Prata om plass og tilhøyrsle
– Då korona kom og alt stengde ned, fekk eg tid til å roa ned. Då følte eg meg ikkje utanfor, for då kunne ikkje dei andre gjera noko heller.
Det sa Silje Børven i ein sofaprat på Kvam ungdomsskule i Øystese tysdag. Praten vart arrangert i samband med årets Kvammaveko.
Saman med var Børven sat Bjørnar Sangolt og Sarifa Moola-Nernæs. Tristan Holt og Karl Black, som har podkasten «Pisspreik», leia samtalen. Medan om lag femti personar var til stades i salen, kunne andre fylgja med på direktesendinga på Youtube-kanalen til duoen.
– Stod fast
Årets tema er tilhøyrsle og korleis ein både skal finna sin eigen plass og laga plass for andre. Børven delte opplevingar frå då ho vart kronisk sjuk i ung alder.
Børven fortalde om krevjande år. Ho fekk reaksjonar etter ein vaksine mot svineinfluensa i 2009, og sleit med lite energi, angst og depresjon. Fyrst i 2014 fekk ho diagnosen ME, kronisk utmattingssyndrom.
Øystese-jenta fortalde at ho opplevde at ho gjekk glipp av mykje, og at ho kjende seg utanfor.
– Ingen fann ut kva som feila meg. Alle gjekk vidare med studium og jobb. Eg stod fast heime og kjempa mot helsevesenet. Det var ikkje lett som 15–16-åring, sa ho.
Måtte byrja på nytt
Børven er ikkje åleine om å ha kjent seg utanfor. Også Sarifa Moola-Nernæs delte si historie. Ho kjem opphavleg frå Sør-Afrika, men har budd på Mundheim sidan 2008. I heimlandet var ho ein politisk aktivist. Ho ofra mykje av ungdomen for politikken, i eit tid der apartheidregimet styrte til midten av 1990-talet.
Moola-Nernæs flytta til Storbritannia for å studera. Då dukka kjensla opp.
– Eg kjende meg utanfor. Eg sleit med å finna ut kven eg var som student og ikkje som aktivist. Det var vanskeleg, sa ho.
Ho søkte hjelp frå ein psykolog. Det å ikkje klara seg sjølv, men å måtta be om hjelp frå andre, opplevde som skamfullt.
– I heimlandet mitt hadde eg alltid folk rundt meg. I Storbritannia var eg åleine.
Då ho seinare kom til Noreg, måtte ho byrja på nytt igjen. Kven var ho? Korleis skulle ho finna seg sjølv? Ho måtte leggja ned mykje arbeid i å jobba med seg sjølv.
Jakta på tilhøyrsle
Børven og Moola-Nernæs har båe jobba for å finna sin plass i samfunnet. Børven fortalde at ho måtte søkja uføretrygd etter at ho fekk diagnosen, og at ho har kjempa for å finna vegen tilbake til ein så normal kvardag som mogleg. For henne vart pandemien redninga.
– Folk fortalde at koronaen gjorde det vanskeleg. For meg var han kvardag. Verda roa ned. Det var lite sjukdom, stille og roleg. Då fekk eg tid til å byggja meg opp att, sa ho.
Moola-Nernæs har jobba med å sjå sin eigen verdi, å setja grenser og å ta styring over eige liv.
– Eg sa til meg sjølv at eg ikkje skulle vera nokon «baksetesjåfør». No skulle eg køyra bilen. Slike samtalar med meg sjølv kunne hjelpa prosessen, sa ho.
Musikar Bjørnar Sangolt opna arrangementet med ein minikonsert saman med gitarist Steinar Karlsen. Også han tok del i sofapraten. Han delte si oppleving frå då han møtte veggen. Han fortalde om frustrasjonen, kor lite han skjøna av kva som skjedde, den fysiske smerta og korleis god oppfylging frå fastlege og psykolog fekk han tilbake på rett kjøl.
– Eg hadde alltid fått høyra mykje om kor flink eg var, og eg trudde at alle andre hadde skyhøge forventningar til meg. For min del var nok plassen ledig, men eg måtte våga å ta han, sa Sangolt.
– Og så er det viktig å laga plass, slik at andre får ta steget fram, la han til.
– Korleis laga plass?
Utekontakt Siriann Lillevik var ein av dei frammøtte i salen. Ho lura på korleis folk i Kvam skal gå fram for å hjelpa unge som slit med kroniske lidingar og for andre som strevar med å finna sin plass i samfunnet.
Sangolt understreka at det er viktig å sikra gode, sunne møteplassar med gode førebilete for ungdomar. Børven sa at det er viktig å informera om tilboda som finst i Kvam. Det var mykje ho ikkje var klar over då ho vart dårleg, fortalde ho. Ho meiner også at det kan vera lurt at skulane har eit rom der elevar kan gå dersom dei treng ein pause og treng å henta seg inn.
Moola-Nernæs meiner at mangfaldet i Kvam kan verta meir synleg.
– For meg, som kom frå Sør-Afrika, kunne det ha vore fint om fleire som ser ut som meg, jobba i ulike tenester i heradet – at me er godt representerte. Mange kan nok kjenna seg tryggare om dei møter nokon dei liknar på, og som har ei større forståing for det dei har vore gjennom, sa ho.
Tristan Holt, ein av ordstyrarane for kvelden, meiner at ein årleg psykologtime kan vera vegen å gå.
– Kvart år har ein time hjå tannlegen. Kva med ein time i året med psykolog? undra han.
Minikonserten og sofapraten tysdag var eit av fleire arrangement denne veka. Programmet starta måndag. Då heldt Heidi Milje føredrag om utanforskap. Seinare heldt Karl Berg Bærug, nestleiar i Kirkens SOS Bjørgvin, kurs i korleis ein skal verta ein betre samtalepartnar. Resten av veka ventar mellom anna «Trakk og snakk», tematreff og biletkonsert.
