Frå nedfalls til nytte

– Det er stort for oss at me har klart å berga bygget, seier Eva Cecilie Holm i Nedre Valland–Nes grendalag.

Den gamle båtbyggjarverkstaden stod til nedfalls over lang tid. No er han god som ny, takk vere bidrag i form av pengar, kunnskap og handmakt.

Laurdag vart den kulturhistoriske staden offisielt opna.

– Dette er ei gåve til framtida med rot i historia, seier Holm, som saman med Randi Storaas har vore pådrivar for ei restaurering i ei årrekkje.

Då avtalen om restaurering vart signert i 2018, hadde ein gjeng jobba i nær tjue år med å få arbeidet i gang. Holm, som bur ikkje langt frå området, har brukt og brukar Holmsund som friluftsområde, og fortel at ho kunne sjå korleis husa forfall etter kvart som årstidene skifta og åra gjekk. Det kjendest respektlaust mot den familien som måtte gje slepp på plassen, fortel ho.

Les også:

Kan verta portalen til Holmsund

– Svært dårleg stand

Båtbyggjar Sjur Larsen Norheim bygde båtbyggjarverkstaden i Holmsund kring 1878. Verkstaden fungerte som produksjonsstad for båtar, og vart seinare gjord om til naust og lager for Kristoffer Sollesnes, ein lokal skipper og småbrukar som kjøpte eigedomen i 1898. Det kjem fram i ein sluttrapport om restaureringa.

Staten kjøpte området på Nyatræet på Valland for 775.000 kroner, står det i HF 30. juli i 1993. Då vart småbruket gjort om til offentleg friområde, og Kvam herad overtok forvaltinga.

Heradet søkte om å få riva verkstaden i 2008. Då var han i svært dårleg stand. Hordaland fylkeskommune ville det annleis, og tilrådde å restaurera og ta vare på bygningsmassen. Verkstaden vart såleis ståande, men lite vart gjort.

Sju år seinare, i 2015, heldt verkstaden på å siga saman. For å hindra det, valde Kvam herad å ta steinhellene av taket. Ein presenning vart lagd over bygget, men han heldt ikkje lenge. Bygget vart såleis ståande ope for vêr og vind i fleire år.

Holm har full forståing for at heradet ikkje har hatt kapasitet og økonomi til å gjera noko med det, og er veldig glad for at ho og resten av eldsjelene har klart å berga det.

– No kan me byrja med dei andre prosjekta.

Mest mogleg likt

I 2018 kom vendepunktet for det viktige kulturminnet. Hardanger og Voss museum engasjerte seg, og den gamle verkstaden vart del av kulturminneplanen for Kvam herad. Ein avtale om restaurering vart signert, og hausten 2019 byrja arbeidet.

På grunn av alvorlege råteskadar måtte det eksisterande reisverket fjernast og erstattast med nytt materiale. Reisverket er ein kopi av det gamle, knea er ein blanding av originale og nye, og grunnmuren og helletaket er originalt, ifylgje rapporten frå arbeidet.

Ei restaurering handlar om å få byggja det same skapet som var. Då må ein ta i bruk gamle byggjemåtar, seier Holm.

Den nye materialen er hogd på Djønno i Ulvikfjorden. Det er snakk om god furu, med mykje al, skriv grendelaget. Hogsten er skoren på saga til Johannes Heradstveit i Tørvikbygd, og øksa for å få det likast mogleg originalen. For å stetta dagens krav måtte dimensjonane vera litt kraftigare enn tidlegare.

Byggmeister Haakon Kvestad, som er spesialist på restaurering, vart leigd til arbeidet. I tillegg har fleire kurs og dugnader vorte arrangerte for å overføra kunnskapen om tradisjonelle bygningsteknikkar.

To på topp

Prisen for restaureringa enda på nær to millionar kroner, og 16 pengegjevarar har bidrege til å få draumen oppfylt, opplyste Holm under opninga. Det fortel at også andre enn prosjektgruppa ser verdien av friluftsområdet og kulturhistoria området har å by på, meiner ho.

36 eldsjeler har hjelpt til med dugnadsarbeid, sa ho. Holm har saman med Randi Storaas representert grendelaget.

– Me har drege litt i trådar, skaffa pengar og «pusha på», seier Holm.

Heradet har fylgt opp det praktiske arbeidet, og bygningsvernkonsulent Anne Lise Brask Eriksen har rettleia prosjektet. Jon Nedkvitne, leiar for samfunn, næring og kultur i Kvam, takka spesielt Holm og Storaas då han tala på markeringa. Utan dei hadde ikkje restaureringa vore mogleg, meiner han.

Oppgraderinga gjer at Holmsund vil kunna fungera godt både for eldre, personar med nedsett funksjonsevne og småbarnsforeldre. Ifylgje Holm er verkstaden allereie teken i bruk. Han har stått open under restaureringa, men no er bygget fjelga og låst. Ein lyt ta kontakt med Kvam herad for å avtala bruk, seier ho.

Etter markeringa fekk dei frammøtte sjå bilete frå historia til området og prosessen med restaureringa. Det heile vart avslutta med song frå koret Fryd og eit suppemåltid for dugnadsgjengen og andre støttespelarar.