– Demens er helsevesenets klimakrise
Kan tilskot av vitamin B3 gje ein positiv effekt for dei som har alzheimer?
Det freistar forskingssjef og prosjektleiar Kristoffer Haugarvoll ved Haukeland universitetssjukehus finna ut gjennom eit forskingsprosjekt. Han er opphavleg frå Strandebarm.
Kristina Skeie frå Norheimsund er studiesjukepleiar i prosjektet. Det vil seia at ho har administrative oppgåver og rekrutterer pasientar til ein utprøvingsstudie.
Studien føregår ved forskingspoliklinikken på Haraldsplass Diakonale Sykehus AS, Haukeland universitetssjukehus og Universitetet i Bergen. Fire legar arbeider på klinikken, og to studiesjukepleiarar fylgjer opp pasientane. Ein bioingeniør tek blodprøvar, fortel Skeie.
Målet er å undersøkja om tilskot av høgdose-vitamin B3 kan ha gunstig effekt for hjernefunksjonen til pasientar med hjernesjukdomen alzheimer. Ein ynskjer òg å finna ut kva dose som gjev den beste effekten.
Tre månader med testing
Studien går over 12 veker, opplyser Skeie. Deltakarane må innom sjukehuset kvar fjerde veke. Dei gjennomfører då kognitive testar med sjukepleiar, samtale og undersøking med lege, utvida blodprøvar og PET MR, ei avansert skanning av hjernen. To gonger i studieforløpet tek ein prøvar av spinalvæske.
Personar som har fått diagnosen alzheimer dei siste to åra og som stettar kriteria for studien, kan delta. Pasientreiser dekkjer reisekostnadene, opplyser Skeie.Det er framleis mogleg å melda seg på.
Undersøkinga er «dobbeltblinda», det vil seia at korkje pasientane eller fagfolka veit kven som får vitamin B3. Planen er at 20 pasientar får placebo eller narrestoff, 20 pasientar får ein fast dose på 1.000 milligram, medan 40 vil få stoffet i opptrappande dosar opp til 3.000 milligram i veka.
Forskarane må ha ei placebogruppe for å sjå om det er skilnad mellom gruppene. Fasiten kjem når alle 80 pasientane har vore gjennom studien.
Skeie meiner at det er viktig at ein forskar på demens. Berre forsking kan hjelpa oss å forstå sjukdomen betre, slik at ein kan utvikla meir effektiv behandling.
Forskar frå Linga
Kristoffer Haugarvoll er son til Rolv og Åsta Margrethe Haugarvoll. Han er oppvaksen på Linga og vitjar bygda jamleg.
Han fortel at vitamin B3-preparatet dannar eit viktig stoff i hjernen som heiter NAD+. Det er sentralt i stoffskiftet i hjernen. Ein veit at nivået minkar med alderen. Studiar tyder på at høgare nivå av NAD+ vernar nervecellene.
Med studien freistar ein påverka stoffskiftet i hjernen på ein måte som truleg vil vera gunstig. Det viser seg at kroppen toler vitamina godt. Pasientane har ikkje hatt biverknader av behandlinga, fortel Haugarvoll.
Han undersøkjer om mønsteret i hjernen endrar seg positivt frå det som er typisk for alzheimer til det som er normalt for friske eldre.
Viss ein klarar å finna den optimale dosen med vitamin B3, er planen at prosjektet skal halda fram og verta ein nasjonal langtidsstudie med fleire hundre pasientar på sjukehus over heile landet. Då vil ein sjå om ein klarar å bremsa utviklinga av demens.
Forskinga skjer i regi av forskingssenteret Neuro-SysMed. Føremålet med senteret er å få fleire utprøvingsstudiar og behandling av nevrologiske sjukdomar.
Talet vert dobla
Førekomsten av alzheimer aukar med alderen og er den vanlegaste årsaka til demens. I 2020 var det litt over 100.000 personar med demens i Noreg. Av dei hadde om lag 60 prosent alzheimer. Ettersom det vert fleire eldre i Noreg, vil talet verta dobla fram til 2050, reknar forskarar med, seier Haugarvoll. Ein reknar med at opp mot 40 prosent av 85-åringane har alzheimer.
– Demens er på ein måte helsevesenets klimakrise. Me får ein sakte, kraftig auke i talet på demente, seier Haugarvoll.
Prosjektet tok til i januar, og ein vonar å vera ferdig i desember 2024.
Vert kjend med eldre
Skeie har jobba i ti år som sjukepleiar på sengepost for geriatri og hjerneslag på Haraldsplass. Ho har òg jobba på geriatrisk poliklinikk, ei avdeling som greier ut demens.
Skeie synest det er veldig fint å jobba med eldre. Det er ei gruppe pasientar ho har engasjert seg i sidan ho var nyutdanna og har fått god kjennskap til. Ein ting ho likar godt med studien, er at ho fylgjer pasientane over lengre tid og vert betre kjend med dei.
– Opplever du at dei med alzheimer kan ha lyse augneblinkar?
– Absolutt, det er mange lyse augneblinkar. Det handlar om å ta vare på dei. Eg opplever at mange som er tidleg i sjukdomen, kan vera flinkare enn andre til å leva her og no. Ein bestiller gjerne den sydenreisa ein lenge har tenkt ein skulle ha teke.
Gjennom prosjektet har Skeie lært meir om alzheimer generelt, og om prosessane som føregår i hjernen. Elles har ho lært om studiekoordinering og organisering.
Mange pasientar synest det er fint å vera med på forsking og å verta fylgde tett opp.
– Pasientane synest det me driv med, er viktig, seier Skeie.
