Grøne fingrar og fargerik hage

På fjordsida av vegen mellom Rykkjeneset og Bjelkaneset ligg ei gøymd perle. Eit stort, kvitt sveitserhus er midtpunktet blant fleirfarga hortensia, hagemøblar og portalar. Her har Kjosås stått på i over tjue år for å forma hagen akkurat slik ho vil.

Saman med ektemannen og deira tre born bur Kjosås til vanleg i Bergen. Ho arbeider som jordmor i Kvam, og brukar mykje tid i fritidsbustaden ved fjorden.

– Eg har alltid vore glad i dyr, blomar og natur. Mora og mormora mi lika å jobba i hagen, så eg fekk interessa ganske tidleg, seier Kjosås.

Mormora budde på Laupsa då Kjosås var lita. Då var det kjekt å vera ute og plukka rips. I tillegg minnest Kjosås ein fin peon som lukta utruleg godt. Den har ho fått avleggjar frå, så no kan ho nyta blomen i sin eigen hage òg. Lidenskapen for hage byrja å blomstra for fullt då Kjosås var rundt tjue år.

– Eg hadde ikkje så stor plass på den tida, så eg planta mest i potter, fortel ho.

Upopulært med ugras

Kjosås set pris på all ro og fred ein kan få i hagen. Ho får stadig nye idear og likar å setja planane ut i livet. Den kreative sida hennar kjem fram når ho kombinerer ulike former, fargar og materiale.

– Det er kjekt å prøva nye planter og typar hagedekorasjonar – gjerne noko litt unikt! seier Kjosås.

Ho eksperimenterer mellom anna med å klippa buskar og tre i ulike fasongar. I hagen finst mange humler og bier. Dette gjer at det alltid er noko som blømer frå tidleg vår til sein haust.

Ikkje alle planter eller fargar er velkomne i hagen til Kjosås. Ho gjer bevisste val og vil ha ein gjennomført stil som passar til staden. Hortensia, roser og peonar er store favorittar. Helst i fargekombinasjonen lilla, rosa og blå. Hortensia var dei fyste plantene som fekk plass på tomta.

– Ingen trudde at dei kom til å veksa her, for hortensia kan vera litt vanskeleg å få til. Men dei lever framleis, seier Kjosås.

Ho fortel at hagen framleis er under arbeid, og at han er langt frå perfekt. Vedlikehald er ein viktig faktor når nye hageprosjekt skal planleggjast. I og med at staden er ein fritidsbustad, må plantene klara seg litt sjølve. Det er ikkje alt hagearbeid som er like kjekt. Hageentusiasten er til dømes ikkje så glad i å plukka ugras.

– Eg går ikkje med pinsett og pirkar. For å unngå det, plantar eg heller tett, fortel Kjosås.

Dyrt eller billig

– Det går med mykje tid i hagen, men mindre enn folk trur, fortel Kjosås.

Ifølgje henne kan det bety alt mellom null og ti timar i løpet av ei veke. Hageentusiasten tek seg ofte ein fjelltur når det er fint vêr, i staden for å vera heime med plantene. Ho tykkjer overskya dagar er ideelle til hagearbeid. Då vert det litt frisering, pirking og planlegging.

– Eg klipper plenen ein gong i veka, men eg burde sikkert gjort det oftare, innrømmer Kjosås.

Ho kjem med mange gode tips til folk som ynskjer å ta i bruk grøne fingrar. Ifølgje Kjosås er det lurt å laga ein plan og eit budsjett før ein set i gang. Ein må vurdera kor stor plass ein har, kor mykje tid ein vil bruka og kva ein ynskjer å ha i hagen. I tillegg er det ein fordel å tenkja på jordtype og lys- og vindforhold.

– Hage kan vera veldig dyrt, men det kan vera billeg òg, meiner Kjosås.

Ho understrekar den gode effekten av gjødsel, og fortel at eigenprodusert kjøkenkompost fungerer heilt fint. Hageentusiasten har 25 frukttre og nokre bringebærbuskar i hagen. Ifølgje henne er det lurt å tenkja på storleiken på utvaksne planter før ein kjøper dei.

– Finn ut kor stort treet vert før du plantar det, så slepp du å flytta eller saga det ned seinare, tipsar ho.

Trappa er favoritten

Kjosås fortel at ho sit altfor sjeldan i hagen og slappar av.

– Mor mi lurar på kvifor eg har så mange hagemøblar når eg aldri brukar dei, seier ho og ler.

Favorittstaden er på trappa framføre huset. Kjosås prøver å handla både planter og møblar lokalt. Ho nemner Gimle Planteskule og hagesenter og Berge Gard & Gartneri som gode alternativ.

Resten av familien er ikkje like interessert i hage. Ektemannen føretrekkjer murarbeid, og Kjosås tykkjer det passar fint at dei likar ulike ting.

– Borna våre er heller ikkje spesielt interesserte i hage, men det kjem kanskje med alderen? undrar Kjosås.

Heime i Bergen har familien ein mykje mindre eigedom med ein heilt annan type hage. Der er det nesten berre grøne planter og ingen plen. Kjosås formar hagen slik at han skal passa til huset.

– Det er fleire ting eg har i Bergen, men ikkje her. Det er ikkje fordi eg mislikar det, men fordi det ikkje står i stil med huset, fortel ho.

Instagram-eventyr

På vinteren les Kjosås hagebøker og planlegg komande prosjekt. Ho får inspirasjon frå magasin, hagebesøk, turar til Sverige og Danmark, og gjennom å snakka med andre hageentusiastar.

Ei plattform som har vorte meir aktuell dei siste åra, er Instagram. Kjosås har ein eigen brukar der ho stadig legg ut nye bilete frå hardangerhagen.

Rundt 14.000 følgjarar frå fleire land er vitne til nye prosjekt, flotte blomar og spreke fargar mellom fjord og fjell. Det var ei veninne som tipsa Kjosås om å registrera seg på Instagram. Båe tykkjer det er kjekt å verta kjend med andre som deler interessa.

– Eg vert veldig glad når folk får inspirasjon frå det eg gjer, fortel Kjosås.

Ho får mange kommentarar til bileta. Ein av dei er: «Fekk lyst på denne rosa når eg ser kor nydeleg vakker ho er hos deg.»

Hage før hus

Det var heilt tilfeldig at familien kom over tomta ved fjorden. Staden låg ute for sal, og den vide utsikta over Hardangerfjorden fanga interessa. Kjosås likar dessutan at staden er skjerma og ganske roleg. Det var ikkje bilveg ned til tomta då ekteparet kjøpte henne for 23 år sidan. Det mangla også innlagt vatn, så dei måtte bora langt forbi den offentlege vegen for å gjera noko med det.

– Det var mange grunnleggjande ting som måtte på plass før huset kunne byggjast, seier Kjosås.

11 år gjekk med til å klargjera eigedomen. Bakkenivået vart heva med fleire meter, og stader der det før var sjø, er no fylte ut med jord. Ektemannen til Kjosås stod for grovarbeidet og laga «skjelettet» til hagen. Planen for uteområdet var klar lenge før huset kom, og hagen var dei i gang med før veggane reiste seg.

– Snikkarane var nok litt frustrerte over at det stod planter heilt inntil grunnmuren då dei skulle byggja. Nokre stader var det nok vrient å koma til, fortel Kjosås.