Vil rusta opp båtverkstad

Valland og Nes grendelag ved Cecilie Holm føreslår i eit innspel til kulturminneplanen at restaurering av båtbyggjarverkstaden i Holmsund kan betalast med eksterne kroner.

Det er ei rekkje stader ein kan søkja om stønad til restaurering, skriv Holm. Grendelaget skaffa 250.000 til restaurering i 2015, men det meste av stønaden vart sidan dregen inn på grunn av at det ikkje vart avklara om huset skulle restaurerast eller byggjast nytt. Desse pengane er det håp om å få på nytt om restaureringa vert vedteken. Med dei kunne ein fått sikra bygget med plater på taket, og starta restaureringsarbeidet.

Bygningsvernkonsulent i Hardanger og Voss museum, Anne Lise Brask Eriksen, har godt oversyn over stønadsordningar. Gjennom «tilskot til verna kulturminne i Hordaland» til Hordaland fylkeskommune, som kommunen kan lysa ut, kan kommunen leggja inn eigne prosjekt. Det er kommunen som innstiller til fylkeskommunen. Dersom kommunen kvart år legg inn ein viss sum til verkstaden av pengane, kan det vera mogeleg å få gjort ein del restaurering kvart år. Dette er eksterne kroner som kan koma Kvam til gode. Når Kvam ikkje sender inn søknader, går pengane til andre kommunar.

Å berga båtbyggjarverkstaden treng dermed i liten grad å råka det kommunale budsjettet, dersom Kvam herad bestemmer seg for restaurering i samarbeid med museet og grendelaget.

– Me viser elles til tekst og foto om historia til Holmsund, som no er sett opp ved innkøyringa til staden. Me viser òg til skriv frå Hardanger og Voss museum med kostnadsoverslag frå byggmeister Håkon Kvestad, skriv Holm.

Vil endra tekst

Kvam kan sikra for framtida eit kulturmiljø som var typisk for Hardanger, og som det no er få att av, nemleg småbruk kombinert med båtbygging og jaktefart.

Innspela frå grendelaget gjeld punkt 5.3 om fjord, fartøy og fiske.

– Me vil gjera merksam på at i den generelle teksten er ikkje fraktefarten nemnd. I tillegg til båtbygging var fraktefart langs fjord og kyst, med jakter og andre fartøy, ei viktig næring for Hardanger og Kvam. I den gule lista er det nemnt mange naust og naustmiljø, men få spor etter båtbygging og fraktefart. Me vil peika på at det også er viktig å ta vare på bygningsmiljø som kan fortelja om næringane båtbygging og fraktefart, skriv laget.

80 fraktefartøy

Når det gjeld Holmsund, som er på gul liste, og som ligg i Valland-grenda, vil grendelaget ta inn i teksten i kulturminneplanen: «Jaktefart med frakting av sild, torsk, jordbruksprodukt og ulike varer var ei viktig næring i Hardanger. I Kvam var det kring 80 fraktefartøy i 1880-åra, rekna etter noverande kommunegrense.»

Laget føreslår å stryka to setningar om båtbyggjarverkstaden og i staden setja inn: «Som eitt av få kulturminnemiljø i Kvam som syner småbruk kombinert med båtbygging og fraktefart, bør verkstaden restaurerast. Sikring av bygningen må gjerast snarast.»

– Rår til restaurering

Kulturmiljøet i Holmsund er typisk for Hardanger. Det finst ikkje mange kulturmiljø i offentleg eige som kan fortelja kor sterkt Hardanger si historie har vore bunden til båtbygging og sjøfart. Holmsund er dermed eit viktig kulturmiljø å ta vare på.

Den norske staten eig eigedomen, og Kvam herad forvaltar den. Kommunen er dermed den som må gjera avtale med byggmeister. Hardanger og Voss museum ser Holmsund som eit viktig kulturmiljø og rår til restaurering av båtbyggjarverkstaden. Byggmeister Håkon Kvestad var på synfaring 12. juni i år saman med arkitekt og bygningsvernkonsulent Eriksen frå museet. Båe er spesialistar på restaurering. Dei seier at det framleis er mogeleg å restaurera huset. I dag står det utan tak og for vêr og vind. Det må sikrast snarast med mellombels platetak. Under ei restaurering vil ein god del av materialane verta skifta ut, men det er likevel den gamle båtbyggjarverkstaden som vert teken vare på. Av erfaring veit dei at det er mogeleg å få stønad til slike prosjekt. Byggmeister Kvestad har laga eit førebels kostnadsoverslag, og kan ta på seg å gjera jobben. Hardanger og Voss museum tilbyr sin kompetanse til planlegging og hjelp til søknadsskriving for å skaffa pengar.

Valland og Nes grendelag har hatt mange dugnader i Holmsund, med vøle og måling av hønsehuset på holmen, måling av naustet og eldhuset, rydding og stell av kulturlandskapet og rydding av bos. Laget ynskjer at båtbyggjarverkstaden skal takast vare på, og vil gjerne bidra i arbeidet med å skaffa pengar til restaurering og anna. Alt ligg fint til rette for at båtverkstaden kan sikrast, restaurerast og takast vare på i godt samarbeid mellom kommune, museum, byggmeister og grendelag.

Framtidig bruk

– Me ser for oss ei enkel restaurering til slik det var då verkstaden var i bruk – eit uisolert hus, der det vart bygt båtar under tak. Grunnen må utbetrast og drenerast, men i staden for jordgolv kan det til dømes leggjast grus, men bygget bør ikkje forfinast. Veggen mot sjøen bør kunna opnast, og gjerne også veggen på oppsida. Me ser for oss at huset står ope og kan ha mange bruksområde. Ein viktig funksjon vil vera ein stad å gå under tak for dei som gjestar Holmsund. I dag er det eit sjansespel å arrangera noko på staden, i tilfelle det skulle koma regn. Med høve til å kunna gå under tak kan Holmsund få ein vidare bruk enn staden har i dag. Ein kan ha nytte av huset ved arrangement og som samlingsstad under dugnader. Kajakklubben, som brukar naustet, og Kvam herad, som har eit dagtilbod i våningshuset, kan også ha nytte av moglegheitene som verkstaden gjev.

For Hardanger fartøyvernsenter vil Holmsund med bygningsmiljø og historie vera eit flott utfartsmål for folk som leiger robåtar. Her får fartøyvernsenteret vist eit typisk heimemiljø knytt til båtbygging og sjøfart, som dei ikkje får vist ved sjølve senteret. Her kan også vera føredrag, utstilling og demonstrasjonar av handverk. For dei som kjem sjøvegen til Holmsund vil det vera fint å kunna gå under tak på kalde dagar og når det kjem regn. Dette på same vis som i Fitjadalen, der Øystese jeger- og fiskarlag har laga så fint til for dei som kjem til Blekeld, og på Kvamskogen, der Steine og Lid grunneigarlag har laga det triveleg for dei som kjem til Nedre Steinskvanndalen. Opne hus, som alle kan kjenna seg velkommen i, der ein kan varma seg, nyta utsynet og eta nista.

– Frivillige kan delta

Bygningsvernkonsulent Eriksen skreiv i februar 2016 i ein e-post til dåveranse kultursjef Knut Markhus om båtbyggjarverkstaden:

– Tilstanden på treverket er delvis i dårleg forfatning med rotne område. Men forfallet er ikkje komme så langt at huset må rivast. Det er fullt mogleg å skifta ut rotne parti og eventuelt nye sperr. Det er heilt unødvendig å riva heile bygget for å setja opp eit nytt.

– Det er fullt mogleg at personar kan arbeida på dugnad på bygningen under leiing av ein kyndig byggmeister eller snikkar som tek på seg ansvaret å leia arbeidet med utskifting av rotne delar. Sjølve helletaket må ein byggmeister med erfaring frå hellelegging ha ansvaret for, men til alt det andre arbeidet er det fullt mogleg å få hjelp av frivillige som har engasjert seg, skriv Eriksen.

Håkon Norheimredaksjon@hf.no