Matvanar som spelar på lag med planeten
Er du ein av dei som ønskjer å ete meir klima- og miljøvenleg, men er usikker på korleis du skal gjere det? Svaret ligg ikkje nødvendigvis i å kutte ut alt animalsk, men å ha meir plantebasert mat på tallerken og kaste mindre i bosset.
FN har rekna ut at matproduksjonen i verda står for ein firedel av alle klimautslepp på kloden. Det inkluderer dyrking og hausting av alle plantar, grønsaker og dyrefôr, og dyra i seg sjølv, transport, foredling og pakking. Som matetarar er vi dermed ein del av dette systemet.
Problemet må bli del av løysinga
– I motsetnad til andre typar utslepp, der ein kan redusere eller kutte, kan vi ikkje berre kutte ut mat. Vi må jo ete! I staden for å la matproduksjon bli ei årsak til klimakrisa, kan vi gjere den til eit verktøy som bremsar ho. For privatpersonar trur eg det er nøkkelen for at ikkje alt ved dagens matproduksjon skal bli oppfatta som negativt, seier Mia Frogner, som driv klimakamp frå kjøkenbenken. Ho har ein stor lidenskap for både klima, miljø og matglede, og håpar fleire kan få auga opp for god mat som er produsert berekraftig.
Frogner er til dagleg miljø- og matsjef for Øyafestivalen i Oslo. Ho er også kokebokforfattar og driv bloggen Green Bonanza. No har ho skrive si tredje kokebok, «Mer enn mett», for å gi folk kunnskap om korleis dei kan få eit meir klimavennleg kosthald, og gir tips til næringsrike, veganske matretter som spelar på lag med planeten vår.
– Ta val som passar deg
– Å endre på det vi et, kan vere meir vanskeleg enn å gjere mange andre miljøvenlege tiltak. Det er fordi mat er personleg, det er sosialt og det er kultur. Mat er kos, det er næring, og det er økonomi, seier Mia Frogner. Ho trur det går an å finne ein balanse som fungerer for kvar og ein av oss i kvardagen utan å snu opp ned på livet frå ein dag til ein annan.
– Målet mitt er at min og din balanse skal innehalde litt meir grønt på menyen for kvar dag som går. Ved å ete litt grønare, har du funne ein måte å ete litt meir berekraftig på. Men den grøne maten skal ikkje smake dårlegare eller ha mindre næring. Den skal mette og vere tilfredsstillande – og vere like samlande rundt bordet som annan mat, seier Frogner.
Med å ete grønare meiner ho dreie kosthaldet mot plantebaserte råvarer – mat som er produsert på ein ressurseffektiv måte.
Færre kjøtmiddagar
Ifølgje FN er det å redusere forbruket av kjøt eitt av dei raskaste klimatiltaka vi kan gjere. Viss alle kuttar ein kjøtmiddag i veka, svarar det visstnok til utslepp frå 170.000 bilar.
– Vi må ete mindre kjøt, vi må ete meir plantar, og vi må kaste mindre mat om vi skal ha nokon sjanse til å bremse klimaendringane, seier Frogner. Det er i tråd med FNs klimarapport frå 2019 og rapporten Klimakur 2030 frå Klima- og miljødepartementet frå 2020.
– I kva grad du personleg vel å redusere inntaket av kjøt, er di sak. Sjølv har eg teke eit val om å ikkje å ha noko animalsk i kosthaldet mitt, seier Frogner. Ho kutta ut kjøt og fisk for 16 år sidan. For fem år sidan kutta ho også ut smør, ost, mjølk og egg.
Mia Frogner vil ikkje rette ein peikefinger mot oss andre som vel annleis. Men ho vil i boka si oppfordre oss til å bli meir medvitne på kva vi et og kvar maten kjem frå.
Norske råvarer med utanlandsk attåt
Ho er klar på at det å leve miljøvenleg og berekraftig ikkje berre handlar om klima.
– Det handlar om å skape eit samfunn som har livets rett, for kommande generasjonar. Maten vår handlar også om miljø og natur, om arbeidsplassar, om kulturlandskap, om tradisjonar og om matkultur som mykje er basert på kjøt. Landskapet i Noreg eignar seg ikkje for all type landbruk, men vi kan heilt klart dyrke meir om jordbruks- og næringspolitikken legg til rette for det.
– Eg har stor tru på at eit berekraftig kosthald i Noreg inneheld ein stor del råvarer som kan dyrkast og produserast her, men eg trur også at verdsmarknaden er kommen for å bli, og at målet må vere ein betre balanse, ikkje ein puritanisme basert på «berre norsk», seier Mia Frogner.
Ingen rar mat
Ho meiner ei vanleg misforståing rundt eit plantebasert kosthald er at ein alltid må ha så mange rare og framande råvarer med rare namn og som er vanskeleg å få tak i.
– Heldigvis er det ikkje slik. Og heldigvis er det blitt lettare å få tak i dei litt meir kuriøse råvarene også – viss ein har lyst på dei. Et meir grønt – så lokalprodusert som mogleg – og lær deg litt nye triks om korleis lage kjende retter med vegetarvri, oppfordrar Frogner.
I kokeboka til Mia Frogner er oppskriftene basert på vanlege råvarer som du finn på ein heilt vanleg matbutikk.
