Forsvaret må styrkast i vest

Krigen i Ukraina har no passert 1000 dagar, Nord-Korea har heller uhindra fått senda soldatar til fronten, og stadig fortset Russland og Kina med sine aktive tiltak: sabotasje, desinformasjon og valinnblanding. Over lang tid har diktatura vore koordinerte og samarbeidd i åtaka sine mot den frie verda. I oktober i 2024 vitna leiarane for Tyskland sine tre etterretningstenester framføre forbundsdagen, der dei sa at Russland kjem til å vera klar til å gjennomføra direkte åtak mot NATO-land, seinast innan utgangen av dette tiåret. I februar i år gjekk dansk etterretning ut og varsla det same.

Skal det liberale demokratiet overleva, må me rusta oss på ein slik måte at me evnar å forsvara oss mot dei som måtte truga freden, fridomen og vårt levesett. Og skal me halda fred, må me rusta oss på ein slik måte at me truverdig kan avskrekka motstandarar frå å la seg freista til å testa oss i utgangspunktet. Slik me ter oss i dag, legg me ikkje opp til dette.

Langtidsplanen for Forsvaret, slik den er lagd opp no, er langt frå tilstrekkeleg, og mange av tiltaka er lagde opp til å koma for seint. Samstundes har regjeringa også feila fullstendig i å følgja opp innhaldet i totalberedskapskommisjonen.

Forsvaret langs kysten må styrkast

Mangelen på ei ståande landmakt her i vest er kanskje Noreg si største tryggleikspolitiske svakheit. Kysten er Noreg sitt strategiske tyngdepunkt. Sist ein vart invadert, klarte ein seg greitt utan hovudstaden. Det var fyrst då kysten og kampane mellom tyske og dei norske landstyrkane som då fanst der, var over, at banesåret vart levert og landet fall. Den same lagnaden skulle ein seinare sjå rundt kampane om Narvik. I dag er det inga ståande landmakt på heile Vestlandet. Samstundes er det som finst av landmakt i Sør-Noreg, lokalisert aust på Austlandet. Dette til trass for at ein skulle tru at det var på tide å innsjå at det ikkje er svenskane som er det store problemet.

Vestlandet er særleg utsett av fleire grunnar. For det fyrste er petroleumsindustrien, både den til havs og all den industrien på land som støttar opp om han, ikkje berre eit mål for å ramma norske arbeidsplassar og inntektskjelder, men også fordi det er den mest effektive måten å tvinga Europa i kne gjennom å ramma ei av dei viktigaste energikjeldene for kontinentet. Ein har lenge satsa på at den britiske marinen vil kunna supplera den norske og hindra russiske operasjonar i området. Dette er ikkje lenger like sikkert. Mangelen på gendarmeri, for få kampfly og underfinansiering av den britiske marinen har gjort Storbritannia sårbar. Deira evne til å hevda suverenitet for oss er blitt avgrensa, og ved ein hybridkrig situasjon kan dei vera hindra frå å hjelpa.

For det andre er kontroll av norskekysten og Norskehavet ikkje berre tiltalande for Russland, men ganske sentralt i deira militære doktrine. Det å få til å senda dei strategiske ubåtane sine forbi GIUK-gapet er sentralt i russisk militær og kjernefysisk tenking. Både for å kunna projisera makt ved å truga eller redusera varslingstida for eit åtak mot NATO-land, og ikkje minst for å ivareta andreslag-kapasitetane deira. Dei har også eit uttalt mål om å dominera havområda i nord. For å få til dette må dei evna å projisera makt nedover mot GIUK. Sjølv om Nordflåten er vesentleg mindre råka av krigen i Ukraina enn den russiske landmakta, er det enno noko usikkert om Russland vil ha kapasitet til å oppnå ein slik kontroll med maritime midlar åleine, særleg ikkje etter at hangarskipet deira ikkje lenger er i operativ drift. I eit slikt scenario vil kverrsetjing av Vestlandet vera eit stadig meir lukrativt alternativ. Dette, kombinert med at me frå vår side ikkje har noka form for ståande landmakt i området, gjer Vestlandet om til eit tilsynelatande lett bytte og vår tryggleikspolitiske akilleshæl.

Det er også praktiske argument for kvifor styrkinga av landmakta i Sør-Noreg også bør skje her i vest. Ein brigade som ligg utelukkande i indre strøk, vil også vera låst, lite fleksibel og dårleg eigna for dagens trusselbilete. Å tru at slike storleikar med personell og materiell effektivt kan flyttast på veg eller bane på land eller med luftfart, vil vitna om dårleg forståing av militær logistikk. Russarane sitt inntog mot Kyiv i februar 2024 vitna om kor dårleg det kan gå. I alle tilfelle der det vil vera naudsynt å flytta brigaden, anten internt i eige land eller ut or landet for å stø opp under allierte, vil ein vera avhengig av sjøen. Då er det ein fordel at landstyrkar ikkje er låste opp mot svenskegrensa.

Eit norsk og europeisk industriløft

Forsvaret treng folk, men ein treng også nok materiell. Europeisk forsvarsindustri er forsvinnande liten. Europa produserer ikkje nok materiell korkje til å stø Ukraina i deira kamp eller til å fø oss sjølve. No som USA har varsla at dei stoggar våpenleveransane til Ukraina, må Europa for alvor starta å bygga opp evna til å produsera nok våpen sjølve, og det raskt. Både for å kunna hjelpa Ukraina, men også for å kunna ha evne til å forsvara oss sjølve. Noreg har eit velutvikla kompetansemiljø og gode føresetnader for å utvida vår drift. Samstundes er kapasiteten hjå NAMMO sprengd. Venstre meiner difor at ein må be NAMMO bygga ein ekstra fabrikk og utvida drifta si. Av tryggleiksårsaker bør denne ligga i ein annan landsdel en den noverande fabrikken. Vestlandet kan tilby kraft, tilgang til sjøen, jernbane, flyplassar og kompetent arbeidskraft.