Fortalde om diskriminering – saknar klare føringar

– Eg har norsk pass, og har tenkt å koma meg vidare i livet. Eg vil hjelpa til i dette landet. Men når me unge ikkje klarar å jobba saman og vera i lag no, korleis skal me klara å ta vare på dette landet saman i framtida?

Spørsmålet vart stilt i ein såkalla «sofaprat» på Ungdomsbasen i Norheimsund førre fredag, dagar før kåringa av årets ungdomskommune. Det var Kvam Venstre som inviterte til praten. V ynskte å læra meir om korleis me i Kvam tek vare på kvarandre, og var innom både kulturskulen, Kvam vidaregåande skule og Kan-skje kafé same dagen.

I sofaen på Ungdomsbasen sat palestinsk-syriske Sana Alshami, kurdisk-syriske Lizan Rafat Slojek, utekontakt Siriann Lillevik, representantar for Kvam Venstre og stortingsrepresentant og leiar for familie- og kulturkomiteen, Grunde Kreken Almeland (V).

Noko av bakgrunnen for praten er at V meiner ein fritidsklubb for ungdom som er open i helgane, må prioriterast i Kvam. Det er noko V vil satsa på for å betra bumiljøet for ungdomane.

Då Almeland tok turen frå Løvebakken og over vidda, ville partiet syna kvemmingen fritidsklubben som allereie er på plass éin ettermiddag og kveld i veka.

Utekontakt Siriann Lillevik viste med glede fram Ungdomsbasen, og føreslo å ha med seg Alshami og Slojek. Lillevik ville gje politikarane innsyn i korleis to jenter har opplevd det å veksa opp med minoritetsbakgrunn i Kvam. Det jentene fortalde, fekk ordførarkandidat Anne Marie Øvrevik til å reagera.

– Det er så viktig å byrja å snakka om det. Det er heilt forferdeleg å høyra på, sa ho til HF etter samtalen med dei unge.

– Det er noko med å sjå at me har eit mangfaldig samfunn og at mange usunne haldningar framleis heng fast, seier ho.

– Vert behandla ulikt

For sjølv om Kvam kjennest både trygt og godt for begge to, handlar kvardagen også om ikkje å føla seg som ein del av gjengen. «Finst det diskriminering eller rasisme i Kvam?» spurde Lillevik. «Ja», svara Slojek.

– Rasisme er ikkje berre å seia stygge ord. Det kan vera mange ting. Og ofte er det ikkje nødvendigvis vondt meint, men me vert behandla ulikt, sa ho.

Alshami fortalde om ein episode ho hadde hatt på skulen. Det var ei oppgåve ho ville prøva seg på, men då fekk ho beskjed av ein tilsett om at det kom ho ikkje til å klara. «Dei norske som jobbar hardt, klarar det så vidt», sa læraren til henne.

– Tenk på den setninga – korleis skal eg ta det inn over meg? «Ikkje prøv, det er for vanskeleg»? Eller klarar i alle fall ikkje eg det, sidan eg er utlending?

– Eg klara det faktisk. Måten det vart sagt på, viste ikkje mykje respekt. Men eg forstår at det truleg ikkje var noko ilt i det, sa Alshami.

Går i flokk

I kantina på skulen er skilnaden tydeleg, fortalde jentene. Der sit dei norske på eitt bord, og så har du «utlendingsbordet», som det vert kalla. Lillevik trur det er ubevisst for dei fleste, og at dei etnisk norske ikkje tenkjer så mykje over det.

Ungdomane er opptekne av det som skjer rundt dei sjølve, fortel ho. Inntrykket er også at ein trekkjer seg til grupper som er «trygge».

– Somaliarar er med somaliarar, og nordmenn er nett like. Me reiser til Spania og dreg på nordisk pub. Men mange av ungdomane har vakse opp i Noreg og kjenner seg norske, seier utekontakten.

Lillevik saknar klare føringar frå folk som har fagkunnskap på feltet.

– Me veit jo at me skal vera snille og greie, og det vert jo jobba med. Men dette med «utlendingsbordet», til dømes – kva skal ein gjera? spør ho.

Det er lettare å styra venerelasjonar når borna er små. På barneskulen «skal» jo alle inviterast. Ein må ikkje sleppa taket i det på mellomtrinnet, meiner ho. Ein lyt halda fram med å hjelpa til med inkluderinga også etterpå.

– Det ubehagelege er lett å skubba under teppet, men me har ei plikt som vaksne, seier Lillevik.

– Og det gjeld ikkje berre her i Kvam. Eg veit om mange andre plassar i landet der ungdomar er «skilde» slik som her. Difor ser eg på det som eit problem, som eg vil hjelpa til med å fiksa, seier Slojek.

Sterke inntrykk

Dei usunne haldningane med diskriminering og utestenging gjeld ikkje berre på skulen, men også på fritida, ifylgje jentene. Også i lagaktivitetar, til dømes, der ein skulle tru at mykje av poenget er å jobba saman for å nå eit felles mål, vert dei utestengde.

– Ein skulle tru at ein som trenar ser om ein av deltakarane ikkje er ein like stor del av laget som dei andre. Men kanskje manglar trenarane også kunnskap? Kva er rett å gjera? Og kor mykje skal ein blanda seg inn? undra Lillevik.

Også tilsette på skulane hadde vore skuld i ufine opplevingar. Ei historie som kom fram, handla om ei jente som ville byrja bruka hijab. Då ho kom på skulen, skal ein av dei tilsette ha sagt til henne at ho var finare utan. «Ho hadde jo så fint hår.»

– Så det er ikkje berre unge. Vaksne òg, sa Alshami.

Det var sterke inntrykk, syntest Øvrevik. Ei «aha-oppleving» med tanke på korleis dei som ser litt annleis ut, har det i Kvam. Venstretoppen seier det er viktig at ein snakkar om temaet og finn ut kva ein kan gjera med det.

– Treng innspel

Eit tiltak Kvam Venstre føreslår, er å utvida opningstidene på fritidsklubben. Ein helgeopen fritidsklubb kan skapa ein arena for nye venskapar på tvers av skuletrinn, meiner partiet. Ein fritidsklubb kan bidra til å hindra einsemd og psykiske utfordringar seinare i livet, meiner Øvrevik. Ifylgje henne må heradet stilla opp med ressursar til organisering og vaksenkontakt. Eldre ungdomar kan gå inn som leiarar, meiner ho.

– Eg veit at ikkje alle har det like godt, og eg ynskjer å bidra til at den vanskelege ungdomstida vert best mogleg for flest moglege. Dersom me skal ha von om å få ungdomane våre til å flytte heim att etter studium og jobb, må dei ha positive erfaringar frå oppveksten sin.

Til liks med Lillevik trur Øvrevik at det trengst innspel frå fagleg hald. Ho meiner dessutan at foreldre må leggja til rette for at alle inviterer alle.

– Det er lett å tru og ha haldningar til folk ein ikkje kjenner. Og etter kvart som tida går, vert det vanskelegare å verta vener, seier Øvrevik.

– Prat om det!

Også Almeland sat att med mange kjensler etter sofapraten. Han tykte ungdomane var modige som torde å setja ord på korleis kvardagen kan vera for dei og mange andre. Det som gjorde mest inntrykk, var alle døma på diskriminering, både med og utan baktanke.

– Me har ein stor jobb å gjera for at me som samfunn skal klara å ta godt imot dei som kjem til oss, og slå ned på rasisme og diskriminering. Kvam har ikkje råd til å mista flotte folk fordi me ikkje klarar å ta vare på kvarandre, seier han.

– Me har lyst å bidra til at det vert betre, og fyrste bod er å byrja å prata om det. Eg er veldig imponert over jentene, seier Øvrevik.

– Eg får kanskje nokre stygge meldingar no etter at eg har sagt dette, men det er det me opplever, og eg vil forbetra det. Og om me ikkje snakkar om det, korleis skal andre få vita det? Eg må jo seia det. Me må starta å jobba med dette no, medan me enno er unge, seier Slojek.

– Har de tru på ein helgeopen fritidsklubb? Og ville de ha brukt han?

– Eg sjølv kunne ha brukt han, og eg kunne ha teke syskena mine med, slik at dei ikkje sit heime når det er veldig dårleg vêr, seier Alshami, som nemner også Bygdaskoi som eit godt tiltak.

– Det kunne vore ein god idé, men eg er usikker om eg sjølv hadde vore der kvar helg, sidan eg har jobb og må jobba hardt med skulen i år, seier Slojek.

Les også:

— Eg har gått glipp av mykje kunnskap