30 år sidan Harald og Sonja vart Noregs kongepar

Sjokkbeskjeden om at kongen var død kom seint på kvelden 17. januar 1991. Morgonen etter talte kong Harald til det norske folket i NRKs radiosending.

– Kjære landsmenn. Hans Majestet kong Olav er gått bort. Eit stort tap og ei djup sorg har ramma oss alle. I denne tunge stunda gir det meg og familien min styrke å vite at heile det norske folket saman med oss delar sorga ved døden til den kjære faren min, sa kongen.

Same natta hadde han i tråd med Grunnlova kalla inn regjeringa til statsråd på Slottet og gitt eiden sin om å regjere landet i tråd med lovene og konstitusjonen.

Skremmande

I ettertid har kongen antyda at det var skremmande å måtte ta ansvar og vise karakterstyrke midt i sorga over sin eigen far. Og at han hadde store sko å fylle.

– Eg var lettare livredd. Det beskriv kanskje situasjonen. For å vere heilt ærleg var eg temmeleg sikker på at eg ikkje kom til å greie det. Han var jo utruleg populær, sa kong Harald til NTB i 2017.

For dronninga var det ein mykje større overgang å tre fram i offentlegheita som kommande kronprinsesse enn å bli majestet.

– Men det vart ein stor overgang og eit særs større ansvar, sa ho i same intervjuet.

– Det første offeret til Golfkrigen

Kong Olav døydde klokka 22.20 den 17. januar 1991.

Han fekk hjarteinfarkt medan han følgde nyheitsdekninga av Golfkrigen, som akkurat hadde brote ut.

– Han var det første offeret til den krigen, for han fekk hjarteinfarktet sitt medan han såg på TV. Han var heilag overtydd om at det var den tredje verdskrigen som braut ut, og den ville ikkje han vere med på, fortalde kong Harald i ein NRK-dokumentar i 2016, som handla om 25-årsmarkeringa for tronskiftet.

I dagane som følgde, strøymde tusenvis til Slottsplassen i Oslo for å minnast den avdøde kongen og vise støtta si til kongefamilien. Plassen vart full av blomstrar og lys.

– Det tok berre nokon få timar det, så var det eit lyshav på Slottsplassen som vart halde ved like til over gravferda. Det var kjempeflott, rørande, verkeleg heilt gripande, rett og slett.

Rundreise i landet

Seinare same året, 23. juni, vart kongen og dronning Sonja signa i Nidarosdomen i Trondheim. Her fekk dei Guds velsigning over kongsgjerninga si. Etterpå reiste dei ut på ei ti dagars signingsferd i Sør-Noreg, medan dei heldt fram med ei 22 dagar lang reise i dei fire nordlegaste fylka året etterpå.

I oktober 1992 reiste det òg relativt ferske kongeparet på det første statsbesøket sitt, til Danmark. Allereie der viste kongen fram den spøkefulle sida si, som nordmenn har vorte godt kjende med i tida sidan:

– Nordmenn yndar å kalle unionstida (med Danmark) for «firehundreårsnatta», men som de kjenner til, er nordmenn av geografiske årsaker meir vande til netter enn dei fleste nasjonar, og vi veit å gjere det beste ut av dei, sa kongen til danskane.

Jobbar som team

30 år seinare er arvtakarane til kongeparet, kronprins Haakon og kronprinsesse Mette-Marit, allereie godt integrerte i arbeidet på slottet.

På det området skil kong Harald seg frå forgjengarane sine.

– Både kong Haakon og Olav var kongar som gjorde ting åleine. Faren min sleppte meg ikkje til i det heile. Vi driv meir ut frå samarbeidstanken. Det er andre tider. Eg kallar oss eit team, med hoffet, kronprinsparet og oss. Det er ein styrke, seier kong Harald i den nyleg utgitte boka «Kongen forteller» av Harald Stanghelle.

Onsdag vart det kjent at kongeparet har fått den første dosen sin koronavaksine.

I talen til folket på nyttårsaftan sa kongen at han og dronninga «håper fra hjertet at vi skal få tatt igjen mye i det nye året» etter eit 2020 prega av redusert aktivitet på grunn av pandemien.

– Dronninga og eg saknar like mykje som andre besteforeldre å klemme barna og barnebarna våre, sa kongen.

Og la til:

– I januar har vi vore konge og dronning i 30 år. Gjennom heile denne tida har dét å reise rundt i Noreg og møte menneske vore det som har gitt oss aller størst glede. Vi har sakna desse møta inderleg dette året.

«The bitter end»

Kongen har fleire gonger sagt at han synest det er heilt greitt å jobbe på, sjølv i ein alder av 83 år. Han tenkjer ikkje at han heller skulle hatt ferie på ubestemt tid som pensjonist.

– Nei, eg gjer ikkje det. Eg synest eg er heldig. Det er godt å ha noko å gjere, og eg håpar at det ein gjer er meiningsfylt, seier han i Stanghelle-boka.

Kongen er tydeleg på at han vil halde fram heilt til siste slutt.

– Når ein har avlagt eid til Stortinget, så varer det livet ut. Så enkelt er det for meg. Vi held på til «the bitter end». Det er noko med at Kongen er død, leve Kongen!

(©NPK)