Redningsaksjon for truga kulturminne: – Me har funne mange skattar

– Det er mange fine naust og naustrekkjer frå ulike årstal i Kvam. Me ynskjer å gjera både heradet, grunneigarar og eigarar av naust medvitne om kva verdiar nausta har som kulturminne og som del av kulturlandskapet og historia vår.

Det fortel leiar for samfunn, næring og kultur i Kvam herad, Jon Nedkvitne. Han har vore med i ei prosjektgruppe som saman med prosjektleiar har utarbeidd ein kommunedelplan for kulturminne og kulturmiljø.

Kulturminneplanen vart vedteken av heradsstyret hausten 2018. Han skal, ifylgje prosjektgruppa, venda blikket både bakover og framover, og sjå på korleis kulturminna kan vera med vidare. Nokre av måla i planen er å sikra god forvalting av kulturminne med verneverdi og auka kunnskapen om dei.

– Det er eit todelt prosjekt som starta i haust og skal avsluttast til våren, fortel Nedkvitne.

Kartlegging frå båt

Randi Storaas har fått hovudansvaret for å undersøkja og registrera naust og naustmiljø i Kvam — prosjektet som i planen vert omtala som ein redningsaksjon for truga kulturminne. Ho har mellom anna ei mastergrad i kulturvitskap, og har tidlegare arbeidd som formidlingsleiar ved Hardanger fartøyvernsenter i mange år. Nedkvitne er glad for å ha henne med på laget.

– Dette er eit prosjekt der me treng kompetente personar med oss. Me veit at Storaas har jobba mykje med kultur og kulturminne. I tillegg er det fint å ha med seg ei som er lokalkjend, seier han.

I haust starta Storaas jobben med å fotografera og dokumentera. Mykje av arbeidet har ho gjort ved hjelp av båt.

– Den einaste moglegheita til å få skikkeleg oversyn var å reisa «fjordalangs». Eg fekk med meg nokon til å køyra langs fjøresteinane medan eg tok bilete av det som var interessant, seier Storaas.

Til no har ho utforska områda frå Kjepso i Ålvik til Oma. Storaas fortel at ho berre har att strekkja frå Oma til kommunegrensa, som ho skal ta i løpet av våren.

Bileta som er tekne, vert kartfesta og lagde inn i den kommunale kartdatabasen. Ifylgje Storaas kan dei vera nyttige ved ulike høve, som til dømes i utbyggingssaker.

– Dersom nokon skal i gang med eit prosjekt, kan dei trykkja på huset og så kjem bileta opp, fortel ho.

Gul liste og omsynssoner

Nokre av dei kartlagde naustområda er tekne med i ei gul liste i kulturminneplanen. Lista er ei oversikt over kulturminne og -miljø som heradet meiner bør takast vare på. Naust og naustmiljø som har stor kulturhistorisk verdi, er med i oversikta.

Saman med bygningsvernkonsulent i Vestland fylkeskommune, Anne Lise Brask Eriksen, skal Storaas sjå nærare på naust og område som bør takast omsyn til og som ikkje allereie er på den gule lista.

Nedkvitne legg vekt på at lista ikkje er statisk, men at heradet kan gjera endringar når kulturminneplanen vert revidert.

Som ein del av oppfylginga i kulturminneplanen er det i kommuneplanen sin arealdel frå 2019 lagt inn omsynssoner kring nausta og naustmiljøa som er på den gule lista.

– Sonene lyt ein seinare ta omsyn til ved til dømes utbygging, fortel Nedkvitne.

Bidreg til varetaking

I fyrste omgang har Storaas prioritert dokumentasjon av naust. Neste steg vert å kontakta grunneigarar og eigarar av naust og naustområde som høyrer til lista. Ho ynskjer å få informasjon om naustmiljøa, og høyra kva tankar og planar eigarane har for båthusa.

Storaas påpeikar at det er stor skilnad i kor godt varetekne nausta er. Medan nokre har sett sine beste dagar, er andre i god stand. Ho tykkjer det er fint å sjå at det er mange som har sett verdien i å vareta båthusa.

Ifylgje Nedkvitne ligg det eit stor press på naustmiljøa, og mykje forsvinn kvart år. Han trur at noko av årsaka er at nausta ikkje har same funksjon etter at vegen kom og bilane overtok for båtane som framkomstmiddel.

– Og no er gjerne båtane så store at dei heller vert parkerte i småbåthamner, seier han.

– Nokre vel heller å oppbevara båten på ein båthengjar i tunet. Båtar av plast må ikkje nødvendigvis lagrast under tak, tilføyer Storaas.

– Alt hjelper

Ifylgje Nedkvitne har heradet sett av 200.000 kroner årleg til oppfylging av kulturminneplanen. Av desse pengane vert 50.000 kroner lyste ut til restaurering og varetaking av bygg på del gule lista.

Sjølv om han er glad for at heradet set av pengar til prosjektet, påpeikar Nedkvitne at det gjerne skulle ha vore meir.

– Det er ei lita kake å dela på, men alt hjelper, seier han.

Båe meiner det er viktig å hjelpa eigarar som vil søkja om pengar til restaurering. Storaas fortel at det er mange stader dei kan gjera dette. I kulturminneplanen er ulike stønadsordningar lista opp. Både Storaas og Nedkvitne vonar at arbeidet med kulturminneplan og kartlegging skal føra til at fleire naust vert tekne vare på.

– Det er fleire fine naust det er verdt å ta vare på. I denne perioden har me funne mange små skattar, seier Nedkvitne.