Haukeland-lege: Ikkje belast sjukehusa med fyrverkeriskadar

Haukeland-augelege har ei klar oppmoding til nyttårsaftan: Sjukehusa er allereie smekkfulle på grunn av covid og treng ikkje unødvendige fyrverkeriskadar.

– Mottoet blir: Skån auga dine, skån sjukehuset ditt, seier augelege Nils Bull ved Haukeland universitetssjukehus.

Kvart år tel han opp augeskadar som følgje av fyrverkeri. I snitt dei siste 16 åra har 15 personar fått augeskadar kvart år som følgje av nyttårsrakettane.

– Det blir det denne nyttårsfeiringa òg. Det er førebels ikkje gjort nokon innstrammingar, og før det skjer, kjem ikkje skadetala til å gå ned, seier han.

Krev forbod

Bull krev no eit forbod mot privat bruk av fyrverkeri, saman med 40 organisasjonar og fagpersonar.

I 2019 gjekk debatten om det burde innførast eit forbod mot at privatpersonar får bruke fyrverkeri. Det skjedde ikkje, men Bull håpar at regjeringsskiftet gjer at kampen om eit forbod ikkje er tapt.

Noregs Blindeforbund, Miljøpartiet Dei Grøne og Sosialistisk Ungdom stiller seg bak kravet. Det same gjer Noah – for dyrs rettar, Dyrevernalliansen og ei rekkje andre dyrevernorganisasjonar.

Alvorlege til moderate skadar

Bull deler opp skadetilfella i alvorlege og moderate skadar.

Tre til fem personar får i snitt alvorlege skadar kvart år, ifølgje Bull. Då kan det hende at auget må opererast bort, eller at personane får varig svekka syn.

– Ein sjeldan gong døyr òg personar i ulykker med fyrverkeri, seier han.

Moderate skadar gjeld personar med ein betydeleg skade der og då, som i ettertid fører til ein lett synsreduskjon eller varig ubehag som til dømes lysskye auge.

Dei mindre alvorlege skadane blir behandla på legevakta og er ikkje tekne med i Bulls oversikt.

Ber om påbod om å vere edru

Dersom fyrverkeri framleis skal tillatast for privat bruk, håpar Bull på vesentlege innstrammingar.

Påbod om vernebriller og at den som handterer fyrverkeriet er edru, er blant ønska hans. Eit minimum av opplæring bør òg på plass. Bull foreslår eit kurs likt det ein må gjennom for å ta båtførarprøva.

– Skal ein halde på med eksplosiv, må det vere ei viss form for opplæring, seier han.

Det bør dessutan krevjast ID av dei som kjøper fyrverkeri, og det bør loggførast kven som kjøper kva og kor mykje.

– Då kan ein unngå at nokon kjøper uavgrensa mengder sånn som ein kan i dag, seier Bull.

Dette utgjer ein tryggingsrisiko ved at fyrverkeriet kan bli brukt til dømes i demonstrasjonar, meiner Bull.

Plikt til å melde frå om skadar

Det bør òg bli eit krav om å melde frå dersom fyrverkeriet du skyt opp, fører til skadar.

– I ei trafikkulykke kan ein ikkje berre stikke av, men må stå til rette for det ein har gjort. Ein bør kunne sjekke om fyrverkeriet blir handtert på ein forsvarleg måte, seier augelegen.

Gode råd for nyttårsfeiringa

Her er Norsk brannvernforenings råd for trygg og sikker handtering av fyrverkeri:

1. Førebu oppskytinga i god tid – medan det framleis er lyst og før festen startar. Finn ein eigna stad og gjer det klart. Pass på at fyrverkeriet ligg utilgjengeleg for barn og uvedkommande. Sørg for at fyrverkeriet blir skote opp i ei retning som ikkje set menneske eller bygningar i fare. Hugs å vurdere vindforholda.

2. Les bruksanvisinga nøye før bruk.

3. Alle som ser på, må stå på trygg og sikker avstand. Barn må vere under oppsyn av ein vaksen. Pass på at stjerneskot ikkje kjem i kontakt med klede. Det er tolv års aldersgrense for bruk av stjerneskot i kategori 1.

4. Kontroller at fyrverkeriet ikkje er skadd. Skadd fyrverkeri skal ikkje brukast, og du må levere det tilbake til forhandlaren.

5. Sørg for at fyrverkeriet ikkje kan velte. Fyrverkeriet må plasserast på rett og ubrennbart underlag og støttast opp.

6. Bruk tennstav. Ein tennstav er enklare og tryggare å bruke enn til dømes fyrstikker. Tennstavar får du vanlegvis kjøpt der du kjøper fyrverkeri.

7. Sitt på huk, tenn lunta og gå. Etter at lunta er tent, bør du omgåande vende ansiktet vekk og gå til sikker avstand frå fyrverkeriet. Aldri len deg over fyrverkeriet. Bruk vernebriller under opptenning.

8. Bøy deg aldri over fyrverkeri. Fyrverkeriet kan tenne før lunta har brunne heilt ut.

9. Ikkje tenn fyrverkeri på nytt dersom det ikkje tenner ved første forsøk. Fyrverkeri som ikkje tenner ved første forsøk, skal stå i 30 minutt og dynkast grundig i vatn før det blir fjerna. Du må aldri kaste fyrverkeri i søpla, men levere det tilbake til forhandlar

10. Alkohol og fyrverkeri høyrer ikkje saman. I alkoholpåverka tilstand blir vurderingsevna di redusert, medan reaksjonstida aukar. La ein edru person ta seg av oppskytinga.

(©NPK)