Vegen til helvete, eller heis til himmels

Vegen til helvete er brulagd med gode intensjonar, skriv Mats Holtmoen. I tunge innlegg fortel han og fleire at det går lukt i undergangen om vi satsar på ein attraksjon som Skandinavias høgaste og mest spektakulære pendelbane. Det vert no arbeidd seriøst med analysar som skal visa om banen til Rossnos har fleire ulemper enn føremoner. Om viktige natur og miljøomsyn er til hinder for etableringa.

Vi har klart oss utan pendelbane fram til no, og me skal nok klara det i framtida òg. Vi skulle nok overlevd utan «naturinngrepa» Boliden, Tizir, Røldal skisenter og Folgefonna skisenter òg, — men vi hadde etter mitt syn vore ein fattigare og mindre interessant kommune.

SV-ordføraren i Rauma, som opphavleg stemte mot Romsdalsgondolen, uttalar i media: «Romsdalsgondolen er et kraftig tilskudd til det vi allerede har her i byen og i området rundt, og det vil gi økt aktivitet. Det blir en viktig grunn til at folk vil besøke oss, og håpet er at de kan bli noen dager når de først kommer.» Eg er samd med henne. Lokalt smeller derimot vår egen Steinar Sæther (SV) til med: «I det gamle Amerika ble endog mye av urbefolkningen utryddet etter som den hvite mann formelig brøytet seg vei fra øst mot vest, i sin søken etter nytt land og rikdom.»

Verda er full av slike åtvaringar. Om ting som er farleg. «Alt må vera akkurat som det er, elles kan det gå oss ille,» er mantraet.

Frode Grytten hiv seg på i BT og Hardanger Folkeblad med kraftige åtvaringar. Han har svaret på Ullensvang si næringsframtid. Det vi skal leva av i framtida, er tydelegvis å ha det akkurat slik vi har det. Ikkje endra på noko. Medan Bergen i desse dagar får nye flotte «vogner» til Ulriken, og Fløibanen ved Bryggen er det bergensarane er mest stolte av, meiner Grytten at han har ekspertise til å konkludera med at ein bane frå kulturarven i Odda og opp til naturarven, er gale-matias. Sjølv vil eg fylla botnstasjonen — Skalltaket — med aktivitetar. La det freda kulturminnet bli eit unikt aktivitetssenter. Ikkje eit halvtomt lager for anleggsmaskiner, grus og knuste draumar. Folk kjem visst ikkje til å reisa og heller ikkje fly i framtida, meiner Grytten. Eg er redd vestlandsturistane som fyller hotella i Bergen, også i framtida kjem luftborne. Kanskje kan nokre fleire få bu her hjå oss i nye hotellsenger? Eg ser heller ikkje bort frå at nordmenn flyg til sørlegare strøk når pandemien slepp taket. Til og med til gondolar i Alpane. Det trur eg verken Grytten eller Ullensvang kommune kan hindra. Iallfall ikkje ved å nekta å foredla eigne attraksjonar.

Grytten nyttar Lothepus som argumentasjon mot banen. Ja, Lothepus sjølv var nettopp i Debatten på NRK og diskuterte smittevern med Charter-Svein. Reality-kjendisen Charter-Svein forsøkte å likna ein professor i smittevern i beste sendetid. Medan Leif Einar Lothe sa: «Eg og Svein burde ikkje vore her, men heller nokon som har peiling.» Lothe har sjølvinnsikt i eigen inkompetanse. Og er klok nok til å seia det.

Kjendisane uttalar seg innimellom om ting dei ikkje har peiling på. Modellane i Miss Universe er kvart år opptekne av rettferd og fred i verda. Ikkje overraskande. Fotballspelarar, skodespelarar og kulturpersonlegdomar har innimellom sterke meiningar om eitt og hitt. Det er bra. Grytten og Charter-Svein er gode på mykje. Det betyr at dei har ei viktig meining, men ikkje at dei har «peiling.» Det er ikkje sikkert Frode Grytten er reiselivsekspert, sjølv om han skriv gode bøker. Det er heller ikkje sikkert at han har svara på korleis Ullensvang og Odda skal utvikla seg, sjølv om han er umåteleg glad i plassen. Kjærleiken til heimstaden er fantastisk, men kan verta kvelande.

Jordbrukarane har foredla naturressursar i all tid. Bøndene held fram med det. Dei har spedd på inntektene med nye dyrkingar, hyttefelt og enkelte med småkraftverk.

Ullensvang kommune er eit produkt av at vi har foredla naturen. Kraftverk som lagar straum. Smelteverk som lagar produkt verda treng. Bøndene som dyrkar jorda. Det hadde ikkje budd folk her om dei ikkje hadde hatt vit til å foredla naturressursar til verdiskaping og brød på bordet.

Og ja, det har stadig vore dei som har villa stoppa alt dette òg. Nye ting er vanskelege. Det var motstand mot sidersal på gardane, skisenter på Folgefonna og i Røldal. Lokalisering av vinmonopol og avviklinga av ølpola fekk lokale debattantar til å gå hardt laus. Enkelte var i mot hotell på Almerkekaien. På toppen i mot å nytta den til mellombels bubilcamping.

Når nasjonen skulle innføra fargefjernsyn, kom det sterk motstand mot det òg. Det kunne bli for sterk kost. «Synda er komen til jorda, men vi vil ikkje ha ho i fargar.» Orda kom frå talarstolen i Stortinget, og avsendaren var Einar Førde (Ap), som ironiserte over motstandarane mot innføring av fargefjernsyn. Det har vore framsteg heile tida. Folk flyg og køyrer skuter til fjells på nytteturar. Vi har funne ut at det må vera lov å slita litt mindre når det er mogleg, innanfor ansvarlege rammer. Vi har moderne hjelpemiddel til det meste. Og det er bra. Ein elektrisk driven bane øydelegg ikkje jordkloden. Den lokale industrien vår har forresten blitt miljøfyrtårn.

Skeptikarane seier at «Vi vil ikkje ha det nye. Det øydelegg alt.» Forandring og nyskaping er farleg, visstnok. Sanninga er at forandring er kjenneteiknet på alle samfunn som får til framdrift.

Bergen, Voss, Stryn og Åndalsnes jublar over framtida. Det bør vi òg. I Tromsø og Bergen er fjellheisane det kjæraste dei har. Turlagsfolka våre reiser til Alpane og kosar seg i gondolar i fjellheimen. Men altså ikkje her, ikkje her hjå oss … (?) Vi les at her er det hermetisering som gjeld mellom nasjonalparkane. Kvifor er det slik at det er akkurat no lokalsamfunnet har det perfekte «stillbildet»? Var det akkurat på tredvetalet, femtitalet eller syttitalet vi hadde nådd alle dei nødvendige måla?

Banen til Rossnos vil ha mange gode sider for lokalsamfunnet, om vi er så heldige å få den. Ei mengde dommedagsprofetiar er ikkje konstruktivt. Eg kan godt skjøna dei som vil ha det som det er på fjelltoppen. Det er eit godt nok argument mot etableringa i seg sjølv. Likevel trur eg vi vil hausta mykje bra for fellesskapet ved å ha ein «løypestreng» opp til toppen.