Maten kan bli tusenvis av kroner dyrare: Slik et du sunt og billeg

– Den største utfordringa er jo at dette kan bidra til endå større sosiale helseforskjellar. Vi ser allereie i dag at livsstilssjukdommar er meir utbreidd blant dei med dårleg råd. Dette kan forverrast. Vi veit at pris er veldig avgjerande for folk når dei vel matvarer, seier ernæringsfysiolog Tine Sundfør til NTB.

Sunne matvarer som laks og torsk har hatt noko av den største prisveksten så langt. Ernæringsfysiologen fryktar det kan føre til at folk et meir usunt. Men det treng ikkje nødvendigvis bli slik.

– Ein kan leve sunt og samtidig på budsjett, slår ho fast.

1.200 kroner meir i månaden

1. februar kjem eitt av to årlege prishopp på mat. Daglegvarekjedene har på førehand varsla at prisane kan auke med rundt 10 prosent.

– Dette kjem i tillegg til alle andre prisar som aukar, så det er ganske openbert at folk vil merke det, seier forskingsleiar Alexander Schjøll hos Forbruksforskningsinstituttet SIFO til NTB.

Sifo lagar to gonger årleg det såkalla referansebudsjettet, som viser utgiftene nordmenn har i gjennomsnitt.

– I referansebudsjettet vårt bereknar vi at ein vanleg familie på fire, med to barn i alderen 6–9 år, bruker 12.000 kroner på mat i månaden. Viss prisane på aukar med 10 prosent, blir jo det 1.200 kroner ekstra i månaden og 14.400 kroner i året, seier Schjøll.

Bekymra

Nordmenn bruker rundt 11 prosent av pengane sine på mat. Nivået er historisk lågt, og det er også lågt i internasjonal samanheng. Men no kan denne andelen auke.

– Eg er veldig bekymra for hushald som i utgangspunktet hadde dårleg økonomi. Dei blir hardast ramma, seier forbrukarøkonom Derya Incedursun i Nordea.

Ho trur at prisauken kan føre til at folk et meir usunt.

– Vi forbrukarar ønskjer så klart å ete sunnare og meir berekraftig, men det er til sjuande og sist lommeboka som bestemmer, seier ho.

Sunne, berekraftige varer som er gode for helsa, kostar ofte meir, påpeikar ho.

– Det er allereie vanskeleg for mange å ete sunt, sjølv om vi blir oppmoda til det. Når økonomien blir pressa, blir det endå vanskelegare.

Supper og graut

Ernæringsfysiologen har fleire tips til korleis ein kan kutte ned på matvarebudsjettet – og samtidig ete sunt.

– Et havregraut. Lag gode supper. Det finst mykje sunn mat som også er billeg, seier Sundfør.

Ho trekkjer fram to klassikarar som kanskje ofte hamnar litt i skuggen:

– Fiskebollar og fiskekaker har fått eit ufortent dårleg rykte. Det er prosessert mat, men det er også sunt. I alle fall viss du vel variantane med høgt fiskeinnhald.

Sjølv elskar Sundfør havregraut til frukost.

– Det er superenkelt og samtidig ekstremt billeg, seier ho.

Ta vare på restar

Eit anna tips er å ete grønsaker som er i sesong:

– Nyleg la eg merke til at ananasen var veldig billeg, og ekstra god. Dei tinga som er i sesong, blir alltid selde billegare.

Vidare er det lurt å halde orden i kjøleskapet, sånn at ein veit kva restar ein har. Og ikkje minst: tenkje systematisk for å få brukt restane.

– Det hjelper lite at ein har teke vare på mat i kjøleskapet viss ein uansett må kaste det etter ei stund, seier Sundfør.

Ho foreslår ein fast restemiddag i veka.

– Ein må kanskje supplere litt for å få eit fullverdig måltid, men det er utruleg kva ein kan bruke om igjen.

Dyre sjokoladar

Sundfør har også eit kombinert spare- og slanketips:

– Lag passelege porsjonar, og ikkje meir mat enn ein treng. Det er umogleg å ete mat ein ikkje har laga.

Ho minner også om at usunt ikkje alltid er billegast.

– Ta mjølkesjokoladar til dømes. Viss det er tilbod på 20 kroner for 200 gram, synest folk det er veldig billeg. Men det er ein kilopris på 100 kroner. Samtidig møter eg folk som synest eple med kilopris på 29,90 er dyrt, seier Sundfør.

Kutt ut sukkervarer

– Kva matvarer bør ein kutte først?

– Luksusvarer som dyr alkohol og sukkerrike matvarer. Vi kan godt seie at sukkerdrikker er billege, samanlikna med andre varer. Men når det er noko du ikkje treng, så er det jo framleis dyrt. Folk kan også gjerne kutte ut dyre filet med kjøtt, og erstatte det med belgfrukter.

På den andre sida har ernæringsfysiologen denne oppmodinga:

– Folk bør heller prøve å tvihalde på grønsaker, frukt og fiskefiletar, sjølv om det kan vere dyrt.

(©NPK)