100 år med Vinmonopolet – frå brennevinsforbod til 118 millionar liter i året

30. november 1922 vart AS Vinmonopolet oppretta. I dag sel det statlege alkoholmonopolet 118,4 millionar liter i året frå 340 butikkar.

– Det er den usannsynlege historia om eit statleg monopol som vart folkefavoritt, seier administrerande direktør Elisabeth Hunter i Vinmonopolet i ei pressemelding.

«Polet» understrekar at målet deira framleis er å avgrense skadeverknadene av alkohol. Dei har eineretten på sal av brennevin, vin og sterkøl til forbrukarane.

Bakgrunnen for at Vinmonopolet vart oppretta, er likevel meir todelt. Brennevin vart forbode i Noreg ved starten av 1. verdskrig for å avgrense forbruket av poteter og korn. Deretter vart forbodet mot brennevin og heitvin godkjent ved rådgivande folkeavstemming i 1919, og då var formålet å avgrense den sosiale nauda som alkoholen skapte.

Handelspolitisk spørsmål

Det vart likevel raskt til eit handelspolitisk spørsmål: Land som Spania og Portugal trua med å stanse importen av norsk fisk viss ikkje dei fekk eksportere heitvin til Noreg. Dermed vart Vinmonopolet oppretta, og etter kvart vart også forbodet mot brennevin oppheva. Derfrå har Vinmonopolet utvikla seg raskt, til liks med dei andre nordiske alkoholmonopola. Av dei nordiske naboane våre er det berre Danmark som ikkje har ei form for alkoholmonopol.

– Folket har elska og hata Polet, men utviklinga har heldigvis gått i rett retning. Med skipinga av sjølvbetente pol frå rundt tusenårsskiftet, etablering av spesialbutikkar, utvikling av eit sortiment i verdsklasse og ikkje minst svært kompetente tilsette i butikk er nordmenn i aukande grad fornøgde med monopolordninga, seier Hunter.

Stor oppgang

I 2021 selde Vinmonopolet 118,4 millionar liter av 35.000 ulike produkt frå 340 butikkar. Selskapet har 1.900 tilsette, og 5,2 millionar gonger i 2021 vart kundar spurde om legitimasjon.

Salet til Vinmonopolet har stort sett stige jamt og trutt sidan skipinga, men har fått ein ekstra stor oppgang dei siste åra i samband med koronapandemien. På 2000-talet oppretta ein også langt fleire pol og innførte sjølvbetening, noko som også bidrog til at salet auka raskt.

– Vi jobbar stadig med å forbetre kundeservicen og produktutvalet og å tilpasse oss verda vi lever i, samtidig som oppdraget vårt er ansvarleg sal og å bidra til å redusere skadeverknadene av alkohol. Vi har vore ein ansvarleg faghandel sidan 1922, og vi er klare for dei 100 neste åra, seier Hunter.

(©NPK)