Hjelper krigsråka born i Jemen

Strømme held til i Oslo, der ho har jobba som politisk seniorrådgjevar i Redd Barna (RB) i snart to år. Foreldra hennar, Eldbjørg og Kjell Strømme, var i 15 år misjonærar i Pokot i Kenya, der Alvhild vart fødd og heldt til i 11—12 år av oppveksten. Ho rakk òg nokre år på barneskulen og ungdomsskulen i Grova og på gymnaset i Øystese.

Oppveksten var innhaldsrik og fin, fortel ho til HF. Ho har framleis mange vener frå tida både i Kvam og i Kenya.

— Eg er privilegert

Strømme trur at ho heile tida var oppteken av det som føregjekk utanfor Noregs grenser. Ho lærte tidleg at ein god og trygg kvardag ikkje er sjølvsagt for mange.

— Eg er veldig takksam for mykje, ikkje minst at eg, berre fordi eg er norsk, har kunna ta den utdanninga eg ville og får hjelp om eg blir sjuk. Det er noko eg unner alle i verda, skriv ho.

Strømme har studert historie og ulike samfunnsfag og konsentrerte seg om Afrika og Midtausten i studia. Etter studia jobba ho med prosjekt mot fattigdom på ulike måtar, og med kommunikasjon, media og politisk påverknad.

Norheimsundkvinna har tidlegare vore tilsett i FN og i Flyktninghjelpen.

Hjelpte mange i 2020

— Eg likar å reisa til andre land og vera der litt lenger enn berre ein ferie. Eg blir nyfiken i kvardagen av det, fortel ho.

Strømme sitt fokus i RB er å verna born som veks opp i krig og konflikt. RB arbeider på svært mange måtar og mange stader i verda, også i Noreg.

Rådgjevaren fylgjer spesielt godt med på Jemen, sidan ho budde og arbeidde der i nærare fire år frå 2012 til 2016. Krigen byrja i mars 2015.

RB har hatt arbeid i Jemen i 60 år, spesielt med helse. Organisasjonen har støtta klinikkar og mor — born-program og skular, og arbeidd med ernæring og mat. RB hjelpte ein million born i Jemen i 2020.

Mange klinikkar har fått utstyr og personell frå RB. RB prøver å halda skulane gåande, sjølv om det er vanskeleg. Lærarane har ikkje fått løn på lenge. RB støttar skular som alt er der og etablerer skular der folk er på flukt.

— Sjølv om det er krig, må born ha ein meiningsfull kvardag, gå på skule og læra, så ikkje heile livet vert sett på vent, seier Strømme.

Innvikla krig

Krigen i Jemen har vara i seks år, og er svært innfløkt. Truleg har over 100.000 mista livet i krigen, ifylgje NTB. Det er tre partar i konflikten. Den eine er houthirørsla, som har kontroll over områda der åtte av ti jemenittar bur, dei mest folkerike områda i Jemen. Houthiane vert skulda for å vera allierte med Iran, men det er ikkje påvist store militære overføringar, til dømes. Støtta er meir politisk, moralsk og symbolsk.

Den andre parten er regjeringa, som har vore i eksil i Saudi-Arabia i seks år, og som vert støtta av Saudi-Arabia og mange andre arabiske land. Regjeringa vert òg støtta av USA og importerer våpen frå mellom anna Storbritannia.

Ein tredje part, i sør, er meir oppteken av å riva seg laus frå resten av Jemen. Der er Dei sameinte arabiske emirata inne og støttar opprørarane militært på bakken.

Mange flyktningar

— Mange er drivne på flukt?

— Over tre millionar menneske lever på flukt i Jemen. Av dei 30 millionane som bur i landet, er halvparten born. 25 millionar menneske er avhengige av ei eller anna form for krisehjelp.

— Er krigen eit hinder for hjelpearbeidet?

— Ja, sjølvsagt er det vanskeleg, både når det gjeld tryggleikstiltak og når behova vert så store. Folk må flykta frå hus og heim og har veldig lite å stø seg på. Økonomien kollapsar og folk mistar inntektene sine. Det vert mange store behov på mange måtar, seier Strømme.

Dei ulike partane i konflikten gjer det ofte vanskeleg for RB og andre som vil nå dei som treng det mest med hjelp. Til dømes må organisasjonen ha løyve frå dei som kontrollerer eit område for å koma inn der. Det går ofte ikkje så fort som ein skulle ynskja. Samstundes gjer RB alt organisasjonen kan, og får det til på eit vis.

Svært til stades

Ho var sist i Jemen i 2017. Då hadde konflikten vara i to år.

RB har kontor både i Nord-Jemen, i hovudstaden Sana’a, i det området som houthiane kontrollerer, og i Sør-Jemen. I tillegg har RB mange lokalkontor, og er godt representert med både lokale og internasjonale kollegaer.

— Er det nok fokus på Jemen?

— Nei, det synest eg ikkje. Grunnen til at eg var på radioen i NRK nyleg, var at houthiane no er sette opp på ei terrorliste av USA. Dei har rett nok gjort seg skuldige i svært grove brotsverk mot sivile i Jemen. Problemet er at når houthiane er sette opp på ei slik liste, så vert det kriminelt for alle andre å samarbeida med dei, seier Strømme.

For det fyrste er det uklart om forbodet gjeld den politiske leiinga, dei med ei militær tilknyting eller alle som bur i houthi-områda. Det er òg problematisk fordi det er houthiane som er styresmakta i praksis.

Legg kjelkar i vegen

— Det er dei me må få visum av på flyplassen i Sana’a og løyve av til å få inn hjelpesendingar eller kjøpa mat på den lokale marknaden. Det er umogleg å ikkje koma i kontakt med dei som har kontrollen. Det vil i praksis seia at det vert svært vanskeleg for oss å jobba der, seier Strømme.

Det gjeld òg Leger Uten Grenser, Flyktninghjelpen, FN-organisasjonar og alle andre som vil hjelpa Jemen. Det vert òg kriminelt for lokale marknadsaktørar å arbeida med import og distribusjon av mat og medisinar, som er svært viktig. Aktørane er redde for dei juridiske følgjene av å importera varer til Jemen, i og med at dei vert sett på som terroristar.

Landet må få 80 prosent av maten frå utlandet.

— Det er påfallande at Trump terrorlistar houthiane i sine siste dagar som president. Konsekvensane vert dramatiske for sivilbefolkninga. Løysinga på krigen bør ein finna i «kva jemenittar sjølve vil», ikkje kva som er agendaen til andre aktørar. Dette vert katastrofalt for jemenittar som bur i Jemen, seier Strømme.

Alle partane i krigen i Jemen har gjort seg skuldig i grove brotsverk mot dei sivile, ifylgje Strømme. Saudi-Arabia har med luftangrep bomba skular og sjukehus. Separatistane i sør, med emirata bak seg og mengder av våpen frå heile verda, driv med fengslingar og rekrutterer barnesoldatar.

— Når ein då set den eine parten på terrorlista, så speglar det dei internasjonale politiske og økonomiske interessene meir enn kva jemenittane vel for seg sjølve, seier rådgjevaren.

— Set Jemen på agendaen!

Ho tykkjer det for nordmenn flest er viktig å vera litt interessert i kva som skjer i Jemen. Det er noko som går under radaren for dei fleste.

— Ein må prøva å støtta program der det er mogleg, og bidra med det vesle ein kan. Viss ein går på skule, kan ein be læraren om å snakka om Jemen og få det på agendaen, seier Strømme.

— Når det gjeld norske styresmakter, så er me, no når Noreg sit i FNs tryggingsråd, opptekne av å jobba alt me kan for at sivile ikkje skal rammast i krig, uansett kvar det er i verda. Born skal beskyttast, uansett. Det er ikkje lov å bomba born, seier ho.

Strømme seier det er veldig lett å få eit inntrykk av at krig berre er øydelegging og at alt står på vent. Og det store problemet er at når det har gått seks år, så har mange born gått gjennom ein tredel av barndomen utan skulegang. Men sjølv om det er krig, må ein jobba for at barn får ein slags normalitet og tryggleik, seier Strømme.

— Så vil eg òg seia at Jemen er eit fantastisk land. Eg har budd og arbeidd i ti forskjellige land i verda, og Jemen har gått under huda på meg og inn i hjarta mitt som ingen andre stader eg har budd. Saudi-Arabia har mykje pengar og oljerikdom og skyskraparar, medan Jemen alt før krigen var det fattigaste landet i regionen. Men Jemen har ein heilt annan rikdom med arkitektur som er opp mot tusen år gammal. Landet har ei lang historie og rike tradisjonar. Det har eit folk som har ei svært sterk sjølvkjensle og er veldig trygg på seg sjølv. Dei har ikkje masse pengar og fancy bilar, men har veldig mange andre verdiar som dei er svært stolte av, seier Redd Barna-medarbeidaren.