Grisete litteratur for mørke haustkveldar
Grisen har hatt ein sentral plass i historia heilt frå oldtida, gjennom mellomalderen og fram til moderne tid. Kvar av oss et om lag 20 kilo svinekjøt i året, men få har besøkt ein grisefjøs. Med dette som utgangspunkt starta forfattar Kristoffer Hatteland Endresen ei jakt på dyret han elskar å ete.
– Bakteppet for boka er at eg bur i Rogaland- eit fylke med fleire grisar enn menneske. Sjølv om eg tilsynelatande var omgitt av grisar hadde eg aldri sett ein ekte gris. Slik byrja ei lita jakt på ein art som er veldig fascinerande, kompleks og omtåka av mystikk, seier Hatteland Endresen til Nynorsk pressekontor.
Han kjem i haust med boka Litt som oss – En fortelling om grisen, ei bok tar for seg historia til grisen, kva han betyr, har betydd og kor mykje han liknar mennesket.
Ville komme nærare maten
I utgangspunktet var historia til Endresen eit personleg prosjekt som etter kvart viste seg å romme ei større forteljing.
– Eg var ein kjøttetar på jakt etter dyret eg elskar å ete. Eg har ete industrigris heile livet, men det siste tiåret har eg nikka anerkjennande til argumenta frå dyrevernarar. Eg syns dei har hatt veldig gode poeng og det har vore vanskeleg å komme til møtes og komme med motargument. Samstundes hadde eg eit ynskje om ikkje å ta parti med ei bestemt side av saka. Eg ville vere open og gjere det på min måte.
– Eg søkte etter ei stadfesting. Eg ville finne ut om det gjekk an å fortsette å ete desse dyra med godt samvit, fortel forfattaren.
Jobba som røktar
I arbeidet med boka las han veldig mykje om grisen, men han ville òg oppsøkje bruk kor han kunne møte dyra fysisk. Det var ikkje berre enkelt.
– Eg kjende ingen grisebønder, trass i at eg bur nær fleire. Eg byrja å gå og køyre rundt til det eg antok var grisehus for å sjå om eg kunne få kontakt med nokon. Eg prøvde òg å kontakte Bondelaget for å få ei oversikt over produsentar, men det fekk eg ikkje grunna personvern, fortel Endresen.
– Akkurat det syns eg er eit interessant aspekt. Det er merkeleg at det ikkje er mogleg å få ut kontaktinformasjonen til ei bedrift. Det finn ein ikkje mange andre stadar i samfunnet vårt., legg han til.
Det heile enda med at Endresen til slutt blei tipsa om ein bonde som han fekk jobb hos.
– Der var eg med å røkte grisane. På den måten kom eg nært dyret og arbeidet til griserøktaren. Eg fekk òg oppleve miljøet dei lever i, seier han.
Ei kompleks historie
Undervegs i arbeidet med boka har Endresen late seg fascinere av grisen og alle historiene rundt han.
– Eg hadde generell allmennkunnskap om grisen frå før, men lite utover det. Etter kvart som eg dykka meir og meir ned i stoffet blei det klart for meg korleis grisen har vore ein representant for det menneskelege opp gjennom heile historia.
– Alt i mellomalderen var grisen ei projisering av det menneskelege. Den linja kan vi trekke heilt fram til i dag- kor vi ser den projiseringa i konkret vitskapleg forstand, fortel han.
Eit anna element som har fascinert Endresen undervegs er dei kognitive evnene til grisen.
– Grisen er eit intelligent dyr som kjem godt ut på intelligens- og åtferdstestar, fortel han.
Løyndomsfull om resultatet
Endresen trur målgruppa for boka både er dei som et gris og dei som av ulike grunnar vel å ikkje ete gris.
– Eg trur dei som et gris vil få ein tettare relasjon til dyret dei trykkjer i seg. Vi har mista fullstendig kontakten med det vi har på tallerkenen.
– Samstundes trur eg dei som av ulike årskar ikkje et gris vil ha utbytte av boka. Folk som ikkje et gris av religiøse grunnar vil få innsikt i bakgrunnen for at grisen er tabu. Dei som av etiske årsaker lar vere vil kanskje òg få noko å tenkje på, seier han.
Sjølv ønskjer ikkje forfattaren å svare på om han sjølv framleis et gris.
– Det får ein svar på om ein les boka, avsluttar Endresen lurt.
