Vinterfest med ny vri

Elevane i 10. klasse vil halda vinterfestkorta tett til brystet. Ingen skal få vita ideen bak eller temaet for framsyninga endå.

10. januar er det klart for premiere på showet. Det einaste dei vil røpa, er namnet: «Rundt neste sving».

Då HF var innom tysdag den siste veka før jul, var øvingane i gang. Ungdomar sat bak instrumenta, stod på scena og bak mikrofonane. Nokre elevar frå dei andre gruppene fungerte som publikum under øvinga.

– Wow, så bra det blir! Er det debut for blokkfløyte på vinterfest? spør dramalærar Johanna Valland.

– «Beste praksis-skule»

Kirsti Aksnes er dramalærar ved Høgskulen på Vestlandet. Ho seier høgskulen skal ha meir praksisnær undervising. Difor er ho for fjerde gong med på prosjektet i Øystese, og får sjå korleis det er å laga ei framsyning med 10.-klassingar. Aksnes har føreslege ein struktur på korleis ting kan gjerast, som lærarane ved ungdomsskulen overfører til undervisinga.

– I starten var alt kaos. Me skulle finna ut av alt. Me i musikkgruppa hadde ikkje songar å øva på, og manuset måtte bli ferdig før drama kunne byrja å øva på replikkane, seier Sondre Fagerheim Lunestad.

– Folk var veldig stressa og tenkte på korleis i alle dagar dette skal gå, seier Kristina Sangolt, som er med i dramagruppa.

– Me har fått det veldig bra til, med tanke på kor lite tid me har hatt, seier Alexander Nicholas Nordlinder Nitter, leiar for scenografigruppa.

– Fekk nei frå statsministeren

Målet med å laga alt frå botnen av er at elevane skal eiga heile prosessen. Aksnes seier utfordringa for dei vaksne er å velja kor mykje elevane skal få bestemma sjølve og kor mykje lærarane skal få påverka.

– Me har sagt på høgskulen at dette er ein «beste praksis-skule», fordi dei tek seg tid til å gjera det frå botnen av og på ekte, seier Aksnes.

Elevane har sjølve skrive manuset og laga kostyma, og det er elevar som spelar i bandet og står på scena.

– Meir kontinuitet

Tidlegare har elevane hatt «kick off» for vinterfesten på våren, slik at førebuingane starta allereie etter sommarferien. I år byrja prosjektet rett før haustferien, og det var eit meir intensivt opplegg etter haustferien.

– Eg har ikkje så lang erfaring med vinterfest, men eg synest dette er ein kjempekjekk måte å jobba på. Med fleire timar i veka får me meir kontinuitet, seier lærar og leiar for «Vinterfest 2025», Hilde Bjørke.

– Det betyr at me kan ta opp att det me har jobba med ein dag dagen etter, og slepp å venta ei heil veke til neste gong, supplerer Valland.

– Heilsprø historie

Valland fortel at elevane kjem med meiningar om kva temaet skal vera omtrent på dag éin etter sommarferien. I år har det blitt jobba med mange idear, og elevane har valt ei hovudhistorie ut frå fleire innspel.

– Alle har fått stemma fram og skrota idear. Nokre har vore glade, andre har vore skuffa, seier Bjørke.

– Nettopp elevmedverknaden gjer at alle kjenner eigarskap til stykket, trur eg. Ofte har avgjerdene vore i strid med det me vaksne vil. Det er unikt i undervisingssamanheng, sett frå mi side, seier Aksnes.

Aksnes fortel at det er mykje humor i stykket.

– Historia er heilsprø. Det er mange snodige krumspring som kjem frå elevane, og det er fint å sjå. Dei har nokre replikkar der me tenkjer: «Oi, skal de seia dette på scena?», seier Aksnes.

– «Vil du verkeleg seia det framføre mammo og pappen?» supplerer Valland.

– Spreia glede

I år er det færre elevar enn tidlegare på trinnet. 67 elevar skal dela oppgåvene mellom seg. Over halvparten av dei ynskte å vera med i dramagruppa, som med 37 elevar er størst. Lærarane seier det har vore vanskeleg å plassera elevane i grupper, fordi så mange vil vera på scena. Men elevane har laga mange scener der fleire er med. Det er veldig kult og nytenkjande, seier Valland.

Lærarane skryter av elevane for å vera kreative og finna morosame vriar på ting. Elevane er delte inn i gruppene dans, kostyme og sminke, scenografi, PR, musikk og sosialt, i tillegg til drama.

– Den sosiale gruppa er ikkje like stor som dei andre. Me er fire elevar som har i hovudoppgåve å passa på at alle har det bra, spreia glede og passa på at folk har den energien dei treng, seier Alexander Nicholas Nordlinder Nitter, som er med i fleire grupper.

Gruppa har mellom anna baka muffins, hatt hemmeleg ven, laga til eit rom for avslapping og arrangert felles lunsj.

PR-gruppa har ansvar for å dela informasjon i sosiale medium og lokka HF til å skriva om framsyninga. Mellom anna har elevane oppretta ein Instagram-konto der dei deler små filmsnuttar og har konkurransar med festbillettar i premie.

– Må tenkja annleis

Scenografigruppa, som har ansvar for å laga kulissane, har levert alt frå hest til tidsmaskin på bestilling frå dramagruppa, seier Bjørke.

– Eg trur blant anna dei har nytta kunstig intelligens for å laga bilete. Det er veldig kult å sjå at dei torer å kasta seg ut i det, seier Valland.

– Me har lært mykje av denne gjengen. Dei har gjeve oss masse ny inspirasjon, seier Bjørke.

– Dei har tvinga dykk til å tenkja annleis, etter dykkar ynske sjølvsagt. Eg oppfattar at lærarane på ungdomsskulen er motiverte for å prøva noko nytt, seier Aksnes.

Ho seier det er unikt å ha ein ungdomsskule der alle lærarane kastar seg uti det, sjølv om dei ikkje underviser i estetiske fag til vanleg. Ho seier bygda forventar ein vinterfest, sidan det er blitt tradisjon.

– Det krev stor innsats, men det er innstillinga her på skulen som gjer at det vert så bra, seier Aksnes.

Utforskar fag

Valland seier at det absolutt er verdt å byta ut vanlege fag med vinterfest, fordi elevane sit att med mykje kunnskap og mange erfaringar. Ho seier elevane får betre samhald fordi dei snakkar med personar dei ikkje er med til vanleg. Dei vert tryggare på kvarandre og på seg sjølve, seier ho.

– Mange som står på scena i dag, gjer ting dei aldri hadde gjort for nokre månader sidan, seier Valland.

– Me har veldig mange kreative ungdomar som treng meir av dette, i staden for berre å sitja i eit klasserom, seier Bjørke.

Ifylgje Valland står det i læreplanen at elevane skal laga ting, stå på scena, presentera, produsera og utforska. Bjørke seier det er det elevane får gjera i prosjektet.

– Utan å avsløra for mykje, kan eg seia at elevane har lært mykje om cowboytida. Elevane har måtta finna ut kva kle dei gjekk med på den tida, og korleis det var å leva då. Dei lærer mykje av å driva på med dette som eigentleg er fag, berre at me ikkje kallar det historie, seier Valland.

– Sjølv om produktet i år òg kjem til å bli «dritbra», er prosessen den viktigaste. Dei må samarbeida, argumentera for ideane sine, produsera og laga noko, testa det og tola å få tilbakemelding, seier Aksnes.

– Stiller høge krav

Kristina seier at den største utfordringa for mange er å sleppa seg laus. Spesielt tenkjer ho på dei som til vanleg ikkje er så frampå, men som har fått ei hovudrolle i stykket.

Sjølv om ungdomsskulelærarane synest det har teke lang tid å få elevane til å tora mellom anna å spela død på scena, er Aksnes imponert over innsatsen.

– De lærarar stiller høge krav til elevane, men de må hugsa at dei har gjort alt dei har blitt bedne om frå dag éin, seier ho.

– I år er eg ikkje stressa for noko. Det kjem til å vera bra i januar, seier Bjørke.

Den viktigaste lærdomen Aksnes tek med seg tilbake til høgskulen, er at ein må bruka tid på å gjera elevane trygge i starten. Det får ein att for seinare i prosjektet, seier ho.

Ungdomane er einige i at samhald er det viktigaste for eit godt resultat.

– Det vert spennande å sjå korleis folk reagerer. Eg håpar på masse latter og smil, seier Nitter.