Årbok med kvammadåm
Årboka «Hardanger» er komen ut på Hardanger Historielag i 115. utgåve, i år med fleire kapittel om Kvam.
Dei 13 forfattarane i årets utgjeving skriv om tema, hendingar og personar som er knytte til Hardanger. Redaktør er Knut Markhus frå Norheimsund.
Reidar Storaas frå same stad har skrive kapittelet om «Geirr Tveitt og spelemenn i Hardanger». Medan den seinare komponisten frå Kvam var elev ved landsgymnaset på Voss, kom spelemannen Halldor Meland og heldt konsert i bygda. «Det var ei tolking åt eit geni», skreiv Tveitt om framføringa. «Meland er for meg likså stor som Beethoven», skreiv komponisten.
Det nære høvet til hardingfela speglar seg mange stader i det komponisten produserte, og på markant vis gjennom to konsertar for hardingfele og orkester. Tveitt skreiv også verket «Tri fjordar» for hardingfele og orkester for den europeiske kringkastingsunionen.
– Ein undrast ikkje over at verket høyrer til dei mest populære og oftast framførte Tveitt-verk, skriv Storaas.
Edvard Faleide har bidrege med ein tekst om arkitekt og byggmeister Anders Olavson Steine (1862–1901). Han var fødd på husmannsplassen Øyjordi under garden Steine i Steinsdalen. Steine var snikkar og bygningsmann, men utdanna seg i teikning og teknikk og enda etter kvart som arkitekt og byggmeister. I 1894 kjøpte han tomt på Lundanes i Øystese, der han busette seg og hadde både kontor og verkstad. Steine teikna ei mengd med hotell og villaer, opplyser forfattaren.
Vegen gjennom yrkeslivet var fylt av hinder for Steine, men han gjorde mykje ut av lite. Mykje tyder på at han provoserte arkitekteliten i Bergen ved å prestera på deira nivå, røper Faleide.
Museumsdirektør Åsmund Kristiansen, busett i Kvam, tek i årboka føre seg lokale stadnamn med førestavinga «Øktar» og «Økter». I Kvam finst Økterberg vest for Fyksesund. Ordet vart nytta om solmerke. På same vis som daurmål, middag og non er øktar ei viss tid på dagen. Ordet «økt» vert forklara som ei arbeidsstund mellom to måltid.
Berit Byrkjeland frå Tørvikbygd omtalar den freda Mjølkeeika, eigentleg Tuftaeika, den vidgjetne eika midt i fylkesvegen ved Bergsvatnet i Kvam. Fleire vegar møtest her, frå gammalt av. Kallenamnet kan ha med mjølkelevering å gjera. Eika har vore ein møtestad, og vart nytta til å festa plakatar og kunngjeringar på. Skuleborna i bygda stod her og song «Ja, vi elskar» då tysklandsfangane kom heim etter krigen, skriv Byrkjeland.
Eika overlevde overgangen frå kjerreveg til trafikkert bilveg, sjølv om det såg stygt ut ei tid. Det kan eika takka lokalpolitikarane for.
– Gamlemor står der framleis i skiftande tider og allslags vêr. Ho har vorte bygda sin logo, skriv Byrkjeland.
Redaktør Markhus presenterte årboka på Kvam Bibliotek i Norheimsund 6. desember. Heidi Richardson fortalde om artikkelen «Ferjereiser – ein del av kvardagen i Hardanger», som med 22 sider er ein av dei lengste epistlane i utgjevinga.
