Over 2,7 millionar av oss er klare for feriepengane

Arbeidstilsynet er i høgsesongen for spørsmål om ferie og feriepengar. I år har spesialordninga for dei permitterte fått nokon til å klø seg ekstra i hovudet.

– Det har vore fleire spørsmål enn vanleg om ferieavvikling under permisjon. Mange arbeidstakarar vart permitterte i fjor, og nokon er det framleis, seier Vigleik Aas, som er leiar for svartenesta til Arbeidstilsynet.

Han seier at reglar som handlar om du skal og om du kan avvikle ferien din medan du er permitterte, kan opplevast litt komplisert. Her er det ein del som har blingsa. Ja, ferielova gjeld òg når arbeidstakar er permittert, og du kan bli pålagt å avvikle planlagd ferie. Feriedagar tel ikkje med som permisjonstid.

Det som er spesielt i år under koronapandemien, har at det er komme ei spesialordning for dei som er permitterte og som får dagpengar som arbeidsledig.

– Her har styresmaktene komme med ei spesialordning i samband med korona. Det er no Nav som administrer denne ordninga, forklarer Aas.

Utrekninga av korleis ferie blir berekna for deltidstilsette, kan òg skape diskusjonar. Her fungerer brøkrekninga. Viss du har full stilling, har du krav på minimum 25 dagar og tilsvarande færre dagar jo mindre prosentstilling du har. Arbeidstilsynet fortel at det er nokon som misforstår her.

– Sei at du har ei 50 prosentstilling og har avtale om 2,5 dagar i veka, så kan du ikkje ta ferie berre 2,5 dagar i veka, og dermed få ti veker ferie.

Komplisert

Arbeidstilsynet hjelper både tilsette og arbeidsgivar med mange av spørsmåla knytt til arbeidslivet.

– Det er berre å ta kontakt viss ein lurer på noko. Det aller meste vi har av regelverk, er godt forklart på nettsida vår. Eg tilrår sterkt å bruke ho og lese seg opp om det som står der, seier sjefen for svartenesta.

Han legg til at dei som framleis skulle lure på noko, er hjarteleg velkommen til å ta kontakt med Arbeidstilsynet, som har svarteneste på chat og telefon.

– Feriepengar er jo noko som opptek mange, og vi får ein del spørsmål om dette. Det kan vere eit signal om at regelverket er litt komplisert på enkelte punkt og vanskeleg å forstå.

Feriepengar blir tente opp året før du skal ta ut ferie. Viss du ikkje har jobba året før, har du likevel krav på ferie, men då har du ikkje rett til feriepengar.

– Noreg har eit regelverk der rettane for arbeidstakarane er godt verna, betre enn i dei fleste andre land. Det å sørgje for at du skal ha ferie er for å verne arbeidstakaren. Viss du ikkje jobba i fjor, så kjem det kanskje som ei overrasking at ferien er ubetalt, seier han.

Ved utgangen av 2020 var det registrert over 2,7 millionar sysselsette i Noreg.

Feriepengar

Feriepengane dine blir berekna av det du tente i fjor. Den utgjer minimum 10,2 prosent av lønna du fekk. Hovudregelen er at du skal få feriepengane dine når du avviklar hovudferien din. Nokon har avtale om høgare prosent, og dei som er over 60 år, skal òg ha ein høgare prosent.

– Dei fleste arbeidstakarar i landet er knytt til ein tariffavtale. Desse får normalt utbetalt feriepengane sine i juni. Det er uavhengig av når ein eigentleg avviklar hovudferien.

Dermed blir ein òg trekt lønn for all ferie i juni. Nokon synest det er rart og spør om kvifor det skal trekkjast av lønn når ein har jobba. Men det er fordi ferie er ubetalt, og på eit tidspunkt skal du avvikle den ferien, sjølv om du vart trekt i juni.

I juni er det for mange tilsette klart for feriepenge-Nirvana med ein solid slump kroner på lønnskontoen.

– Grunnen til at ein opplever at dette er så mykje, er at 10,2 prosent av det du har tent opp i fjor, er meir enn ei brutto månadslønn. I tillegg blir det ikkje trekt skatt av feriepengane, seier Aas.

Fakta om ferie og feriepengar:

* Etter ferielova har alle arbeidstakarar rett til 25 virkedagar ferie, noko som er fire veker og éin dag. Men mange har eigen avtale eller tariffavtale om fem veker.

* Du skal få feriepengane siste vanlege lønningsdag før ferien, likevel seinast ei vekefør feriestart. Mange arbeidstakarar har avtale om å få feriepengar i juni.

* Feriepengane er baserte på inntektene i fjor. Feriepengane skal utgjere minimum 10,2 prosent av feriepengegrunnlaget.

* Sjølv om du ikkje jobba i fjor, må du ta ferie. Det er din pålagde rett som arbeidstakar.

* Du kan krevje tre veker samanhengande ferie i hovudferieperioden som er 1. juni til 30. september.

* Arbeidsgivar skal i god tid, og helst to månader før feriestart, drøfte tidspunktet for ferien. Arbeidsgivar bestemmer i stor grad tidspunktet for når ferie skal avviklast.

* Berre 100 prosent sjukmelde kan krevje ferien utsett. For delvis sjukmelde blir ferien avvikla som normalt. Sjå òg dei mellombelse forskriftene om pandemien (i paragraf 3,1) om ferie i karantene.

* Arbeidsgivaren kan etter strenge vilkår avlyse ferie eller kalle deg tilbake frå ferie.

(©NPK)