Grasplenen — populær, men dårleg for insekta

Grøn plen framfor blokker og einebustadar er eit svært vanleg syn i Noreg. Men plenen har liten funksjon ut over det å vere til pynt.

— Grasplenen er eit kulturfenomen, som først dukka opp som eit dekorativt element i franske og engelske hageanlegg. Utover i renessansen blei det eit statussymbol blant aristokratar og adelege å vise rikdom gjennom å la store grasareal liggje der til pynt, utan beitedyr. Ein konform og nøye strigla grasplen blei eit statussymbol, og i dag utgjer plenar størstedelen av grøntarealet i byane i verda, mange stader opp mot 70 prosent, seier professor Anne Sverdrup-Thygeson ved NMBU til Nynorsk pressekontor.

Ingen fordelar

— Reint biologisk er det ingen fordelar med ein grasplen. Ein plen har lite artsmangfald å by på og har éin eller få grasartar, altså i praksis ein monokultur, seier NMBU-professoren.

Sverdrup-Thygeson er i desse dagar aktuell med boka «Insekter i Norge» kor det går fram at kvart femte insekt i Noreg er raudlista — altså truga eller nær truga av utrydding. Plenen bidreg på ingen måte til å sikre ei framtid for desse, eller andre insekt.

— Plengras er vindpollinert. Grasblomsteren har ingen nektar som kan gi næring og livsgrunnlag for insekt, seier professoren.

Betre med rot enn stell

I det heile er det få fordelar med grasplenen ut over det at enkelte synest han ser fin ut. Stell av plen har òg negativ innverknad på natur og miljø.

— Plen blir ofte både gjødsla og sprøyta med kjemiske nedkjempingsmiddel, seier Sverdrup-Thygeson.

I ein kronikk publisert på nettsidene til NMBU tar professor Sverdrup-Thygeson til orde for at det no er på tide å utfordre bildet av at ein velstelt kortklipt plen er det ypparste innan hagestell.

— Ei systematisk satsing på alternativ til grasplen på offentlege grøntareal er eit konkret forslag til eit tiltak som ville vere både ressurssparande og insektvennleg, skriv Sverdrup-Thygeson i kronikken.

Trend i Storbritannia

I enkelte miljø rundt omkring i verda ser det no ut til at grasplenen er i ferd med å bli utfordra. I Storbritannia er såkalla «lazy lawns» blitt kåra til den heitaste hagetrenden i 2021 av hageselskapet Royal Horticultural Society. Lazy lawn betyr i praksis at ein lèt graset og vekstane i hagen gro utan å stadig slå det ned og stelle det.

Sverdrup-Thygeson trur og håpar at denne typen hagar òg kan bli trend her heime.

— Eg håpar vi etter kvart vil sjå fordelane med ein lazy lawn, altså ein ustelt hage som får vekse fritt. Det vil gi ein meir variert og naturleg hage, med eit variert utval heimehøyrande plantar som kan gi nektar frå tidleg vår til sein haust, utan bruk av gift, seier professoren.

— Å legge til rette betre for eit rikt og naturleg artsmangfald er verkeleg ikkje noko å skamme seg over. Dessutan bør det offentlege henge seg på, og gjere liknande grep i parkar.

Sverdrup-Thygeson trur òg ei eventuell skam vil forsvinne om trenden blir mindre velstelte hagar.

— Det vil gi større mangfald og gi oss både vakre fargar, dufter og yrande liv å følgje med på. Kanskje vil det bli det nye statussymbolet om nokre år, avsluttar Sverdrup-Thygeson.

— Snakk med naboen

Naturvernforbundet er også opptekne av at plenen må bytast ut med eit meir inntektsvennleg utemiljø. Dei trur nordmenn er klare for å kaste seg over den britiske trenden med naturvennlege hagar.

— Det trur vi absolutt. Vi har merka stor interesse for dette temaet, og stadig fleire stadar i Noreg dukkar det opp skilt som informerer om at graset ikkje må slåast med tanke på insekta, seier fagrådsgivar for naturmangfald Ingegjerd Meyer i Naturvernforbundet til Nynorsk pressekontor.

Ho trur nøkkelen til å bryte ned ei eventuell skam knytt til å ikkje klippe graset kjem gjennom dialog.

— Snakk med naboane om kvifor du gjer som du gjer! Fortel om kor stor glede du har av å liggje i hagestolen og høyre på alle humlene som susar, i staden for å bruke tida på å klippe plen.