Ringen er slutta for Hardanger Betong

– Eg har sett fram to koppar til deg, så skal me sjå kva for ein du vel, seier dagleg leiar Martin Byrkjeland i Hardanger Betong AS.

Han slår seg ned bak dataskjermen på kontoret. På bordet står fleire kaffikoppar. Ein har logoen til Hardanger Betong, medan den grøne logoen til Ølen Betong er på den andre. HF sin utsending drikk ikkje kaffi, og går klar valet.

Historia til Hardanger Betong starta for 33 år sidan. Martin Byrkjeland arbeidde då for Kvam Betong. Svigerfaren, Alf Norvald Vik, var medeigar i betongbedrifta og fekk Byrkjeland i arbeid i 1986. Byrkjeland fortel at firmaet investerte mykje i 1987, men det var nedgangstider. Sjølv kjøpte han eigen betongbil etter det. Det vart økonomisk tøft for Kvam Betong i 1988–1991. Det heile enda med at firmaet gjekk konkurs.

– Forfjamsa kundar

I påsken 1991 hadde Byrkjeland høg gjeld på betongbilen han hadde kjøpt, og prøvde å selja bilen. Difor kontakta han Ølen Betong. Selskapet kjøpte bilen slik at Byrkjeland fekk sletta gjelda, og sat att med nokre kroner på kontoen.

Desse kronene fekk han brukt opp då han samen med broren Nils Byrkjeland kjøpte firmaet same året. Dermed vart Hardanger Betong starta.

– Kundar som ringde, vart forfjamsa og forstod ingenting då me svara telefonen med å seia Hardanger og ikkje Kvam Betong. Det var ingen sosiale medium til å fortelja slike nyhende då, seier Martin.

Dei fyrste tre–fire åra brukte brørne til å byggja opp firmaet.

– I 1996–1997 byrja me å sjå lys i enden av tunnelen. Då byrja firmaet å gå bra. Ifylgje Nils har me klart oss godt, seier Martin.

– Betong i ulike variantar

I starten var det to–tre tilsette, no er dei åtte. Betongen vert produsert i Øystese og levert ulike stadar, for det meste lokalt i Kvam og Jondal. Betong er ikkje berre betong, for det finst mange ulike variantar, blandingar og kvalitetar, fortel Martin.

Ola Martin Byrkjeland, son til Nils og tilsett i Hardanger Betong, fortel om si fyrste oppgåve i firmaet. I bitande kulde skulle det støypast nytt bygg ved parkeringsplassen ved Steinsdalsfossen. Det vart brukt sjølvkomprimerande betong som vart sprøyta inn i forma, slik at massen fordelte seg sjølv, seier han. Eigentleg skulle det vore kopar blanda i fargen, slik at bygget endra til ein grønleg farge i dårleg vêr. Stoffet måtte importerast frå Austerrike og kosta så mykje at det var heilt utelukka, supplerer Martin. Den grøne fargen, pigment som er blanda i massen, skal etterlikna fargen som fyrst var ynskt.

Hardanger Betong har vore ei familiebedrift i mange år. I tillegg til Nils, Martin og Ola Martin har òg Kristian Byrkjeland, son til Martin, vore tilsett i 13 år.

Martin vil ikkje seia at betongbransjen har utvikla seg til det betre, heller motsett. No må meir dokumenterast, og krava til bedriftene er høgare enn før når det gjeld klima og miljø, ifylgje Martin.

– Kvar gong me får nye produkt, må me testa dei sjølve for å finna ut korleis dei fungerer. No er det andre som har gjort feila før oss, og me kan hausta erfaringane deira, seier Tore Træbakken, tilsett i Hardanger Betong.

Må velja

Martin fortel at om det kjem ein ny type sement, må selskapet bestilla inn til dømes 100 tonn av denne. Då må han velja anten å bestilla han inn og satsa på at bedrifta får eit prosjekt der sementen kan brukast, eller å ikkje ta han inn og gå glipp av moglegheita til å levera prisar til prosjekt som ynskjer den aktuelle sementtypen.

– Om eg har bestilt sementen, og ikkje får prosjektet, så sit eg her med ein masse eg må betala for som eg ikkje får brukt. Og om eg ikkje har bestilt massen, får eg ikkje prosjektet. Det er eit sjansespel, seier Martin.

Dette er ein av prosessane som vert enklare når Ølen Betong kjøper bedrifta. Då er det ei større eining som kan gjera dei store innkjøpa. Desse kan fordelast på ulike avdelingar, slik at fleire avdelingar kan levera konkurransedyktige tilbod, ifylgje Martin.

Ola Martin fortel at det snart kjem nye reglar for utslepp og for handtering av masse som vert att etter betongproduksjon, noko som krev meir plass til lagring eller til eit anlegg for å resirkulera massen.

– Dette genererer mykje ekstraarbeid. Ølen Betong gjer det enklare for oss å handtera, dokumentera og bruka att betongmassen, seier Ola Martin.

– Berre å knipsa

Noko anna som lettar drifta i Øystese etter oppkjøpet, er at det ikkje lenger er avdelinga som må ha ekstra tilsette og reserveblandeverk tilgjengeleg i ulike prosjekt. Til dagleg er det nok med tre–fire mann på jobb, ifylgje Ola Martin.

Ved store prosjekt der det har vore naudsynt med fleire betongbilar, har bedrifta kjøpt inn fleire. På det meste har det vore sju bilar i drift. Etter at prosjektet er avslutta, vert dei eldste bilane selde, så då har bilparken vorte fornya i same slengen, seier Martin. Han ser fram til å ikkje uroa seg for om staben er stor nok.

– Om me treng ti bilar ein dag, så er det nesten berre å knipsa med fingrane, så kjem dei trillande. Dagen etterpå kan dei vera vekke igjen. Då kan eg slappa av og sova godt om nettene, seier han.

– Sand i maskineriet

Når delar må bytast i blandeverket, må produksjonen stoppast. Bedrifta vil truleg verta mindre sårbar, og kontinuiteten i arbeidet truleg betre etter oppkjøpet.

– Me køyrer med sand i maskineriet kvar dag. Det må det jo vera, men det seier seg sjølv at det vert ein del slitasje. Etter nyttår kan me berre svippa innom ei av dei andre avdelingane for å henta betongen der, seier Ola Martin.

Bedriftseigaren ser fram til mindre ansvar. Brørne er tilgjengelege for arbeidarane til alle tider.

– Nils plar seia at han kan jobba både dag og natt. Det bryr han ikkje, men han kan ikkje gjera begge delar samstundes, seier Ola Martin.

Plan B

Prosessen med sal av firmaet starta med diskusjonar i fjor. Ølen Betong har vore interessert i firmaet lenge, ifylgje Martin.

– Me hadde ein annan plan i starten, så dette er eigentleg plan B. Men eg trur utfallet vert bra, seier Martin.

Bedriftseigaren seier at salet er vemodig, men samstundes er han letta over valet.

– Det er så mange pluss at det veg opp, seier Martin.

– Når ein tenkjer på at Hardanger Betong-skiltet skal forsvinna, er det vanskeleg å setja ord på det. Det vert rart og litt trist, seier Ola Martin.

– Blir det unaturleg å seia Ølen Betong i telefonen?

– Ja. Men det er òg litt morosamt, sidan det var slik me byrja då me overtok frå Kvam Betong, seier Martin.

– Du kan seia at mange kapittel er avslutta. Hardanger Betong har vore ei solid bedrift som framleis går bra, så det er ikkje grunnen til at ho vert seld, seier Ola Martin.

Meir synleg

Arbeidarane trur bedrifta vert meir synleg etter samanslåinga. Hardanger Betong har verken heimeside eller er tilgjengelege på sosiale medium.

– Når me leverer betong på Kvamskogen, er det gjerne ein hyttenabo som kjem og spør om me kan levera til han òg. Eg trur folk les namn og telefonnummer på bilane som køyrer i bygda, og kanskje tek eit bilete eller lagrar nummeret på telefonen, seier Træbakken.

– Me har iallfall passeleg med arbeid, og har ikkje hatt behov for å marknadsføra oss, seier Ola Martin.

– Eg og Nils er så gamle. Me er fødde i steinalderen og har nesten ikkje peiling på kva Facebook er, seier Martin og ler.

Det vert det kanskje ei endring på når Ølen Betong kjøper firmaet.

– Dei tilsette får dei ikkje kjøpa, seier Martin.

Ølen Betong overtek frå nyttår verksemda frå Hardanger Betong. Alle tilsette som ynskjer, får bli med vidare. Ølen Betong er utstyrt med mellom anna eigen personalsjef og fleire teknologar som Martin ser fram til å samarbeida med.

– Det vert rart

Firmaet blar opp eit ukjent beløp i millionklassen for å kjøpa hardangerbedrifta. Då fylgjer det med tre betongbilar, ein pumpebil og ein hjullastar. Prisen for ein ny pumpebil er nesten fem millionar kroner, og over to millionar for ein betongbil, ifylgje Martin. Han seier at det med det grøne skiftet kjem krav om heilt eller delvis elektriske bilar, og at desse kan kosta over 11 millionar kroner. Det seier noko om kor vanskeleg det er å driva eit lite firma, seier han.

– Du vert ikkje så rik av salet at du kan reisa til Gran Canaria eitt halvt år om gongen?

– Jo, eg vert faktisk det, seier Martin.

– Fordi Ølen Betong har leilegheit i Syden gratis tilgjengeleg for alle tilsette, seier han.

Ola Martin vedkjenner at det vert rart å ikkje levera produkt frå eit firma med lokalt namn.

– Eg har vore stolt over å kunna levera betong frå Hardanger Betong. Det vert rart å byta namn og arbeidsgjevar, men eg trur fordelane er større enn ulempene. Eg gler meg til å koma inn i Ølen-familien og nytta meg av deira kompetanse og halda fram med å levera kvalitetsprodukt, seier Ola Martin.