Planlegg å fiska fem tusen aurar i år

For nokre veker sidan hadde laget fiska opp 720 eksemplar. Det opplyser Torbjørn Toft, formann i fiskestellsutvalet i laget.

Føremålet er å fiska ut mest mogleg småfisk, så fisken kan verta større. Nett no er det litt stillstand i kultiveringsarbeidet, men det er eit «ævearbeid» som ikkje vil ta slutt med det fyrste, fortel Toft.

70-åringen har vore med i Øystese Jeger- og Fiskarlag (ØJFL) sidan om lag 1996. Toft vart formann i utvalet då «storfiskar» Per Olav Buan i laget byrja kultivera auren i vatnet i 2001. Toft hadde vervet fram til 2009, og i årsmøtet i mars vart han vald inn att.

– Eg har lært mykje der oppe og er framleis aktiv, seier Toft.

Han er fostra opp på fisk sidan han var ein neve stor, og interessa har vore med han i alle år, fortel han. Av yrke var han elektrikar innan låg- og høgspenning frå han byrja i lære 15 år gamal til han vart pensjonist som 63-åring.

På ein god dag får fiskeutvalet om lag 100–150 fiskar. Stort sett er dei mellom 60 og 80 gram. Målet er å ta opp om lag 5.000 aurar i år. Tidlegare har ein fiska 7.400 individ på eitt år. I snitt har laget fiska mellom 400 og 600 kilo i året.

Fine fiskar

Då kultiveringsarbeidet tok til, låg auren på 40–60 gram og hadde ein dårleg såkalla k-faktor, kring 0,75. K-faktoren skildrar kondisjonen på fisken og kan lesast av i ein tabell der ein går ut frå vekta og lengda. Normalt ligg han nær 1. Det tyder at fisken har nok mat. K-faktoren fortel om det arbeidet som er gjort, ber frukt. I Fitjadalsvatnet ligg han no på 1,05–1,4.

Av dei fiskane som vart tekne opp i år, sleppte Toft ut tre som var nær tre hekto.

– Det var fine fiskar, seier Toft.

Når fisken vert tre hekto og større, vert han kannibalfisk. Då går han ikkje på botndyr lenger. Ynsket for Fitjadalsvatnet er at ein får mange nok kannibalar i vatnet, så ein får likevekt. Det vil seia at kannibalane et småfisk, og småfisken et botndyr.

Greitt å fiska med sluk

Ein del feriegjester tek ikkje tilrådingane så nøye, og set for stormaska garn.

– Det er litt trist, men sånn er det. Me har ikkje noko politimynde, seier Toft.

Han synest det er greitt om folk som fiskar med sluk eller fluge, er så heldige å få stor fisk. Men han er skeptisk til dei som set stormaska garn.

– Kvifor?

– Eg meiner ikkje det er riktig. Då er det berre éin ting dei har i hovudet, og det er å ta ut den store fisken, så dei kan skryta av det. Då er dei ikkje der og fiskar sjølve. Men eg kan ikkje passa på dei feriegjestene som set garn, seier Toft.

Han er ikkje irritert, men veit at dess fleire store fiskar dei tek ut, dess færre kannibalar er det i vatnet, og dess fleire småfiskar vert det.

Langt mellom fin fisk

Nokre har fått fisk på seks hekto i vatnet. Den største Toft har sleppt ut, var på 3,9 kilo.

– Eg veit at det er storfisk der, og eg har sett fin fisk, men det er langt mellom dei, seier han.

Om hausten, når han fiskar med litt større maskevidd, 28–30 omfar, tek han gytefisken som går i bekken. Omfaret fortel kor mange masker det går på éin alen, 63 centimeter.

Når fisken har nok mat, vert det ikkje rogn eller mjølke på han. Men med det same han får for lite mat, vert det utvikla rogn eller mjølke.

Rogna tek tre år å utvikla. Då veks ikkje fisken, og alt han et, går til å produsera rogn og mjølke. Då vert fisken svært liten. Hadde han fått nok mat og fått ete seg opp, ville han vorte så stor som han skulle. I snitt, viss alt hadde vore i orden, skulle ikkje auren ha gytt før han var sju år gamal, fortel Toft.

Fiskar med åleruser

Når fiskestellsutvalet set garn langs Blekeld eller Feta, kan ein få 70 fisk fyrste dagen. Viss garnet står på same plassen, får utvalet neste dag kanskje berre 35. Neste dag igjen vert det kanskje berre 15.

– Då har du fiska opp om lag alt som er der. Så tek det ei veke eller 14 dagar før området er klart att. Då vert det tilsig av fisk frå andre område som overtek beitemarkene dei andre hadde, seier Toft.

Etter at isen forsvann, i mai, lånte han nokre åleruser. Rusene er eit effektivt våpen, fortel han. Han har hatt dei ute ved Feta i 14 dagar, og tømt dei etter to–tre dagar, og har fiska opp nærare hundre fisk på 5–10 gram.

Toft var skeptisk til om rusene ville verka, men det gjorde dei. Rusene ligg på ein meters djupn.

Småmaska garn

Småfisken går nær land, fortel Toft.

– Me fiskar med småmaska garn for å ta ut småfisken. Det er utgangspunktet. Så er det ein og annan luring av dei store fiskane som set seg fast med kjeften. Viss dei er i live, går dei ut att automatisk.

Det kan òg gå stor aure heilt inn til land. Dei sig sakte inn og er på jakt etter småfisk. Dei er rolege, men er du litt uforsiktig, så fer dei rett ut på djupt vatn med ein gong, fortel Toft.

Han seier at likevekta i vatnet vart skipla ein gong etter andre verdskrig. Dei gamle seier at under krigen drog ein opp fisk på to og tre hekto utan problem, med makk. Så kom «dette fantastiske nylongarnet», og dei fiska grovt og tok opp den største fisken. Den vesle fisken gjekk rett gjennom. Til slutt var det ikkje meir storfisk å henta, og då auka det på noko kolossalt med småfisk.

– Me prøver å få likevekt i vatnet att, seier Toft.

Stormaska garn

Normale garn som folk kan bruka i Fitjadalsvatnet, er 32 omfar, fortel Toft. Då får ein fisk på 80–100 gram, og det er ideelt for kultiveringa. Men brukar ein garn på 24–26 omfar, tek ein fisk på to–tre hekto, utan problem, seier Toft.

Han fortel at dei fleste, men diverre ikkje alle, rettar seg etter reglane og tilrådingane frå ØJFL.

Det var ein kar som var så irritert fordi han ikkje fekk fisk i garna sine i Fitjadalsvatnet, fortel Toft. Han hadde sett ut 22–24 omfars garn. Fisken er for liten til at han går i – han går rett gjennom maskene, sa Toft til han. Det trudde ikkje karen var mogleg.

– «Jau, det er det», sa eg til han. «Prøv med litt mindre masker, 32 eller 34 omfar. Då skal du sjå kva som skjer». Ein månad seinare kom han att. «Du hadde heilt rett», sa han.

– Storfisken er sjeldan å få, sa eg. Han er utfiska. Det er berre småfisk att. Viss du fiskar med småmaska garn, får du nok fisk til steikjepanna di.

– Eit flott område

Frode Melstveit er medlem av fiskestellsutvalet. Han seier det er svært gode gytetilhøve både i elva som renn inn i vatnet og den som renn ut, og det vert for mykje fisk. Eigentleg skulle ein ha fiska for mykje i tre–fire år. Men det er enormt med arbeid, seier Melstveit.

Det er eit fint vatn og eit flott område, seier Melstveit. Han er i ein alder då det ikkje er så lett å springa til fjells lenger, og då er det kjekt å ha noko å gå til i nærleiken.

På Blekeld kan ein leiga ein båt for 50 kroner døgeret. Då kan ein setja garn og ha god tid til å ta det opp.

I 1981 hadde ØJFL ein avtale med bøndene om at det skulle verta fiskekort i Fitjadalsvatnet når fisken var i fiskbar storleik. Melstveit trur ikkje det vert fiskekort i vatnet. Det er i dag gratis å fiska der.

Toft har gjeve bort mykje av fisken han har fått i vatnet. Småauren er det beste krabbeteineagnet ein kan få, seier han.

Har éin kilometer med garn

Laget har over 1.000 meter med garn som det set ut. Fiskarane plar setja ut 10–15 mindre garn på til saman 700–800 meter. I tillegg har dei eit 300 meter langt lenkjegarn som dei set om hausten. Nokre av garna når fire meter ned, andre seks meter.

Det har vore mykje prøving og feiling i kultiveringsfisket. I elvane har laget til dømes brukt eit elektrisk apparat som bedøver fisken. Då treng ein ein mann som går med apparatet og fire mann som går etter med håv og hentar opp fisken, seier Toft.

Fisket tok til att kring 8. august og kjem til å vara gjennom heile september.

– Det vert jobben vår, seier Toft.