Ordskifte på skeiva

Om ikkje anna vart det eit relativt fargerikt ordskifte då Fargerikt Kvam inviterte til open Bygdapride-debatt på biblioteket i Norheimsund. Open og open – då HF skulle ta bilete undervegs, reagerte fleire negativt. Ein i debattpanelet kan ikkje ha fått med seg at han var del av eit arrangement med fri tilgang for ålmenta. Ei kvinne gjorde det med ymse geberder klart at ho slett ikkje skulle på trykk.

Sjau har underteikna rikeleg av frå før; eg fotograferte ikkje kvinna og tok omsyn til at der kunne vera andre gjester som ikkje ynskte eksponering. Det kan finnast mange gode grunnar til at enkelte ikkje vil visa seg fram meir enn dei må. Kanskje sit dei i skapet og møter opp av di temaet interesserer dei, men ynskjer ikkje at nokon skal røpa kvar skapet står. Eg ynskjer ikkje å bidra til å gjera livet deira endå tøffare, sjølv om eg er yrkesforplikta til å meina at openheit som regel er den beste medisinen.

Det kan samstundes vera freistande å spørja: Er ikkje Bygdapride eit arrangement som skal visa veg til openheit og aksept? Er det ikkje kunngjort klart og tydeleg at ordskiftet er eit offentleg, vidope arrangement? Skulle me ikkje eigentleg visa oss fram i all vår prakt og nedkjempa fordomar, ikkje gøyma oss vekk?

Sjølv om årsakene kan vera både gode og forståelege til at nokre føretrekkjer eit liv i løynd, er det ein tankekross at ein på den eine sida kjempar for aksept, openheit og personleg fridom kva gjeld samliv og seksualitet, men på den andre sida ikkje vil visa seg fram. Det fortel oss i alle fall noko, anten om enkeltmennesket eller samfunnet, truleg båe delar.

Denne kommentaren oppstod av di det ville vera ei nær uoverkomeleg oppgåve å skriva ein samanhengande, vanleg artikkel om debatten onsdag. Seansen på halvannan time, for så vidt stødig leia av Tonje Havstad, vart av det underlege – og eg må for min del seia av det ubehagelege – slaget. Ole Bjørn Kristensen, invitert som ei kristen motvekt for å retta det elles skeive panelet litt opp, vart avbroten fleire gonger då han kravde ti minutt til å gjera greie for kvifor han trur det han trur. Sidemannen i panelet henta undervegs fram telefonen, fann openbert noko festleg og viste det til ei tydeleg brydd sidekvinne. Uroa spreidde seg til den vesle tilhøyrarflokken på vel eit dusin. Sidan vart Kristensen, som tok forstyrringane med fatning, pepra med kritiske spørsmål og freista etter beste evne svara før han vart avbroten. «Brenn kyrkjene!» utbasunerte arrangøren.

Attåt dette retta sistnemnde rett som det var kritikk mot Kvam herad for motstand, passivitet og manglande draghjelp (NB! Dobbel tyding). Kvifor vil ein berre flagga éin dag ved offentlege bygg? Kvifor får me ikkje stønad? Kvifor vil ikkje skular og helseteneste læra born meir om mangfald og seksualitet? Og ikkje minst: Kva fortel det om kvemmingane at Bygdapride-flagg vert rivne ned? Fakta frå samfunns- og utviklingssjef Jon Nedkvitne, som sat i det vel dusinet store publikummet og kjende seg kalla til å ta heradet i forsvar, hadde marginal effekt. Ordføraren, som ikkje var til stades, fekk stempelet «sikkert kristen» av di han i intervju med VG ikkje hadde konkludert med at homofobi ligg bak ugagnet.

Debatten kom etter kvart inn på eit noko betre spor. Fleire utsegner frå tilhøyrarar tilseier at Kvam kan vera for trongsynt og snever. Andre framheva at det same gjeld mange andre kommunar. Nedkvitne hevda at Kvam er inkluderande, men kunne i si stilling naturleg nok ikkje gjera greie for kva born får læra om mangfaldet i barnehagar og skular.

Revolusjonerande konklusjonar tilførte ikkje ordskiftet verda – til liks med denne ytringa. Delar av det kristne miljøet og organisasjonen FRI vert ikkje samde med det fyrste. «Alle» var samde om at me treng meir kunnskap om mangfald innan samliv og seksualitet, at me uansett må respektera og akseptera kvarandre som medmenneske, at det må vera greitt å ha ulike syn på kjønn og homofili, og at ein ikkje skal vera nøydd til å flykta frå bygda for å kunna vera seg sjølv. Teorien er nær sagt sjølvsagd. Spørsmålet er berre korleis og kva meir me kan gjera i praksis. Der kom ein ikkje så mykje lenger, ut over at små ting i kvardagen – eit prideflagg i potteplanta eller flaggstonga og det å seia frå om urettferd og diskriminering – kan ha større verdi enn handlinga i seg sjølv. I tillegg bør nye undervisingsopplegg inn i oppvekstsektoren, lærte me.

Fleire heldt reflekterte, seriøse innlegg og viste fram stor kunnskap og ein god dose folkeskikk. Slikt løner seg om ein skal verta lytta til og teken seriøst. Det slo meg seinare at det er uvesentleg at eg kjende på eit personleg ubehag undervegs i ordskiftet. Av og til skal det vera slik – må det vera slik – om ein skal koma nokon veg. Det ubehagelege bør likevel liggja i at eit emne vert teke opp og drøfta, ikkje i innpakkinga og måten det skjer på.

Me skal vera rause og opne, men å akseptera mangfald inneber ikkje at ein må akseptera alt. Der ligg kanskje ei av dei største utfordringane til Bygdapride, som elles skal ha ros for – med stor frivillig innsats – å lyfta ei dyne både kvemmingar og andre slumrar litt for godt under.