Mennene og bøkene

Dei er mogelegvis eineståande i sitt slag. Den påstanden kan fort visa seg å vera feil, men så langt veit korkje karane i lesesirkelen eller HF om andre lesegrupper for menn i Kvam eller Jondal.

Gruppa på seks har møttest om lag ein gong i månaden sidan 2005. På den tida har dei rokke å lesa 150 bøker. Jubileet vart markert med kake, kaffi og kvinner på den siste samlinga før jul, 27. november.

– Me har lese mange mannlege, norske, kvite menn, seier Knut Njaa.

– Medianboka er av ein norsk, mannleg forfattar som skriv på bokmål. Diverre, tilstår Bjarte Almenning.

– Kva fortel det om gruppa?

– «Satte» menn.

Loggført frå starten

Sistnemnde har ført sirleg statistikk over alt som er lese sidan karane fyrst kasta seg over «Jenny» av Sigrid Undset, og presenterte denne som ein godbit attåt kaka på jubileumsfesten. Statistikken syner at skjønnlitteraturen dominerer stort, men noko heil eller delvis sakprosa er lesen. Mest i form av bøker om historie, samfunn og reiser.

Poesi og drama har karane ikkje kome til enno, sjølv om det vel å merka har førekome at eitt og anna dikt har vorte framført på samlingane. Til dømes då biografien om Jakob Sande var lesen. Krim er heller ikkje prioritert.

– Me har enno mykje til gode, konstaterer Almenning.

– Det er hummar og kanari på lista vår.

17 bøker av nobelprisvinnarar er lesne, kanskje ikkje så overraskande flest av Jon Fosse, men også John Steinbeck har vore høgt prioritert. Til jubileumssamlinga, til dømes, stod debutboka til Fosse, «Raudt, svart», på programmet.

Mange bøker har vore gode og vekt glede i gruppa, men slett ikkje alle. Særleg den tjukke samlinga med dagbøkene til elskarinna til diktatoren Benito Mussolini – Claretta Petacci – vekte oppsikt i feil retning.

– Det absolutte botnpunkt, seier Kjell Dysvik.

– 500 sider med sutring og sakn etter Mussolini! Eg valde boka og trudde me skulle koma han nærare inn på livet. Me gjorde jo ikkje det. Me las vel litt for mykje forlagsreklame og var ukritiske, seier italiakjennar Almenning i etterpåklokskap.

– Men ein håpar alltid at det kanskje skjer noko og boka tek seg opp.

Rotasjonsprinsippet

Dei seks i lesesirkelen – eller symposiet, som Lars Gunnar Lundblad insisterer på å kalla det – roterer på å hysa samlingane. Til den plikta høyrer matservering og ikkje minst val av neste bok som skal lesast, i tillegg til å skaffa bøkene frå biblioteket. For det meste kjem dei derfrå, men det har førekome at dei har vorte kjøpte.

Og nettopp biblioteket stod for to av dei fem kvinnene som var spesielt inviterte til jubileumsfesten, inkludert husvertinne Helene Leigland Njaa. Biblioteksjef Ragna Helene Soldal og bibliotekar Solveig Jellestad Valland kasta glans og skryt over karane.

– Det er kult at de har halde på så lenge og lese så mykje. Veldig inspirerande, seier Soldal, som har særleg sans for at det er ført så nøye statistikk undervegs.

Berre unntaksvis – til dømes når det gjeld Fosse – kan biblioteket ha så mange som seks eksemplar av ei bok tilgjengelege. Oftast må bøkene fjernlånast, noko som tilseier at tinginga bør koma minst ei veke på førehand. Då vert bøkene leverte frå det næraste biblioteket som har ledige utgåver.

Soldal veit om fleire lesegrupper med kvinner som møtest med jamne eller ujamne mellomrom. Ikkje alle nyttar biblioteket like aktivt som dei seks herrane, fortel ho. Biblioteksjefen slår fast at auka utlån styrkjer stillinga til biblioteket.

– Eg har tenkt at me kanskje strekkjer strikken litt langt når me kjem ein gong i månaden og ber om seks bøker.

– Nei. Det er berre veldig kjekt, seier Soldal.

Litteratur – og anna

Gjengen møter bokvala med mest mogeleg opne sinn, sjølv om det kan vanka tunge blikk om ein murstein på mange hundre sider deiser i bordet. Uansett er målet å koma gjennom før boka skal vurderast og drøftast på neste samling. Det førekjem at ikkje alle har kome heilt gjennom i tide, utan at det utløyser sukk og stønn. Bruk av lydbok – «lytting, ikkje lesing» – er tillate, men lite utbreitt i gruppa. Mest moderne i så måte er Njaa, som gjerne kan ha ein klassikar på øyra når han syklar.

Så ventar diskusjonen. Han har ei laus form, kan gjerne skli ut og har ein tendens til å femna langt vidare enn sjølve verket som er lese.

– Me er ganske tydelege når det gjeld kva me synest om boka. Det skapar gode diskusjonar som fører oss vidare til politikk, livssyn, etikk og alt mogeleg, seier Lundblad.

– Og me er ikkje hjartans samde om alt, legg Almenning til.

For nokre år sidan var karane på tur til Roma i fem dagar. Året før las dei ein del romalitterattur, for å vera budde og vita litt om historia til reisemålet. Dessutan var dei ein tur til Bordalen, utan at det prega bokutvalet året i førevegen.

– Kva får de ut av å vera med i lesesirkelen?

– Eg set stor pris på fellesskapen. Nokre gonger tenkjer eg at «jøss, det var ein samtale eg fekk mykje ut av». Og han treng ikkje handla om sjølve boka, seier Njaa.

– Når alle seks vel på øvste hylle, må det verta noko bra. Ein greier ikkje oppdriva alt åleine. Variasjonen er god. Mykje hadde ein ikkje kome på å lesa. Me har ulik kompetanse og kunnskap, og ofte syg eg til meg kunnskap om historie, Italia, Palestina eller andre ting. Me har det i det heile veldig kjekt, seier Peter Helland-Hansen, ein av to i gruppa som sjølv har gjeve ut bøker.

– Tidlegare hadde eg mindre tid og las mykje faglitteratur. Skjønnlitteraturen opna seg for meg gjennom gruppa. Eg fekk rikare leseopplevingar. Det er fint å snakka om det med folk du er trygg på og kan seia litt friske ting til – utan å bli «teken», seier Lundblad.