Hardangerskifer er selt til lokale krefter

I mange hundre år har det vore vunne ut stein av helleura – «Kvernuri» eller «Sandvenura» – ved Solesnes. Dei siste 29 åra har Hardangerskifer stått for uttaket i ein del av området.

No er verksemda seld. Bård Sandven og kona, Sigrun Ljones Sandven, har hatt hand om drifta sidan 1990-talet. 1. mai overlét dei roret til den relativt ferske verksemda Samland & Skarstein, der dagleg leiar Hallvard Hoås Samland, Bernt Helge Samland og Dag Rune Skarstein er aksjonærar. Herandsverksemda, der også Martin Lilleås er tilsett, driv med grunnarbeid i form av graving, boring og sprenging.

Frå litt til alt

HF møter den gamle og den nye eigaren på omlastingsplassen midt i ura, omgjevne av dungar med stein i ymse fasongar og storleikar, med god utsikt over fjorden og mot Kvam. Hallvard Hoås Samland fortel at dialogen om salet starta i slutten av januar.

– Du ringde og skulle ha noko stein. Så spurde eg kor mykje du ville ha, fortel Sandven.

– Han spurde om eg ikkje var interessert i heile brotet, seier Samland og ler.

Snøballen hadde byrja rulla. 1. mai vart overføringa av aksjane til eit nytt selskap sett i verk. Sandven fortel at han og kona har vore i tenkjeboksen ei tid. Borna har ikkje interesse av å overta.

– Ingenting varar evig. Spørsmålet er når den rette tida er. Og den rette tida var når den rette mannen melder seg, seier Sandven.

Han trur han har funne ei god løysing. Både Samland og broren har vore tilsette i Hardangerskifer. Hallvard var der i ti år og var ifylgje Sandven ein kløppar til å vurdera steinkvalitet og få lassa av garde i rett tid. Rundt rekna leste han opp ti tusen lass. Han er med andre ord lommekjend i både drifta og området.

– Han veit kva han går til, konstaterer Sandven.

Hemmeleg avtale

Samland seier han alltid har vore interessert i stein og steinbrot. Då dei andre i entreprenørverksemda tende på ideen, vart dialogen mellom partane alvor. Til sist vart dei samde og informerte dei tilsette om avtalen.

Kva han går ut på og kor mykje pengar det er snakk om, ynskjer ikkje partane å røpa. Konsesjonen og andre rettar Hardangerskifer har opparbeidd seg, fylgjer med på kjøpet. Sandven eig privat to av sju partar i området og vil halda fram med det.

Aksjane vert overførte til eit nytt selskap som kjem i tillegg til entreprenørverksemda, som skal halda fram som før. I det nye selskapet er også Acos Invest AS, med Conrad Hansen som pådrivar, aksjonær.

– Eg trur me har funne ei løysing som er berekraftig, langsiktig og råd å leva med. Einig, Hallvard?

– Einig.

Ikkje store endringar

For dei 15–20 tilsette, alt etter kor mange vikarar ein reknar med, vert det ikkje store endringar, fortel den nye eigaren. Ifylgje Sandven har han fått positive tilbakemeldingar om overtakinga.

– Små endringar til det beste for selskapet og tilsette ser me på, men ingenting revolusjonerande skjer her av di me overtek. Me er ikkje mykje verde utan at me har med oss gjengen som har drege lasset til no. Dette vert ei stor, spanande utfordring som me ser fram til, seier Samland.

Han understrekar at merkenamnet Hardangerskifer vert vidareført og at verksemda framleis vil prioritera å bruka pengar lokalt.

Med vedkjømd

Sandven vedgår at det ikkje er berre lett å selja aksjane, sjølv om han lovar både å vera med i ein overgangsfase, å dukka opp i steinbrotet og gje råd og vink om han vert beden om det. Samland ynskjer hjelp til «me har fått kontroll».

– Det er ikkje utan vemod eg gjev frå meg alle skøyarane eg har hatt i arbeid. Det er eit tap, men livet går vidare. Dei tilsette har forstått at eg har det meste av arbeidslivet bak meg. Det ville kanskje vore meir uvisse i å ha meg gåande enn å få inn ungdomar som legg seg i selen, seier Sandven.

– Skal du pensjonera deg no?

– Det ordet er litt ukjent for meg. Du får meg ut or ura, men ikkje ura ut or meg. Når ein har bala med dette i 30 år, vert det ein mentalitet. Men når eg ikkje har ansvar meir, kan eg kanskje vera meir kreativ. Eg har hatt telefonen med meg på badet i tre tiår. Om nokre veker eller månader kan eg kanskje pussa tennene i fred.

Litt opp og med

Hardangerskifer omsette i 2021 for vel 18 millionar kroner, og i fjor truleg for 23–24 millionar kroner. Toppåret var 25-årsjubileumsåret 2019, då det vart selt stein for 28 millionar. I 2018 vart ein reguleringsplan som legg til rette for utviding av steinbrotet og drift i mange titals år til, godkjend.

Samland legg ikkje skjul på at drifta byr på utfordringar. For ti år sidan gjekk det ut større volum stein enn no. Etter kvart som ein må vinna ut stein i nye område, dukkar det opp utfordringar og meir arbeidskrevjande operasjonar for å skapa inntekter.

Sandven understrekar at drift av steinbrot er eit langtidsprosjekt. Ein kan ikkje sjå på eitt og eitt år isolert. Nokre år vil omsetninga minka og kostnadene auka fordi ein brukar energi på oppgåver som fyrst seinare vil føra til sal, påpeikar han.

– Ein må sjå på ressursen frå A til Å, seier han.

På eitt felt vedgår Sandven at han har svikta: marknadsføring av steinen i sosiale medium. Der har han vore «heilt dinosaur» og ser potensial for betring.

– Har du elles noko råd til dei nye eigarane?

– Det må vera å setja den eine foten føre den andre, vera tolmodig og syta for at ein ikkje går i feil retning. Maskiner må vera på den rette plassen på det rette tidspunktet. Men her snakkar me om flinke folk og entreprenørar som veit kva det går i.