina saman med sonen Gleb og bur i Øystese. Mannen og foreldra hennar er att i heimlandet. Situasjonen er ikkje enkel, men det lettar han litt at mor og son kjenner seg så godt mottekne i Noreg.

– Mitt land har krig. Det er vanskeleg.

– Skal du tilbake til Ukraina ein dag?

– Ja, eg saknar Ukraina. Eg saknar familien min og livet mitt, seier Hanna til HF.

Så må ho tørka nokre tårer. Det same måtte ho litt tidlegare torsdag, då ho saman med andre ukrainske flyktningar song nasjonalsongen i Norheimsund kyrkje. Då inviterte dei nye landsmennene kvemmingane til ukrainsk middag.

– Det er tøft å høyra nasjonalsongen, seier ho.

Sonen går på Øystese skule. Både han og mora snakkar allereie ein del norsk. Sonen lærer dessutan morsmålet og russisk på nettet, får engelsk undervising med fyrsteklassingane og tyskundervising med femteklassingane. Nær sagt kvar kveld reiser mor og son i Hardangerbadet for å symja.

– Der slappar me av. Gleb har sumt i tre år. Og så likar han matematikk, seier Hanna.

Språkleg stødig

Ein annan ukrainsk flyktning i Kvam er 24 år gamle Katerina Melnik. Til liks med Hanna og Gleb kom ho til landet for seks månader sidan. No har ho budd i Norheimsund i tre månader. I ein månad har ho fått norskundervising. Allereie no meistrar ho språket godt nok til at ho kunne ynskja velkomen og presentera matrettane som vart serverte i kyrkja.

– Landskapet er veldig vakkert her. Eg likar å gå på tur i fjellet og skogen, og er med på aktivitetar som språkkafé og kvinnekor, seier ho.

Familien hennar er att i Odessa, ein viktig hamneby som ligg utsett til med tanke på russiske åtak.

– Eg saknar foreldra mine veldig. Eg håpar eg kan reisa tilbake, men det er farleg no. Det er veldig tøft for meg at familien min er i fare kvar dag, seier Katarina, som har ei tante og onkel i Bergen som har budd i Noreg i 18 år.

– Veldig takknemlege

Olga Bilobrovenko kjem frå Krim. Ho kom til Noreg 11. april. Etter fire månader på Haslemoen ved Kongsvinger kom ho til Kvam for fire månader sidan. Dei lokale diftongane er allereie på plass; Olga fortel at ho bur i Åistese.

Attåt god norsk snakkar den universitetsutdanna kvinna engelsk. Det gjeld jamt over berre dei unge i Ukraina. Mange eldre snakkar ukrainsk, russisk eller båe språka. Ukrainarane er lærevillige og hardtarbeidande, og mange tek høgare utdanning særleg innan realfag, fortel Olga.

– Generelt er Noreg eit veldig snilt og gjestfritt land. Me er veldig takknemlege for det. De gjev oss mat, klede, medisinar, skule til borna og mange andre gode ting. Då me kom hit, forstod me at det er ein fredeleg plass. Sjølvsagt har me mange spørsmål, for me kjem frå ulike kulturar og har eit heilt ulikt liv frå før, seier ho.

Fekk åtvaringar

Olga har ein norsk ven. Om lag ein månad før krigsutbrotet i februar oppmoda han veninna om å vurdera å forlata Ukraina.

– Eg tok det ikkje seriøst. Kvelden før ringde han meg og sa «du må reisa, ingenting å diskutera!». Eg trudde ikkje på han. Det var som «wonderland». Klokka seks om morgonen ringde dottera mi, som hadde vore i Kyiv. «Dei bombar!», sa ho. Så høyrde eg noko i byen eg var i, og det byrja rista. Seinare talde me timar og dagar og tenkte at det snart ville gå over, seier ho.

Etter kvart såg ho at mora var redd og uroleg, og forstod at ho måtte gjera noko. Dei to, pluss hunden, reiste til Lviv med tog og kom seg vidare til Noreg. Dottera hennar flykta til Warszawa i Polen, men er tilbake i Kyiv etter at situasjonen har roa seg der.

– Kjenner ukrainarane i Kvam kvarandre?

– Ja, det er lett å finna kvarandre. Me har reist frå ein grufull situasjon og støttar kvarandre. Det er som eit Mini-Ukraina i Noreg, seier ho.

Saman om koking

Det var KIA Vest, der kvemming Hallgeir Berge er regionleiar, som lanserte ideen om å skipa til ein middag for kvemmingane. KIA stor får Kristent Interkulturelt Arbeid. Organisasjonen arrangerer ein ukrainsk fellesskap i Kvam kvar torsdag.

Ukrainarane var ikkje i tvil. Om lag ei veke før hendinga byrja dei planleggja, fortel Olga. Maten vart laga på fire dagar.

– Me ville visa kulturen vår og kva me likar å eta. Nesten alle har vore med og arbeidd som eit lag. Me la fyrste ein plan og ei liste over kva me ville laga. Så koka kvar enkelt heime, åleine eller i lag med nokre andre, seier ho.

Resultatet var eit bugnande matbord med mellom anna klassiske ukrainske rettar som borsjtsj og vareniki, pannekaker med både salt og søtt fyll og ei rekkje kaker. Ukrainarane er glade i mellom anna fisk og grønsaker, fortel Olga.

Folk strøymde til kyrkja, så maten fekk bein å gå på. Hallgeir Berge er overvelda over det gode oppmøtet. Ukrainarane har stor motivasjon for å læra norsk, og dei mellom 18 og 55 går gjennom introduksjonsprogrammet på kurs dagleg for å nå målet om å snakka flytande innan eit halvt år. I tillegg kan dei delta på språktreff og språkkafé. Likevel treng dei å kommunisera endå meir.

– Mange er heilt åleine. Inviter dei gjerne heim! Det er godt for dei å få lokale vener, sa Berge til kvemmingane.

Kvam herad har busett 48 flyktningar (tala på sida er ikkje heilt oppdaterte, red. merknad) i år. 34 av dei har fått kollektivt vern, som i praksis inneber at dei er ukrainarar. 14 er syrarar. I tillegg er det avtala å busetja 16 til, 10 av dei frå Ukraina og 6 frå Kongo, opplyser fagleiar Elin Tonning i flyktningtenesta ved Nav Kvam. Ho opplyser at det har løyst seg greitt med bustader til dei nye landsmennene og -kvinnene.