Juletradisjonane som endra seg

Jula er tradisjonsprega, og alt skal vere som før. Men mange juletradisjonar har endra seg gjennom historia, som lovpålagd ølbrygging og kjøttfri julaftan.

Tradisjonar vert bevarte og førte vidare med generasjonar, men dei blir ofte endra over tid.– Eit godt døme på dette er juleølet. Juleølet er det eldste elementet me framleis har i dagens julefeiring. I heidensk tid markerte me jól, som innebar «å drikka jól», altså å drikka til ære for Odin og Tor, seier forskar Eva Narten Høberg ved Norsk institutt for bioøkonomi (NIBIO) til NTB.Den gongen var det faktisk eit krav om at alle skulle bryggja øl av kornet, og dette var nedfelt i lova, forklarer Høberg. Dersom ein ikkje brygde øl, vart ein bøtelagd.– Denne tradisjonen heldt fram sjølv om Noreg vart kristna. Gudar vart bytte ut, og ein skåla i staden til ære for Jesus og jomfru Maria. Det er eit godt døme på korleis tradisjonar blir vidareførte, men forandrar seg og vert påverka i møte med nye kulturar og politiske og religiøse impulsar, seier Høberg.

Kjøtfri julaftan

I hundrevis av år var desember heilt kjøtfri fram til 1. juledag. I førjulstida åt me fisk, graut og kornmat.– Det var ein del av fastetradisjonen i den katolske tida i Noreg før reformasjonen. Me åt ikkje kjøt før 1. juledag, men då åt me til gjengjeld mykje kjøt, seier ho.Høberg peikar på at julefeiringa før i tida var vesentleg kortare enn i dag.– No har me byrja feira jula mykje tidlegare. Der me før byrja eta kjøt 1. juledag, har me no julebordssesong allereie frå november, seier ho.

Svineribbe-innmarsj

I julefeiringa i dag er det svineribbe som vert servert i flest norske heimar på julaftan. Rundt halvparten av Noregs befolkning åt svineribbe som hovudrett på julaftan i fjor, ifølgje Matprat.Svineribbe er likevel eit meir moderne innslag i den norske juletradisjonen, og vart ikkje introdusert før eit stykke ut på 1900-talet.Svineribbe vert laga frå fersk tilstand, eventuelt etter frysing og moderne vakuumpakking. Pinnekjøtt baserer seg på gamle konserveringsmetodar som tørking, salting, speking og røyking. Dette er noko av grunnen til at svineribba i større grad prega julemenyen fyrst då frysaren vart vanleg i Noreg, forklarer Høberg.

NPK-NTB-Fredrik Moen Gabrielsen