Har fått stabburet på stell: — Ta vare på kulturminna!

Hausten 2018 kjøpte Frank Lunde og kona Anne Grethe Syslak Lunde prestegarden i Strandebarm. Paret er truleg dei fyrste private eigarane av embetsbustaden sidan 1340.

Før Frank og Anne Grethe flytta til Strandebarm, budde dei på Sandsli. Ei hytte på Linga førte til at dei var jamleg i Kvam. Ekteparet er glad i å gå turar og vera ute i naturen, og saman med hunden har dei gått mykje i Strandadalen, fortel Frank. På ein av desse turane festa blikket seg på prestebustaden i Strandalsvegen.

— Me syntest det såg så fint og snakka om kor flott det hadde vore å eiga noko sånt, seier Frank.

Om det var tilfelle eller høgare makter som trekte i trådane, er det ingen som kan svara på, men ein dag kom Anne Grethe over ein annonse om at prestegarden låg ute for sal. Og ekteparet, som var dei einaste som la inn bod, enda opp med å få kjøpa bustaden til takst.

— Mykje historie i veggane

I fyrste omgang var tanken å nytta huset som fritidsbustad til det var ferdig pussa opp. Pandemien syrgde for at dei oppheldt seg mykje på garden. No har paret selt huset på Sandsli og flytta inn i prestebustaden.

Frank har flytta verksemda si med seg. Han fortel at prestekontoret er gjort om til arbeidskontor, og at han er godt i gang med samarbeid med nye kundar.

Då Frank og Anne Grethe fyrst vart interesserte i huset i Strandebarm, var dei ikkje klar over at det var ein prestegard. Frank fortel at han har høyrt mykje forskjellig om det å bu i ein prestebustad, men at han og kona er veldig positive til den nye kvardagen.

Prestegarden i Strandebarm er freda etter vedtak med heimel i kulturminnelova. Frank fortel at han ikkje var spesielt oppteken av kulturarv og -historie før huskjøpet, men at han gradvis har vorte meir og meir interessert. Han har lese fleire bøker om bygdene i Kvam og lokalhistoria knytt til desse, og Asbjørn Skogasel er ein av dei som har skaffa han gamal litteratur.

— Det er fantastisk kjekt å lesa og læra meir. Det er utan tvil mykje historie i veggane på garden, seier Frank.

Leita etter informasjon

Tida etter at ekteparet overtok prestegarden har vore prega av ein heil del vøling av bygg. Naustet vart teke fyrst, då det var det som hasta mest. Om lag 900 timar gjekk med til arbeidet, der Håkon Kvestad var ein viktig bidragsytar. Kvestad har mykje kompetanse innan restaurering og rehabilitering av bygg.

Vidare var det stabburet på tunet til prestegarden som stod for tur. Frank fortel at det ikkje var lett å vita kvar ein skulle starta når han og kona skulle setja i gang på eiga hand. Dei er opptekne av å vareta kulturminna på garden, og bruka mykje tid på å finna informasjon og å koma i kontakt med dei rette personane.

Administrasjonskonsulent ved Hardanger fartøyvernsenter, Sidsel Haugen, fortel at beskjeden om at det var kronglete å finna fram, er noko ho har teke til seg. Ho tykkjer det er viktig å få ut informasjon og ynskjer at fartøyvernsenteret skal vera synleg og tilgjengeleg.

— No har me gjort noko med saka. Det er viktig for oss å gjera det me kan for å hjelpa andre med å ta vare på det dei har, seier ho.

Vareta det visuelle

Tidlegare i år søkte ekteparet Vestland fylkeskommune om dispensasjon til rehabiliteringa. Han vart gjeven i juni.

Sjølve restaureringa tok til i august. Fagarbeidarar med kompetanse innan bygningsvern og restaurering frå Hardanger og Voss museum og Hardanger fartøyvernsenter har utført arbeidet. Alexander Günther frå fartøyvernsenteret har vore prosjektleiar.

Ifylgje Frank har arbeidarane nytta ein prosessuelt autentisk framgangsmåte i arbeidet. Målet er å vareta både konstruksjonsmåten og det visuelle uttrykket. Bygningsdelar som har vore for skadde til å fylla si konstruktive rolle, er bytte ut med nye med tilsvarande materialbruk og utføring.

God handverkskompetanse

Peter Forrás, seniorrådgjevar i seksjon for kulturarv i Vestland fylkeskommune, var til stades på markeringa måndag. Han tykkjer prosjektet har vore inspirerande, og fortel om eit godt samarbeid med eigarane av prestegarden og fartøyvernsenteret. Forrás omtalar ekteparet som svært entusiastisk og dyktig. Han tykkjer det er flott at dei to er så opptekne av å vareta kulturminna i Strandebarm.

Fórras vonar at naust- og stabburprosjekta på prestegarden kan bidra til og inspirera til godt kulturvern i kommunane.

— Kvam er ein kommune der ein er godt stilt med handverkskompetanse, mellom anna gjennom fartøyvernsenteret, som tek oppdrag også innan bygningsvern, seier han.

Avdelingsleiar for fartøyvern, Morten Hesthammer, stadfesta opplevinga av godt samarbeid.

— Det er kjekt med ein kunde som er så positiv. Det er ikkje alle kundar som berre er det, seier han.

Hesthammer er imponert over responsen frå fylkeskommunen. Ifylgje han kan ventetida vera lang når fartøyvernsenteret lurar på noko. I dette prosjektet har han fått svar på dagen eller dagen etter.

Gode støttespelarar

Eigarane av prestegarden er svært takksame for all hjelpa. Ifylgje dei er prosjektet vellukka takka vere gode fagfolk med kompetanse innan bygningsvern frå Hardanger og Voss museum og god støtte og bistand frå Vestland fylkeskommune.

— Det har vore avgjerande for prosjektet å ha desse gode støttespelarane med, seier Frank.

Ifylgje han er stabburet eit godt døme på at det er fullt mogleg å få til bygningsvern i Kvam.

— Ein treng ikkje reisa langt vekk for å få tak i dyktige fagpersonar eller å få god rådgjeving, seier han.

Nabo Torleif Håbrekke var til stades på markeringa. Ifylgje Frank har han vore ein god støttespelar og ei viktig inspirasjonskjelde i prosjektet.

Fire freda bygg

Ifylgje nettsida til riksantikvaren skal prestegarden opphavleg ha høyrt til ei adelsslekt frå Oma, men han vart gjeven til kyrkja av riddaren Ivar Andersson Oma, også under namnet Ivar Slede, i 1340. Av han har prestegarden fått namnet Ivarshus.

Dei fleste av dei gamle husa på prestegarden vart rivne i 1907, mellom dei både ein gamal og ein nyare hovudbygning, ifylgje nettsida. Av bygningar frå før 1907 står det att eit stabbur, ei borgstove og eit vedskjul. Også naustet til prestegarden, som ligg i elveosen ved kyrkja, er bevart. Desse fire husa er i dag freda.