Meiner grøn framtid og økonomisk vekst kan gå hand i hand

Noreg og verda står framfor store omstillingar om ein skal nå klimamåla frå FN. I ei ny bok blir det presentert måtar vi kan omstille oss på for å ha håp om å redde kloden.

– Det er framleis mogleg å nå klimamåla. Vi må få ei rask kursendring i økonomien. Vi må investere meir og produsere meir ressurs-smarte løysingar, som kan erstatte og utkonkurrere dei sløsande gamle løysingane frå 1900-talet, seier Per Espen Stoknes, til Nynorsk pressekontor.

Stoknes er økonom, psykolog og politikar for Miljøpartiet Dei Grøne. Han er no aktuell med boka som tar for seg korleis vi skal omstille samfunnet til grøn vekst og kva som ligg i omgrepet.

– Skoen trykkjer hardast på samspelet mellom myndigheiter og befolkning og samspelet mellom befolkning og næringsliv. Politikarar ventar på borgarar, borgarar ventar på politikarane og næringslivet ser det litt an og ventar på at dei andre skal gjere noko. Så du får ein vond sirkel der initiativet frå berre ein part blir utilstrekkeleg. Det blir til at alle blir sittande på gjerdet og vente, konstaterer Stoknes.

Ønskjer endring no

Han trekker eit eksempel på korleis manglande initiativ fører til lite handling.

– Viss folk vil ha meir økologisk eller plantebasert mat og stadig finn supertilbod på juleribbe til 15 kroner kiloen- så jobbar ikkje systemet heilskapleg, seier han.

– Det er òg eit problem at myndigheitene er redde for å bruke makta til å forme systemet. For eksempel ved å bestille nok el-ladepunkt.

For å nå klimamåla og snu den negative utviklinga meiner Stoknes at vi er nøydde til å handle no.

– Vi må sørgje for at vi får kursendringa raskt nok. Det er i stor grad det boka mi handlar om, fortel forfattaren.

Stoknes deler boka si inn i tre hovuddelar. Ein kor han presenterer nye typar vekst, ein kor han presenterer ulike modellar for vekst og ein del kor han går gjennom korleis privatpersonar, næringsliv og myndigheiter kan vere med å bidra til grøn vekst.

– Marknadsforståinga må definerast på nytt. Marknaden er ein del av økosystemet. Individ må bruke makta si som forbrukarar til å velje grøne produkt, dei må òg bruke rolla som arbeidstakarar til å vri bedriftene i grøn retning frå innsida. I tillegg må dei bruke rolla som borgar til å stemme i tråd med dei politikarane som har den mest ambisiøse klimapolitikken, seier Stoknes.

Meir rettferdig fordeling

I boka trekker Stoknes òg parallellar mellom grøn vekst og rettferdig vekst.

– Grøn vekst er auka verdiskaping med mindre ressursbruk. Rettferdig vekst er auka verdiskaping med betre fordeling. Meir rettferdig vekst vil gi raskare grøn vekst, konkluderer han.

– Det er ei lang rekke proaktive og reaktive grep ein kan gjere. Spesielt myndigheiter, men òg bedrifter. Bedriftene kan synleggjere verdiskapingsfordelinga dei er ansvarlege for- altså kor mykje midlar som går til arbeidstakarar, aksjonærar og myndigheiter.

Stoknes peikar på at ein då får ei tydeleggjering av balansen mellom kapitaleigarar og arbeidarar

– Det er veldig viktig for å hindre løpsk ulikskap i ein uregulert kapitalisme, seier han.

Vil ha slutt på grønvasking

Eit anna element som Stoknes meiner hindrar grøn omstilling er omgrepet grønvasking.

– Grønvasking er enkelt sagt store ord og fakter og lite handling, fortel forfattar Stoknes.

Han peikar på at grønvasking gjerne går ut på at næringslivsbedrifter bles opp dei få grøne tiltaka dei gjer.

– Dei som driv med grønvasking er ein stor del av problemet. For å få bukt med dette meiner eg at det må bli like sentral å bokføre material- og ressursbruk som å bokføre pengar. Slik kan ein rekne ut om alle gjer det dei bør.

Grunnfesta håp

Stoknes vil ikkje kalle seg sjølv klimaoptimist, men håpar og trur at det framleis er mogleg å redde kloden.

– Eg er ikkje veldig optimistisk. Som eg òg skisserer i boka, ser eg for meg fire scenario. I eitt av dei scenarioa får vi det til, seier han.

Trass i det er håpet hans sterkt.

– Eg har eit grunnfesta håp som gjer det verdt å fortsette å jobbe. Det er fullt mogleg å få det til. Eg gir ikkje opp, fordi håpet mitt er grunnfesta i den eg er, verdiane mine og kloden. Då gir det meining å halde fram, avsluttar han.