— Det er ikkje ein menneskerett å ha båtplass i Tørvikbygd

I løpet av den tre dagar lange rettssaka 15.–17. mars vart det ikkje oppnådd noka form for semje eller forlik mellom partane. Eit dusin eigarar av grunn og ymse rettar i vika heldt fast ved det primære kravet om å få hamna bort, medan Tørvikbygd Båtlag var like overtydd om at anlegget er lovleg plassert.

Dersom Hordaland tingrett skulle konkludera med at rettar er krenkte av hamna, meiner advokaten til båtlaget at berre ein mindre del av flytebryggja bør fjernast eller nokre utliggjarar justerast for å sikra «utøving» av rettane. Ei slik justering kan eventuelt kombinerast med ei erstatning til eigarane, understreka advokat Nils E. Tangedal i Advokatfirmaet Judicium DA.

Han meiner at saka med fordel kunne ha vore løyst før ho hamna i retten, men konstaterte at frontane har vore steile. Ein avklarande dom — etterlyst på båe sider av fleire av dei HF snakka med undervegs i saka — er varsla eit par veker etter at rettssaka vart avrunda 17. mars.

— Anlegget er ganske ruvande

— Lagt til rette

Kortversjonen av argumentasjonen til båtlaget er at hamna, som har kosta laget vel seks millionar kroner, vart godkjend av offentlege styresmakter, og at anlegget er til glede og nytte for ålmenta.

Advokat Tangedal hevda i prosedyren at Skutevik er dårleg eigna til både bading og fiske, og at kjernen i saka difor er om tilflotet til eigedomane i vika er råka av hamna. Han framheva at bølgjebrytaren har positive fylgjer for grannane, til dømes smulare sjø og høve til å gå inn og ut både med større båtar og i dårlegare vêr. Det må retten ta med i det juridiske reknestykket, meiner han.

Leiar Olav Arne Økland gjorde i retten greie for forhistoria. Diskusjonane om hamn byrja så smått på 1990-talet, og to alternative lokalitetar vart forkasta som fylgje av innvendingar frå Fylkesmannen. I 2012 vart reguleringsplanen godkjend. I fjor var tiltaket på plass.

— Ynsket om at alle skal koma seg til sjøen, har vore drivkrafta. Me har laga ei trygg hamn med universell utforming som kan vera naudhamn og gjera det mogeleg for tilreisande å leggja til med båt. Det er positivt for bygda med tanke på å få folk til å busetja seg, sa Økland i tingretten.

— Eg har høyrt ungdomar seia at om ikkje dette går gjennom, vil dei ikkje bu her fordi det er så mykje negativt. Det er trist, seier dei, fortalde Økland.

Han framheva at hamna er lagd til rette med benker og tilhøyrande parkeringsplassar, og at ho har medverka til eit sentrum med meir liv og røre. Økland påpeika at Skutevik har vore vêrutsett og at det har sokke fleire båtar der.

Leiaren meiner at båtlaget undervegs har lagt til rette for dei med båtfesterett, prøvd å gjera det betre for fleire av grunneigarane i vika mellom anna ved å regulera bryggjer ved eigedomane deira, og har teke omsyn til trongen for manøvreringsareal. Økland meiner bølgjebrytaren gjer sjøen så smul at det skal vera stor nok plass med nokre få meter mellom utliggjarar og båtar.

– Litt forundra

Økland sa at det låg fleire bøyer i området der båthamna kom, men at det ikkje var tau i alle på det tidspunktet. Etter kvart kom fleire tau på plass. Båtlaget oppfatta det slik at taua som dukka opp, sperra for trafikken, sa han.

Leiaren slo fast at nokre av dei som har gått til sak mot båtlaget, har vore medlemer i båtlaget før, og at det er opplagt at «ein del ting har endra seg».

Undervegs har ikkje båtlaga svara på førespurnader frå motparten, bortsett frå eitt brev der laget viste til at det rettar seg etter ein godkjend reguleringsplan. Advokaten til saksøkjarane, Bernt Jacob Pettersen i Advokatfirmaet Thommessen, ville vita korleis styret vurderte innspela som vart fremja frå grannelaget i Skutevik.

— Eg trur me var litt forundra, sa Økland, som viste til at ein uavhengig, ikkje namngjeven jurist skal ha meint at private rettar ikkje var krenkte.

— All den tid det vart godkjent, har me meint at me hadde rettane, sa Økland.

Han sa at båtlaget har fått tilbakemelding frå enkelte rettshavarar om at hamna ikkje har noko å seia for dei. Diskusjonar med andre har vore så ubehagelege at styret valde å «ta det gjennom kommunen». Heller ikkje ulike former for kompensasjon er vurdert, sidan båtlaget aldri har «fått anna enn nei og nei».

– Mykje påverkar navigering

Trongt eller ikkje?

Det sentrale spørsmålet i tvistesaka er altså om båtlaget og båthamna har krenkt dei såkalla strandrettane til dei ni partane som har saksøkt båtlaget.

Det er ikkje sistnemnde i tvil om. Advokat Pettersen hevda i prosedyren at båtaget – eller båtklubben, som han føretrekte å bruka – har neglisjert både rettane og innvendingane som kom undervegs i plan- og byggjeprosessen, og at det heller ikkje har fylgt opp det kommunale vilkåret for byggjeløyvet om at anlegget ikkje skal krenkja private rettar.

Partane forklara seg i tur og orden, frå sør til nord, om fylgjene båthamna har hatt for eigedomane. Det vart forklara mellom anna at det har vorte trongt og vanskeleg å koma til og frå med båt, vanskeleg eller umogeleg å fortøya båtar, utriveleg og ubehageleg å bada og upraktisk å fiska.

— Blåser og fortøyingar er til hinder for meg når eg skal passera utanfor dei og hamna. Det er gjerne båtar som stikk ut. Det vert sikksakk på meg som ligg så langt inne, for å koma ut, sa Nils Drage i si partsforklaring.

Som fylgje av båthamna har han plassert båten på 20 fot på land, forklara han. Den gamle fortøyinga kan ikkje nyttast lenger.

— Etter at hamna kom, vert mine blåser liggjande omtrent inni båsane i hamna, sa Drage.

Om han skal ha båten liggjande på sjøen, må han investera minst 100.000 kroner i ei bryggje, sa han i retten. Han kan leggja ei bøye ved fyllinga langs ferjekaien, men då kjem han til å øydeleggja for andre med rettar, sa han.

— Ingen menneskerett

Jarle Tveiten representerte faren Sverre, som eig den sørlegaste eigedomen i Skutevik, i retten. Han sa at båthamna har ført til monaleg kraftigare vind frå aust mot eigedomen, ettersom bølgjebrytaren har redusert storleiken på «opninga» som tek mot austavinden mot eigedomen frå kring 60 til kring 20 meter.

— Det er ikkje lenger tilrådeleg å leggja ut båt utan tilsyn, sa han.

Tveiten meiner tilhøva har vorte svært mykje dårlegare enn før. Sjølv har Tveiten lagt båten sin, som han tidlegare la ved ei ulovleg plassert flytebryggje ved eigedomen i Skutevik, på ein båtplass i hamna i Norheimsund. Det er ikkje trygt eller mogeleg å bada eller fiska ved eigedomen, sa han.

— Hamna tek opp ein så stor del av Skutevik. Ein del rettshavarar langs vika har fått sterkt avgrensa bruk av sine område. Det kan ikkje vera rett at nokre skal få ta frå dei som har rettar i sjøen, for at andre skal få lov. Du kan ikkje ta frå éin rettshavar for å gje til ein ny. Det er ikkje ein menneskerett å ha båtplass i Tørvikbygd, sa Tveiten.

— Har vorte fotomotiv

Kjell Inge Tverberg kjøpte ein fritidsbustad inst i Skutevik for nokre få år sidan. Han og familien kjem til og frå med ein liten båt, men om han skal realisera planen om ein større, vil ein få vanskar med både å fortøya og med tilflot, sa han. Han vil særleg få problem med å passera framom baugen og under baugspydet på «Kristianna», som er skøyta til Geir Øystein Djupevåg. Tverberg fortalde retten at manøvreringsvanskar har ført til nesten-kollisjonar.

Han opplyste at hamna har ført til stor trafikk av både båtar og folk, og at det ikkje lenger er råd å sleppa born ut i sjøen ved fritidseigedomen. Mange av dei som ventar på ferja, går ned i hamna. Konsekvensen er både støy og meir innsyn.

— Me kan ikkje bruka eigedomen i hagen. Folk badar, fiskar og ser på utsikta. Me har vorte fotograferte ein del gonger. Det er litt ubehageleg, sa Tverberg i retten.

Også Jostein Drage, som har båt i Skutevik, sa at det går fint å koma til og frå med ein liten båt, men ikkje med ein større, i alle fall så lenge det ikkje ligg båtar i alle båsane i hamna.

— Eit naust der du ikkje kan koma til sjøen, verkar litt stussleg. Med større båt er det umogeleg eller veldig vanskeleg. Ein må vera veldig flink til å manøvrera, sa Trond A. Sandven, som har ei ikkje utbygd nausttomt i Skutevik.

Skøyte til bry

Eit i retten mykje omtala hinder i «hinderløypa» i Skutevik er altså «Kristianna», skøyta til Djupevåg. Ho ligg ikkje til kai, men er fortøydd i ei bøye kloss i båthamna. Kvam herad påla eigaren å fjerna båten i fjor, men Kystverket oppheva i vinter det kommunale vedtaket. Kystverket meiner at rådmannen mangla rettsleg grunnlag for pålegget.

I retten vart det vist fram ein film som nokon har teke av Djupevåg ein gong han kom inn i Skutevik med skøyta og tilsynelatande enkelt manøvrerte henne på plass. Dette går ifylgje Djupevåg fint av di båten tilfeldigvis dreg rett veg når ein bakkar med propellen. Manøvreringa går greitt i godt vêr, men ikkje i dårlegare vêr, og medan han fortøyer båten, kan båten driva mot land, sa Djupevåg.

Han påpeika at det går fint å leggja båten til kai — altså langs land — så lenge vêret er godt, men at det er vanskeleg å få han derfrå på grunn av manøvreringseigenskapane. Då må han hala båten ut manuelt med hendene. Båten er plassert der han er av di ein må kunna evakuera han i dårleg vêr. Han må liggja eit stykke frå land om ein skal unngå at tauverket vert kappa tvert av, forklara eigaren.

Han hevda at vindtilhøva er minst like ille som før når det verkeleg blæs opp, og at hamna har medført meir vind frå sida mot båten.

— Noko har skjedd med bølgjene i vika, sa han.

Ifylgje Økland har skøyta vore vekke i lengre periodar, og ho har såleis berre sporadisk lege i Skutevik. Djupevåg sa at han gjerne vedlikeheld båten om vinteren, og at han er mykje borte på arbeid. Då likar han ikkje å ha båten liggjande i vika, i fall noko skjer.

Båtlaget har påpeika at Djupevåg ikkje har søkt om løyve til å ha bøye i sjøen utanfor eigedomen. Økland vedgjekk at han ikkje har søkt sjølv eller høyrt om andre som har søkt. Advokaten til saksøkjarane meiner at det uansett normalt sett ikkje er krav om slik søknad.

La båten der sjølv

Fleire gamle bilete frå Skutevik vart viste i retten. Ein gjennomgang av desse synte at mange av dei som har hatt båt liggjande i vika, tilsynelatande er andre enn dei som har båtfesterettar.

Mellom dei er båtlagsleiar Økland, som vedgjekk at han har hatt båt fortøydd i vika utan formell rett til å ha det. Han heldt fram med det etter at faren og onkelen hadde gjort det same der. Det same gjeld fleire andre som har vorte med i båtlaget, forklara han. Økland vedgjekk at han ikkje kunne hatt båten liggjande som før no, etter at båthamna er plassert.

Advokaten til båtlaget tok for seg eigedom for eigedom og samanlikna gamle bilete med nye. Det viste seg at fleire eigedomar har fått større eller mindre fyllingar i sjøen, utan at det i retten kom klart fram når det hende eller om dette er gjort på lovleg vis. Advokat Pettersen hevda på vegner av saksøkjarane at dette uansett er irrelevant, all den tid utfylling ikkje skiplar strandretten.

Undervegs i rettssaka avskar domar Siv Hamstad Haukelidsæter påstanden frå saksøkjarane om at båthamna krenkjer eigedomsretten i sjøen. Påstandsgrunnlaget vart ikkje fremja tydeleg nok og tidleg nok før rettssaka i lys av krava i tvistelova, konkluderte ho i ein orskurd. Dermed fekk båtlaget medhald på det punktet.