Ærlege tal om landbruket

Kvinnherad SV

Fråsegn frå årsmøtet:

Bøndene og matproduksjonen dei står for, er ryggrada i samfunnet, ein føresetnad for samfunnsberedskap, grunnlaget for liv i Distrikts-Noreg og ein viktig del av den internasjonale solidariteten!

Den norske bonden er truga. Jamt over er inntekta frå matproduksjon for låg til at eit årsverk gir ei årslønn det går an å leva av. Eit årsverk som elles har fleire timar enn eit årsverk elles. Regjeringa har vedteke eit mål om 50 % sjølvforsyning når det kjem til mat. Altså at 50 % av kaloriane våre skal vera produserte på norske ressursar. Sjølv om 50 % er eit relativt lågt mål, er vi ikkje eingong halvvegs sjølvforsynte med mat.

Med dagens sjølvforsyningsgrad, på ein stad mellom 30 % og 40 %, har landet vårt eit stort problem dersom forsyningslinjene våre sviktar. Og dette er ikkje lenger nokon dommedagsprofeti. Krigen i Ukraina syner dette tydeleg. Noko av den mest produktive matjorda i Europa blir no destruert og forgifta i lange tider framover. Krig er særs øydeleggjande for matproduksjon. Særleg moderne krigføring, og slik krigføring som Russland driv.

Kvart land har eit gjensidig ansvar for å produsera den maten dei er i stand til. Dette er internasjonal solidaritet. Når me i dag importerer om lag 60 % av våre kaloriar, sit vi i det rike nord og kjøper oss ut av våre problem, samstundes som vi lagar problem for dei i fattigare land. Matmangel er av mange tatt fram som ein av dei viktigaste grunnane til den arabiske våren, som i stor grad enda med enda sterkare makt til allereie mektige maktmenn.

Når folketalet på jorda kryp opp mot 10 milliardar, som er forventa folketal i 2100, vil matjord og matproduksjon berre verta viktigare. Då er det avgjerande at Noreg har ein så sjølvstendig matproduksjon som mogleg. Då må det vera lønnsamt å produsera planter i Noreg. Anten som mat til folk, eller som fôr til dyra våre. Landbrukspolitikken som blir og har blitt ført etter andre verdskrig, har som premiss at bruka skal bli færre og større. Dette kan ikkje lenger halda fram i det langstrekte landet vårt. Når avstandane aukar, vert dette korkje berekraftig eller lønsamt jordbruk.

 I Vestland er utviklinga like kritisk som i Nord-Noreg. No er over 30 % av den dyrka marka ute av drift. Vi nærmar oss med stormskritt den situasjonen som finn stad i nord. Der heile dalføre er tomme for folk og dyr, og vi ikkje lenger nyttar naturressursane. Dette er realiteten i Vestland om få år, dersom det ikkje skjer vesentlege endringar i måten norsk jordbruk utviklar seg på, både økonomisk og i måten verkemidla blir fordelte.

Skal vi motverka denne trenden, må bøndene ha ei årsverksinntekt det går an å leva av og den må jamstillast med tilsvarande yrke. Bonden må ha same rettar, moglegheiter og velferdsvilkår, for å kunna leva eit liv på lik linje med andre i samfunnet. Ei dreiing av verkemiddel over på jordbruk i takt med våre naturgitte ressursar, er også avgjerande for å kunna gå frå færre til fleire bønder. Verkemiddel som beitetilskot, teigbasert tilskot, kanaliseringspolitikk og ei tydelegare styring av jordbruket må til for å få til utviklinga og endringa som trengst. Å produsera mat for befolkninga er eit grunnleggjande viktig samfunnsoppdrag. Jorda må brukast til det den er eigna for, der den ligg.

Ærlege tal er omtala som eit sidespor av dei som ikkje vil stå til ansvar for sin eigen politikk, det er vondt å stå til rette for noko ein veit er feil. Då er det enklare å finna opp politisk svada for å unngå sanninga. Det gjer oss stolte og sterke å sjå at vår sentrale leiing har det som trengst for å stå opp for bonden. Ærlege tal èr ikkje det viktigaste målet, men sjølve føresetnaden for å nå målet. Vi kan ikkje forventa at bøndene våre skal bera ei økonomisk byrde på eigne skuldrer for å brødfø den norske befolkninga. Dersom ikkje alle kostnadar vert tekne med i målinga av bondens økonomi, vil aldri bonden bli jamstilt. Når arbeidskraft blir bytt ut med kapital, MÅ kapitalen godtgjerast på lik linje med kapital investert i andre næringar, og i det minste på ein slik måte at den ikkje forvitrar år for år.

Resultatet frå behandlinga av ST 11 18. april 2024 er ei framleis underfinansiering av heile jordbruksnæringa. Det einaste modellen i ST 11 sikrar, er ei framleis sentralisering, industrialisering og verst av alt avvikling av jordbruket.

Når talgrunnlaget for berekning av jordbruksinntekta no skal opp til ny handsaming på Stortinget, må ærlege tal og rettferd for bonden leggjast til grunn, og ikkje noko anna. Dette er fundamentalt viktig for framtida for norsk landbruk, for samfunnsberedskapen vår og elles andre som treng mat i verda. For mat treng vi. Helst kvar dag i all æva!