Høgaste dødstalet i trafikken sidan 2016: – Trafikanten er fellesnemnaren

Etter fleire år med nedgang gjekk talet på drepne i trafikken opp i fjor. Direktør Jan Johansen i Trygg Trafikk kallar 2022 eit kriseår for norsk trafikk med tanke på talet på omkomne.

– Trafikkulykker er meir enn statistikk. Det er også menneskeskjebnar, sorg og smerte, seier Jan Johansen, direktør i Trygg Trafikk, til Nynorsk pressekontor.

I fjor omkom 118 personar i trafikken her i landet. Det var ein auke på 38 personar samanlikna med året før. Talet er òg det høgaste sidan 2016.

– Tala vi såg i 2022 er tal vi ikkje ønsker. Fjoråret var slik sett eit kriseår i trafikken, i at vi blei sette tilbake i forhold frå den gode kursen vi var på.

Kursen Johansen snakkar om kjem frå Nasjonal Transportplan for 2022–2033. Som eit etappemål for å nå nullvisjonen, skulle det vere maksimalt 350 drepne og hardt skadde i trafikken i 2030.

52 år sidan verstingåret

Etter fleire tiår med arbeid har målet vore oppnåeleg. For trass i at tala for 2022 er dystre, er den langsiktige utviklinga svært god. På 90-talet var det mellom 250 og 350 drepne menneske i trafikken kvart år. Det første tiåret etter hundreårsskiftet var det årlege talet på mellom 200-300, og sidan 2010 har det vore færre enn 200 menneske som har blitt drepne i trafikken kvart år. I 2021 døydde 81 menneske på vegane våre, som er det lågaste talet som er registrert.

Denne utviklinga starta i 1970, som Johansen omtalar som Noregs verste trafikktryggleiksår. Det året blei 560 menneske drepne i trafikken. Etter det blei det jobba målretta og kunnskapsbasert med trafikktryggleikstiltak for å få ned tala på omkomne og hardt skadde i trafikken. Spesielt etter at nullvisjonen blei vedteken av Stortinget i 2001, har det blitt henta ut kunnskap frå kvar einaste trafikkulykke med dødeleg utfall.

– 2022 var eit unntaksår. Vi har hatt andre slike sidan 1970, men etter slike år handlar det om å krumme nakken og halde fram arbeidet. Jo nærmare vi kjem det store nasjonale målet om nullvisjonen, jo større behov er det for å fokusere på jobben.

Koronaår og peikeskjerm

Men i fjor døydde 118 menneske i trafikken her i landet. Ein må tilbake til 2016 for å finne høgare tal, då 135 menneske mista livet i trafikkulukker.

Trafikantar som var mindre vande med trafikken etter to pandemiår og berøringsskjermar som tek merksemda frå sjåførane har vore nokre teoriar om kva som har ført til auken. Johansen seier det vil kome meir belegg for påstandane med åra. Den store majoriteten av dødsulykkene har derimot ein ting til felles: trafikanten.

– I ni av ti tilfelle er trafikkulykker forårsaka av trafikantfeil. Vi køyrer for fort både i forhold til fartsgrensa og etter forholda, vi er lite merksame og tek uansvarleg risiko.

I dei mest alvorlege trafikkulykkene frå 2017 til 2020 er òg så mykje som fire av ti dødsulykker frå ei overlagt handling.

– Det vil seie at nokon har køyrd for fort, køyrd rusa eller teke stor risiko. Det kan også bety at nokon har sett seg bak rattet når dei har vore stuptrøytte.

Ruskøyring

I slike tilfelle er det mest effektive verkemiddelet UP og synleg nærvær av politi, ifølgje Trygg Trafikk-direktøren. Dei ønskjer difor meir politi på vegane med fleire kontrollar.

Johansen seier der er fleire utfordringar i tida framover for å nå målet om nullvisjonen. Blant anna har det vore urovekkjande å sjå at tala på sjåførar som køyrer rusa, har gått opp.

– UP fortel at spesielt talet på alkoholrusa sjåførar er på veg opp. Då må vi ha mekanismar for å luke ut dei rusa sjåførane. Dette kan til dømes vere å ta frå dei sertifikatet eller gi dei ein obligatorisk alkohollås på bilen, for dei som har blitt tekne i promilletest.

Teknologi til hjelp

Andre tiltak, som å installere fartssperre i bilane til dei som har blitt tekne i å køyre for fort fleire gonger, eller som har mista sertifikatet gjentekne gonger, er aktuelle tiltak.

– Fridommen til den enkelte må avgrensast for slike menneske. Då er det behovet for tryggleik for oss og for samfunnet som må vere prioriteten.

Andre teknologiske grep som kan betre trafikktryggleik nærmar seg, seier Jan Johansen. Men til sist er det trafikanten sjølv som sit med ansvaret.

– Vi har ei god utvikling på teknologi i bilane. Ein dag kan vi få autonome bilar som langt på veg løyser problemet om trafikantåtferda, men det er langt dit. Fram til då handlar mykje om trafikanten sjølv. Det er han eller ho som sit med nøkkelen seier direktør i Trygg Trafikk, Jan Johansen.

(©NPK)