Miksar kulturar og tradisjonar

Det var fullt hus i Gamleskulen på Norheim i Norheimsund då Ioana Hauge og Hala Akta fortalde korleis det var å koma til Kvam. Kvinnene deltok i refleksjonssamtalen på Kafé Påfyll som opna Kvammaveko måndag.

Hauge kom til Kvam for 13 år sidan. Ho har teke med seg noko av kulturen frå heimlandet og blanda med norske tradisjonar. I høgtidene står både norske og rumenske rettar på bordet.

– Det er alltid liv. Alle kjem på besøk, både slektningar og vener. Ungane likar det spesielt godt, fordi dei veit det skjer noko under høgtidene, fortalde Hauge.

Nesten 50 personar møtte opp då Mental Helse avd. Kvam og Grannehjelpa inviterte til kafé med den gode samtalen. «Kom som du er», stod det i innbydinga. Marianne Gluppe, styremedlem i Mental Helse avd. Kvam, styrte samtalen mellom dei to kvinnene.

Ei av utfordringane for tilflyttarar viste seg allereie før møtet starta. Ei av kvinnene som skulle prata til forsamlinga, måtte vera heime med sjukt barn.

– Når ein ikkje har familien her, har ein ikkje den same tilgangen på barnevakt. Kanskje det er ei oppgåve for Grannehjelpa å laga til ei barnevaktordning? sa Gluppe til dei frammøtte.

– Ja, «ekstrabesta» og «ekstrabeste», sa Siriann Lillevik, dagleg leiar i Grannehjelpa.

Kunne ikkje norsk eller engelsk

Hauge fortalde at ho hadde med seg born på tre og sju år då ho kom til Kvam frå Romania i 2011. Ho reiste til Noreg for å få seg jobb, og for at borna skulle få ein trygg oppvekst. Systera hennar budde allereie i Noreg, og difor var det naturleg å koma her, fortalde Hauge. I august same året byrja ho på vaksenopplæringa for å læra språket.

– Då eg kom til Noreg, kunne verken eg eller borna norsk, og me kunne veldig lite engelsk. Det var veldig viktig for meg å læra norsk, sa Hauge.

Den fyrste tida snakka ho til borna på rumensk, så svara dei henne på norsk.

– Eg skulle sagt at språket var ei utfordring, men då eg byrja på skulen for å læra det, var det ikkje så vanskeleg, seier ho.

Hauge fekk ikkje utdanninga si som sjukepleiar godkjend, fordi ho mangla nokre timar praksis. Ho fortalde at ho måtte velja mellom å ta heile utdanninga på nytt eller ha praksis i seks månader utan løn for å få godkjent utdanninga. Etter å ha lært språket tok ho fatt på praksisperioden.

– Eg jobba ei fast helg på kjøkenet på Toloheimen for å læra språket, og med inntekta derifrå og hjelp frå alle kantar klarte eg dei seks månadane, fortalde Hauge.

Hauge fortalde at det har vore mange tunge dagar. Ho har sakna familien og vener i heimlandet.

– Uansett kor tøft det har vore, har eg sagt at me skal bli her, sa Hauge.

– Du er god som du er

Ho skrytte av mottakinga kvemmingane har gjeve familien. No har dei mange vener her.

– Folk har vore tolmodige. Det er dei endå. At eg må spørja to gongar, om eg ikkje forstår noko, er heilt greitt, sa Hauge.

Hauge er oppteken av at ein ikkje treng å henga seg opp i alt, sjølv om kvardagen er vanskeleg.

– Folk snakkar om du gjer noko godt eller noko vondt, om du gjer noko eller ikkje gjer noko i det heile. Det er kulturforskjell, men ein kan ikkje bry seg om alt folk seier. Ver deg sjølv, fordi du er god som du er, sa Hauge.

Då sonen ville byrja å spela fotball, søkte Hauge om pengar frå Nav.

– Det var hjarteskjerande då me fekk avslag fordi me ikkje var flyktningar. Men eg tenkte «greitt, eg skal jobba ei ekstra helg». Så han gjekk på fotball uansett, fortalde Hauge.

– Borna skal ha det trygt

I 2015 kom Akta til Noreg etter å ha flykta frå Syria. Ho budde fyrst i Flekkefjord med mannen og dei to døtrene, som då var halvtanna og fire år gamle. Familien måtte venta i eitt år for å få opphaldsløyve. Det betydde at Akta ikkje fekk gå på skule. Dei åtte månadane familien budde i Flekkefjord, bruka ho på å læra seg norsk ved hjelp av internett. Då familien flytta til Kvam, og hadde fått opphaldsløyve, fekk ho gå på skule for å læra språket. Jentene byrja i barnehage.

– Barnehagelærarane lærte meg veldig mykje. Der fekk eg snakka norsk. Ein må bruka språket når ein har born, fortalde Akta.

Ho fortalde at ho ikkje hadde draumar då ho flytta til Noreg, men at ho ynskte at borna skulle ha det trygt, få gå på skule og verta behandla som norske born. Fleire gongar kjende Akta at ho ikkje passa inn.

– Det var ingen som sa noko direkte til meg, men eg fekk ei kjensle av at eg var litt annleis og ulik dei andre. Eg forstår at eg vil vera flyktning her, uansett kor lenge eg bur her, sa Akta.

Det var ikkje lett å koma til ein plass med så få innbyggjarar, fortalde ho. Byen ho flykta frå, hadde ein million innbyggjarar. Likevel var språket den største utfordringa.

– Eg kunne ikkje eitt ord norsk eller engelsk, så læraren måtte bruka teiknspråk for å forklara, fortalde Akta.

– Ver glad i deg sjølv

Akta opplever at det er forskjellar mellom Noreg og Syria når det gjeld religion. Ho meiner foreldre har eit stort ansvar med å fortelja borna om kulturane og ulikskapane.

– Me må seia til borna at dette ikkje passar for oss. Me må gjera det slik me har lært av våre foreldre og i vår kultur. Det kan vera vanskeleg med små born som ikkje kjenner heimlandet, sa Akta.

Ho fortalde at det no er lettare å hjelpa borna å læra om islam, arabisk kultur og reglar, sidan det er fleire muslimar i Noreg.

– Eg skal vera ærleg og seia at me ikkje lærer borna at det er vanleg å skifta kjønn, vera homofil eller at du kan velja religion. Me lærer borna at dei skal vera glade i det dei har fått. Borna skal ikkje verta forstyrra eller forvirra av kva dei skal velja. Dei skal vera glade i seg sjølv uansett, forklarte Akta.

Ifylgje Akta vart borna hennar møtte på ein god måte av norske born, og dei har ikkje opplevd å verta mobba. Både Hauge og Akta fortalde at dei vart kjende med kvemmingane fyrst gjennom vaksenopplæringa, så ved å gå på foreldremøte, fotballtreningar og andre arrangement knytte til borna. Kvinnene trekkjer òg fram at gode kollegaer har bidrege til at Kvam har vore ein god stad å koma til.

Begge kvinnene har bestemt seg for at det er i Kvam dei vil bu. Kvardagen er like travel for kvinnene med jobb, henting i barnehage og på skule, fritidsaktivitetar for borna, foreldremøte, leksehjelp og matlaging, akkurat som kvemmingar flest.

– Grip moglegheitene

Kvammaveko rommar ei rekkje arrangement. Måndag kveld tala forfattar Irene Kinunda Afriyie under tittelen «Eg er fordi du er» til ein nær fullsett kyrkjelydssal i Norheimsund.

Onsdag kveld tala Siri Abrahamsen på Kvam ungdomsskule. Abrahamsen er forfattar og grunnleggjaren bak organisasjonen Gleding United, som jobbar for at små og store skal tola livet på godt og vondt. Små handlingar spelar ei stor rolle, og ein bør nytta kvar moglegheit ein har til å gleda andre, påpeika ho.

– Dei moglegheitene me har på butikken, ved postkassen, på skuleplassen, på trening – same kvar ein er. Me må gidda å gripa dei og faktisk gjera det beste ut av dei. Og når folk gjer og seier ting som er heilt på trynet, så veit me at det mennesket er jo ikkje på trynet, sjølv om det gjer dumme ting. Å klara å snu det, med å gå inn i den andre si «verd», det er for meg kanskje det beste du kan oppleva som menneske, sa Abrahamsen.

Og born treng å verta sette. Korleis ein vert sett i byrjinga av livet, påverkar korleis ein ser på seg sjølv og verda i åra som ventar, meiner ho.

Etter føredraget var det ein sofasamtale der det vart prata vidare om kvardagsglede og verdien av gode og sterke fellesskap.