– Verdas yngste og kjedelegaste førtiåring

Ingunn Hildonen Teigland (44) var førti allereie då ho var ti, ifølgje systera. Ho er samd i det. Dessutan trur trebarnsmora, bonden, lektoren, Iron Maiden-fanen og ultraløpsdeltakaren at ho er den kjedelegaste kvinna i Kvam.

– Ein skal ikkje snakka seg sjølv ned, men eg har tenkt på at du sikkert må verta skuffa. Eg trur eg er den kjedelegaste dama i heile Kvam. Eg er mest her, på Coop-en og på ungdomsskulen. Det er mest den trekanten det går i, seier Ingunn Hildonen Teigland.

Ho sit ved kjøkenbordet på odelsgarden på Teigland. Ho sende i vanvare to digitale tomlar opp då ho vart spurd om å stilla til intervju, så då kjende ho seg nærast forplikta til å seia ja på ordentleg.

– Eg er ikkje redd for kva folk skal seia, men eg er kanskje redd for å verta avslørt. At eg er så utruleg kjedeleg.

– Kjedeleg?

– Ja. Alt det store ein kunne ha gjort, det gjer ikkje eg. Eg gjer vanlege ting. Går på jobb, steller sauene, passar på ungane. Ofte sit eg no her. Eg har heller ikkje veldig «crazy» tankar. Eg likar best å tenkja på ting som finst. Finst ikkje visjonær.

– Kunne du ha tenkt deg at ting var annleis?

– Eg veit ikkje. Eg har jo alt ein treng. Alt ein kan ynskja seg. Kjempefin familie, kjempelyst til å driva garden, det er kjempefint å gå på jobb. Men byrjar ein tenkja stort, så rullar og går det. Kanskje er det førtiårskrisa. Ein er 40, så 45, så 50, så pensjonist …

– Og så døyr ein?

– Ja.

– Tenkjer du mykje på døden?

– Eg går ikkje rundt og er redd for å døy, men eg tenkjer ofte på at livet er forgjengeleg. Å tenkja mykje på at ein skal døy, kan gjera ein makteslaus. Alt bør vera så viktig fordi ein skal døy ein gong. Ting burde ha vore så store. Men livet er gjerne dei små tinga ein held på med. Det er veldig bortkasta å gå rundt og tenkja på at livet er forgjengeleg, for det fer jo av garde. Hadde ein gjort store, fantastiske val og teke konsekvensane av dei, som å bu i ei trehytte og nyta naturen, hadde det vore noko. Men eg gjer ikkje det heller.

Ingunn – sjølvironiens dronning, som systera kallar henne – inviterte til førtiårskrisefestival då ho runda den segnomspunne alderen.

– Eg fronta veldig at det var krise på gang. Det velta ut av mitt indre. Eg inviterte til førtiårsfeiring med bitterheit som samlande tema. Eg hadde aldri sprunge halvmaraton, aldri vore på Klyvenuten og aldri på Folgefonna. Så då var det jo berre å byrja på lista.

Ho og vener bruka bursdagen på å gå til Klyvenuten, trena på treningssenteret, klatra i det fri og festa heime på garden.

Sjølv om ho fylte førti i 2016, var ho det allereie på åttitalet, ifølgje syskena. Ingunn var førti då ho var ti, seier veslesystera Astrid. Broren Arne-Kristian meiner ho var tretti då ho var fjorten. Det skuldast kort og godt at ho så lenge dei kan hugsa, har tykt at småsyskena var barnslege, sjølv om dei var berre tre og fem år yngre enn henne.

– Me var «scum of the earth», fjasete og irriterande. Ingunn lika ikkje fjas. Ho var veslevaksen og snusfornuftig, seier Astrid, som hugsar at det var kjekt å rotta seg saman med veslebroren og terga henne som var eldst.

Systrene hadde det fint om dei gjorde lekser saman. Då var Ingunn læremeisteren, og Astrid tykte det var stas.

– Ho kunne vera diplomatisk og flott. Men ho kunne òg verta forbanna viss me pusta for høgt, seier Astrid og ler.

I leik møtte dei tre syskena kvarandre ikkje. Medan Arne Kristian og Astrid var del av den såkalla «soldalsgjengen» og leika mykje med jamaldringar, var Ingunn meir heime på garden. Ho stelte med hesten sin, som ho skaffa seg då ho var 12, og ho las mykje. Medan veslesystera las Sweet valley high, var Ingunn hekta på Hamsun. Astrid var i TL-klubben, Ingunn las Håvamål.

– Eg har alltid vore verdas yngste førtiåring. Eg følte eg var mykje eldre enn syskena mine enn eg faktisk var. Eg var mykje inne og høyrde på musikk. Etter kvart vart eg metal-fan, og eg oppdaga Iron Maiden på kassett hjå naboen min, Anders. Han sette på Kari Bremnes og Iron Maiden, og energien i musikken til Iron Maiden passa meg med ein gong. Eg var frelst. Maiden har vore viktig for meg sidan, seier Ingunn.

Ho sat på rommet og laga Maiden-glosebøker for å forstå alle tekstane, og lister over kor høgt på listene singlane til bandet kom.

Då Ingunn byrja på ungdomsskulen, kom Iron Maiden-dilla godt med. Ho ville nemleg ikkje vera ei «pyntejente».

– Kanskje var det fordi eg ikkje var interessert i det, kanskje var det fordi eg ikkje tykte eg var så fin, men eg fann i alle fall ut at eg kunne vera rockejente i staden. Det var ein identitet eg liksom kunne ta. Når eg tok på meg ei Maiden-t-skjorte, hadde eg identiteten min.

Ingunn var skuleflink, pliktoppfyllande og ansvarsfull, og hadde ein ordentleg rocka stil.

– Eg var veldig skikkeleg, så det var litt deileg å ta heavystilen og ikkje vera heilt prektig. Men det skein jo gjennom når eg sat på rommet med Maiden-glosebøkene og ikkje greidde å sleppa taket i faktaorienteringa, seier ho og ler.

Maiden-genser, holete dongeribukse og marsjstøvlar følgde henne til godt ut i gymnastida.

– Då var eg i alle fall tøff. Når eg fekk på heile uniforma.

– Følte du deg tøff?

– Kanskje ikkje, men eg øvde meg på å ha meiningar. Forenkla, sjølvsagt. Det høyrde til den tida. Alt med USA var gale.

Veslebror Arne Kristian hugsar godt ein morgon i 1989 då han som åtteåring vart vekt av 13 år gamle Ingunn med orda: «God morgon. I dag har Europa fått eit nytt andlet.»

Ingunn synest det er flautt å verta mint på det.

– Eg var jo så veslevaksen! Men eg var verkeleg interessert i det. Muren som fall, var jo ei utruleg stor omvelting. Eg hadde sikkert høyrt det der av Hans Wilhelm Steinfeld på radioen. Eg var sikkert litt nerd. Då òg.

– Er du ein nerd no?

– Ja. Men eg står i det. Eg er kjedeleg, og står i det. Eg likar fakta.

Det faktum at Ingunn er så glad i fakta, kombinert med at ho er så utruleg glad i Iron Maiden, gjorde faktisk at ho danka ut han som veit mest om bandet i heile Noreg i ein Maiden-quiz på Storeteigen i 2016.

– Torgrim Øyre har ein enorm kapasitet på metal-feltet, og spesielt på Iron Maiden. Han var fagdommar i Kvitt eller dobbelt då Iron Maiden var temaet. Og Ingunn slo han! fortel broren.

Arne-Kristian seier at han alltid har sett opp til eldstesystera, og at han alltid kjem til å gjera det.

– Ho er den smartaste eg veit om. Ho er belesen og har referansar så ein nesten ikkje kan tru det.

Ifølgje systera Astrid er Ingunn rund i kantane, morosam, positiv, løysingsorientert og ein finslepen menneskekjennar.

– Ingunn er ekstremt empatisk. Ho liksom berre skjønar alt. Ho er eit stødig og trygt menneske, og har ein herleg og forfriskande måte å vera kvinne på. Ho er ikkje materialist og ikkje oppteken av interiør. Ingen staffasje der. Ein kan koma som ein er, seier Astrid.

Ingunn som mor er eit førebilete for systera.

– Ho snakkar med borna, ser dei, tullar med dei, investerer tid i dei. Ho rustar dei for eit liv.

Ingunn var fødd odelsjente, og har alltid tenkt at ho skulle ta over garden. Ho var 17 år og sat på soldalsbussen til skulen den dagen ho tenkte at ho hadde skjøna alt.

– Dette «alt» var at ein måtte leva i pakt med naturen. Alt anna var berre menneskeskapt tull. Eg skulle berre bu på Soldal resten av livet og leva av det garden og naturen gav. Trong eg kjøt, kunne eg skyta ein hjort i skogen. Eg skulle dyrka litt korn og poteter.

Etter gymnaset byrja Ingunn studera økologisk landbruk i Aurland. Ho merka at dei andre der hadde forstått det same som henne, pluss at det kanskje ikkje var så enkelt.

– Det tilhøyrer ein viss alder å tenkja at ting er så enkle. Eg meinte folk skulle driva med landbruk og vera sjølvberga. Det er feil. Det er mange ting som er bra med eit samfunn og med fellesskapsløysingar. Skatt er kjempelurt. Felles renovasjonsordning òg. Berre det å møta folk er kjempelurt. Ein treng ikkje gå rundt på garden og snakka med tre heile tida.

Ingunn heldt fram med å arbeida i landbruket etter studietida i Aurland. Ho lengta til Nord-Norge, så ho kjøpte ein Ford Fiesta på Mek´en i Øystese og reiste på jobbjakt i nord. Ho fekk napp i Bodø, i Salten forsøksring. Der arbeidde ho med jordprøvar og potetforsøk og som avløysar.

– Eg følte meg så i pakt med naturen. Men det var då eg merka at eg hadde meir lyst til å vera med kyr enn folk, og at det kanskje ikkje var så sunt for sjela. Så då måtte eg endra noko. Fyrst skulle eg redda verda ved å ta statsvitskap for å verta utruleg flink på samfunnet, og så verta journalist og skriva kjempestore saker som skulle redda verda.

Ingunn studerte statsvitskap i Tromsø, og så journalistikk i Oslo. Då fann ho ut at ho ikkje kunne bu i by. Ho fann ikkje fram. Fann ikkje sør eller nord eller noko. Mykje låg ikkje til rette for at ho skulle verta toppjournalist som skulle redda verda, fortel ho. Ho vart i staden journalist i den vesle avisa Østhavet i Finnmark. Der var ho i nesten fire år.

Det var i Finnmark Ingunn møtte Morten. Dei var hjå felles kjende i Vardø i 2003.

– Eg hadde fått anbefalt Morten av ei som jobba saman med han på fylkesskattekontoret i Finnmark. Ho sa han var ordentleg grei, at han hadde fint hus og kunne dansa. Det fyrste eg sa var: «Ingunn.» Han sa «Morten Hildonen». Eg spurde om eg kunne seia berre Morten, men han sa han føretrekte herr Hildonen.

Ingunn seier ho straks tenkte at denne finnmarkingen sikkert var ein sånn som alltid skulle vera morosam på jobb, ein sånn litt slitsam type. Og det med at han var flink og dansa og hadde fint hus, det trefte henne liksom ikkje heilt. Ho hugsar at ho hadde på seg gullkjolen sin, den frå Fretex i Tromsø som liknar ei gardin.

– Eg synest ikkje dansing er interessant eller viktig, og hus er boring. Morten var kontorsjef på fylkesskattekontoret! Han høyrdest så kjedeleg ut! Og han køyrde ein Passat, ein så kjedeleg bil! fortel Ingunn, som på den tida var utan bil.

Ho byrja endra meining om Morten same kvelden.

– Morten var jo artig! Det store vendepunktet var då han dagen etter viste meg bobla si, og kombicampen Lillebror. Då snudde eg. Og dessutan lika han ikkje passaten han heller.

29. februar året etter var det skotår, og Ingunn fridde til Morten i kjellaren til rådmannen i Vardø, i det huset dei møttest fyrste gongen.

– Eg sa ja med ein gong og fekk ein raud, blinkande hjartering av plast. Han har forsvunne no, men eg gjekk med han på jobb og alt, fortel Morten.

Han seier at han sidan kort tid etter at han møtte Ingunn, har tenkt at han vil vera saman med henne for alltid.

– Ho bryr seg. Ho er oppteken av meg. Eg kan bryna meg på henne. Eg, eller me, likar ikkje store diskusjonar. Kanskje ho kunne tenkt seg at eg kunne ha vore litt meir i opposisjon, men me har funne ut at me kan leva med det slik det er.

– Me har det veldig fint. Heilt sant, seier Ingunn.

Dei gifta seg 7. august det året, på 46-årsdagen til Maiden-vokalist Bruce Dickinson, på Noregs austlegaste punkt, Vardø fyr. I det siste har dei byrja sjå seriar på tv, og så langt har dei kika seg gjennom éin om den kalde krigen, éin om Aust-Berlin, og The Foreigners.

– Kanskje litt sjuke tema, medgjev Morten.

Men Ingunn vil gjerne «nytta tida». Skal ho sjå ein serie, vil ho sjå ein om den kalde krigen. Når ho spring i skogen, lyttar ho samstundes til ein faktabasert podkast. Skal ho på ferie, vil ho ikkje sløsa tid på noko som ikkje er interessant.

– Det må vera nyttig og faktabasert. Eg vil heller sjå ein spanande ruin på Kreta enn å bada.

Ho hadde studert statsvitskap, journalistikk og pedagogikk, og så tok ho like godt ein mastergrad også. Samstundes som ho var småbarnsmor, sauebonde og lærar. Ho skreiv masteroppgåva i 2018. No har ho ein Erfaringsbasert master i undervisning med fordypning i norsk på CV-en.

– Eit norsklærarnerdefag.

I dag er ho lektor på fulltid på Kvam ungdomsskule. Lektor Teigland underviser i norsk og samfunnsfag, og har dessutan mykje støtteundervising. Ho er òg sjølvutnemnd mattelærar.

– Eg har den såkalla traktorgruppa, seks nydelege gutar eg prøver å forklara ting med praktiske eksempel. Dei likar å skjøna kva dei skal med matematikk i praksis. Dei er av og til her på garden og måler ting på ordentleg. Det er lettare å måla volum i ein silo når ein tenkjer på kor mykje gras det er plass til, og kor mange sauer som kan eta det.

Ingunn har ikkje studert matematikk, men seier ho kan nok.

– Det eg ikkje skjønar sjølv, det er ikkje så nøye.

Ifølgje kollega og veninne Marianne er Ingunn langt frå lat.

– Ingunn har stor kapasitet. Ho er aldri vekke frå jobb, og ho er den som melder seg som sensor i skriftleg og tek eit ekstra tak.

For nokre år sidan kom Ingunn til å tenkja på kva anna ho kunne ha hatt lyst til å arbeida som om ho ikkje var lektor og bonde. Og så kom det: Dyrlege, sjølvsagt!

– I ungdomen sa folk alltid til meg at dei rekna med at eg skulle verta dyrlege, nett som far min. Difor ville eg sjølvsagt absolutt ikkje det. Eg hadde gløymt det heilt, seier Ingunn.

– Er du redd for å vera A4?

– Ja, eg trur det. Eg har ikkje noko klokt å seia om det, men det er fint å bestemma sjølv kven ein vil vera. Sjølv om ein sjølvsagt lever i samspel med andre.

– Eg kunne ha knytt det til boka Glødepunkt av Hilde Myklebust, men det vert for mange referansar. Men ho skriv i den boka om å leggja handa si over handa til far sin. Det er noko med det. Å ta i trillebåra som folka før har teke i.

For to–tre år sidan opplevde Ingunn dette. Faren har alltid vore deira private livlege i floren, og den dagen kunne han ikkje vera der. Ein sjuk sau måtte takast keisarsnitt på, og berre Ingunn var i fjøset.

– Om sauen er sjuk, skyt ein sauen, skjer hol i magen og tek ut lamma. Eg snakka med far på telefonen. Han sa han var sikker på at eg fekk det til, og eg fekk kunnskapen overført. Det var litt symbolsk for meg.

Ingunn seier ho har eit usentimentalt forhold til dyra.

– Du skal oppføra deg fint med sauen heilt til han er slakta. Det er ikkje synd på han når han vert slakta om du oppfører deg fint.

I fjor sommar la familien Hildonen/Teigland ut på ein noko utradisjonell ferie. Dei reiser til Finnmark kvar sommar, men denne gongen reiste dei med bil. 6.000 kilometer, tur gjennom Noreg, retur via Finland og Sverige.

– Me hadde endeleg fin bil, me som alltid har hatt bilar til 17.000. No har me ein Tesla, og me tenkte at det ville vera artig å prøva han litt.

Artig vart det, men det vart lange timar i baksetet, fortel Ingunn. Med dagsetappar på ti timar tok turen til Vadsø ei veke. Dei var hjå mor til Morten i ei veke, og køyrde heim att med ein sveip innom Aust-Finland for å sjå Hildonen, der Morten si slekt er frå.

Turen er omtala i Ingunn sitt årvisse julebrev, med tittelen «Ved slutten av det historisk viktige året 2019». Ho legg sjel i å laga litt annleis julekort enn dei tradisjonelle med blide born og eit glansbilete av ei årsoppsummering.

I fjorårets brev skildrar Ingunn mellom anna korleis «Sommarferien 2019 var den reisande odysseen for den historieglade familien». Ved eit bilete av borna på fjellet skildrar Ingunn at dei 28. juni feira at det var 100 år sidan Versailles-traktaten vart underskriven, og «markerte dette med eit symposium på Skårsete der me diskuterte temaet De sørgelige konsekvensane av Versaillestraktaten, faktisk same tittel som ein serie i Verdibørsen på NRK P2». I brevet er det òg bilete av familien i Berlin i april. Der markerte dei at det var nøyaktig 70 år sidan Tempelhof-flyplassen spela ei avgjerande rolle under Berlin-blokaden, «og sjølvsagt alt det der med Berlinmuren i 1989».

– Eg synest det er kvalmt å framstilla familien som kjempelukkeleg. Ingen er det heile tida. Som bror min seier: Alle har det seigt. Eg vil ikkje utlevera at me har det kjempeseigt, for det har me ikkje. Men eg tek gjerne ein detalj frå året som har gått, og spinn rundt det.

Som mor er Ingunn tydeleg, ifølgje Morten. Sjølv seier ho at ho ynskjer å kjenna borna sine og forstå dei som dei er. Men ho er ikkje redd for å bestemma over dei heller.

– Det er kanskje litt lærarsjuke. Eg er så van til å leia. Eg trur kanskje dei tenkjer at eg er streng, og eg kan stå i det. Det er greitt. Vaksne kan vera litt kjipe.

For henne er det mellom anna viktig med felles måltid.

– Og så skulle eg ha lika å seia at me alltid har sundagsturar til fjells og drikk kakao og er lukkelege, men det har me altså ikkje. Ungdomar har ofte andre interesser. Men me gjer det av og til. Det er fint å vera ute saman. Dei beste stundene har me i Kjerringadalen, der sauene går om sommaren og hausten. Me fiskar, går på tur og sit inne i det mørke, gamle selet. Det er heilt topp. Der er harde senger og inga dekning. Me fyrer i omnen, et usunn mat og spelar Uno. Alle kosar seg der.

Borna har fått oppleva den store verda òg, gjennom programmet CISV. Eldstemann var på barneleir i Finland i fire veker den sommaren han var 11, og nokre veker i Litauen då han var 13. Yngstesonen var fire veker i Korea som 11-åring, og skal til Brasil til sommaren.

– For eldstemann, som er glad i å vera langt vekke, skjer det verst tenkjelege i sommar. Han skal tre veker til Agder saman med folk som er yngre enn han. Me har kjøpslege med han og sagt at me skal finna på noko om han står i det. Det enda med at me spontant tinga haustferie for han, Morten og meg til Japan – som plaster på såret. Då drit me i flyskam, for me orkar ikkje til Japan med tog. Me burde sjølvsagt ha reist ein annan stad, men me gjer dette. Og det er langt forbi vår daglegdagse «crazyness».

Småsyskena skal vera hjå foreldra til Ingunn medan dei andre er i Japan. Foreldra er viktige brikker for at ting går rundt, seier Ingunn.

– Borna kan gå innom til dei i Øystese så ofte dei vil. Dei hjelper oss mykje. Så langt går hjelpa mest éin veg.

Ingunn var fødd odelsjente, og har alltid tenkt at ho skulle ta over garden. Heilt frå Ingunn var lita, har dei gjeve henne kjensla av at ho var viktig i floren.

– Det var alltid kjekt å vera med far hjå sauene. Eg var ikkje mykje med, men dei lét meg tru at eg var viktig. Det var viktig for identiteten min.

Då foreldra kom heim til bestefaren på garden med den nyfødde veslebroren, og bestefaren sa det var stas at jordaguten kom heim, kom det kontant frå snautt fem år gamle Ingunn: «Dette er ikkje nokon jordagut, dette er berre ein dreng.»

Frå Ingunn var 19, skulle ho overta garden «om to år». Slik var det i 11 år, til ho faktisk overtok i november 2006. Då hadde ho funne kjærleiken med Morten, dei hadde fått ein son som hadde vorte halvtanna år, og ho var gravid på nytt.

Slik Ingunn hugsar det, regna det heile den hausten og til langt ut i januar. Då familien Hildonen Teigland passerte Kjepsohøgda på veg heim til garden, kollapsa vindaugsviskarane. Det regna heilt til dei kom til Teigland.

Morten var skattefut i Finnmark og pendla dit for to veker i slengen for året som følgde.

– I byrjinga hadde me berre våt ved, så me fekk knapt fyr i omnen. Det var vasslekkasje, Ingunn hadde sauer i fjøset, eitt barn på fanget og eitt i magen. Det vart kanskje litt vél stussleg etter kvart, seier Morten.

Ingunn kan vera samd i det.

– Det var ein litt mørk og seig start. Morten var mykje vekke. Me var samde om det, så det var greitt, men eg måtte ordna med sauer og born og samstundes koma meg i arbeid for å tena opp permisjonspengar. Eg studerte òg pedagogikk og ville ha mest mogeleg vikartimar for å koma meg inn i skulen. Eg tok mot alt. Eg var tilmed spansklærar.

– Kan du spansk?

– Nei.

Ingunn ler.

Ho kjende aldri på håpløyse etter at dei overtok.

– Det var ikkje berre våt ved. Det var mange fine stunder òg. Det var kjekt med sauene, Øyvind var med i floren, det vart vår igjen. Me visste det var forbigåande at Morten var så mykje vekke. Og han hadde jo heimekontor i to veker i slengen. Då sat han ved eit rundt bord på skråen og furta.

I starten handla mykje om Soldalssmale SA, samdrifta dei driv med to andre familiar i grenda. Dei bygde ny driftsbygning og gjorde så mykje som mogeleg sjølve.

– Det var i dei åra gutane var små. Det er ein grufull ting å seia, men frå borna voks opp, har me fleire foto av bygningar og sauer enn av borna.

No har samdrifta 250 vinterfôra sauer. Samdrift gjev mindre arbeid for kvar enkelt gard. Ifølgje Ingunn er mantraet å leva med det, ikkje av det. Å leva med bondeyrket er å få ned arbeidsmengda. Alle samdriftsbøndene har anna arbeid i tillegg.

– Eg ana ikkje kva eg gjekk til, heldigvis, seier Morten, som i utgangspunktet aldri skulle flytta frå Vadsø.

– No ville eg ikkje hatt det annleis. Men kanskje eit par gonger har eg lurt på kvifor me gidd. Men det er ein vettug ting å halda på med, seier Morten.

Ingunn er glad for at dei har overteke slektsgarden hennar.

– Det er kjekt å ha dyr, og det er stas med sjølve eigedomen òg. Det er kanskje litt konservativt, men eg ville ikkje ha hatt same kjensla på ein annan eigedom. Her kjenner eg slektshistoria. Eg ville alltid tilbake til Teigland.

Morten ættar frå Hildonen i Finland. Dei to tok kvarandre sine etternamn då dei gifta seg. Ho heiter Hildonen Teigland, han Teigland Hildonen. Dei spela backgammon om det skulle vera bindestrek i borna sitt etternamn eller ikkje. Ho tapa, og borna vart Hildonen-Teigland.

– Utan den bindestreken ville Teigland ha vore sjølvaste etternamnet. Ein ville ha funne det under T i telefonkatalogen, som ikkje finst lenger.

Kvar kvardagsmorgon sit familien Hildonen/Teigland rundt og har «presumptivt koseleg familiefrukost». Ingunn og Morten er oppe klokka 6. Han er A-menneske og smørblid. Ho er B.

– Kanskje borna må verta herda av at me alle er litt dårlege menneske om morgonen, undrast Ingunn.

Ho jobbar faktisk med å leggja seg tidlegare. Ho har tilmed hatt ein tenkt samtale med fastlegen om at ho sovna i møte og sånt, og fastlegen sa «du må sova meir, du må skjerpa deg». Ingunn sa han hadde rett, og betalte for seg. Og no arbeider ho med saka på ordentleg. Ho som likar å vera vaken åleine etter at resten av huset har lagt seg.

– Kva gjer du då?

– Det kan vera jobb, noko eg skulle ha gjort i styre og stell, og det kan gli over i slikt som borna ikkje har lov til: idiotisk surfing på nettet. Då vert ein jo litt skuffa over eiga vurderingsevne. Den tida kunne ein jo ha brukt på søvn, eller ein kunne ha lagt seg med ein god roman.

Ingunn er ikkje mykje med i styre og stell no, men ho meiner folk bør vera det.

– Eg synest folk skal gå i møte og bidra til samfunnet. No går eg ikkje i møte, men eg synest eg bør. Det kjem ei tid når eg vil ha kapasitet, og det vert fint. Då vil eg ha lyst. No vil eg ikkje.

Ingunn er faktisk 5. vara for Miljøpartiet Dei Grøne i heradsstyret. Ho kallar det ein behageleg posisjon.

– Eg vil jo ikkje i møte. Men eg synest eg burde ha lese meg opp på programmet og av og til gått i møte likevel. Eg beundrar dei som brukar tid, energi og kapasitet på til dømes MDG.

For tida prøver Ingunn å leggja seg klokka tolv. Det går stort sett fint. Av og til legg ho seg tilmed elleve. Og av og til halv to.

– Då er eg kjempetrøytt neste dag.

Når ungane har gått til bussen på Soldal klokka 7.40, køyrer ho til jobben på Kvam ungdomsskule og han til jobben på skattekontoret i Norheimsund.

Morten plar seia at han jobbar med sau, og at han har Skatteetaten til hobby.

– Det geniale med hobbyen er at han betalar seg – i forhold til den faste jobben eg har, seier Morten og ler.

Ingunn er oppteken av kvinnerettar. Det, i kombinasjon med frykta for å vera kjedeleg og A4, gjer det litt ekstra viktig for henne å ikkje jobba deltid, å meistra gardsarbeidet, og å kunna køyra traktor og snikra.

– Det er ein feministisk kamp. Kvinner er sjølvsagt like flinke til å snikra som menn viss dei har prøvd like mykje. Det er ikkje noko i hjernen som gjer at det er forskjell. Men i mitt miljø er mannfolka betre, og det er vanskeleg å ta dei igjen. Eg har gjeve meg litt på det, og tenkjer at dei berre får snikra. Morten køyrer meir traktor enn meg, og han tek det mykje lettare. Det er veldig irriterande. Eg skulle veldig gjerne ha vore dritgod i alt på garden. Men rundt meg er det folk som er betre på det meste. Då trekkjer eg meg litt. Det irriterer meg at eg gjev opp. At eg ikkje er tøffare når det gjeld å ikkje vera kjempegod. Å skulla vera kjempegod hindrar at eg vert god, for eg vil ikkje prøva.

Ingunn kan dessutan brøyta. Ho er ikkje verdas beste, men ho har heller ikkje høyrt om VM i brøyting, så det er greitt. Faktisk var ho ute og brøytte då fostervatnet gjekk med dottera i 2012. I ein gammal Fiat i ein gul kjeledress brøytte ho med snøfresar. Ho heldt på å rydda tunet for snø, og det vart brått vått i dressen.

– Det var så irriterande, for eg var ikkje ferdig. Eg tok nokre drag til. Eg hadde tenkt å moka med spade òg, men tenkte at ein sikkert ikkje skal gjera det når fostervatnet har gått. Mor skulle henta borna i barnehagen, så eg ringde henne frå traktoren og sa at vatnet hadde gått. Ho svara: «Hæ? Er det noko gale med Fiat´n?»

Det vart etter kvart tur til Voss. Morten las Hestekrefter av Lars Mytting. Ingunn byrja på den islandske klassikaren Sin egen herre om sauebonden Bjartur.

– Eg fekk berre lese eitt kapittel, for eg vart så distrahert. Så kom ungen. Neste dag kunne eg lesa vidare, seier Ingunn, som er spesielt interessert i litteratur om sau.

– Det er kjekt å verda best i verda på nynorsk litteratur som handlar om sauer. Det er ein klasse ingen andre stiller i. Men eg trur eg er best.

– Kva tenkjer du elles om deg sjølv?

– Det er eit stort spørsmål. Eg håpar eg er løyen. Eg vil vera det. Ofte er eg litt vims. Eg prøver å laga lister for å hindra det, men prøver ofte å tenkja at det berre er kjempeløye. Humor er eit forsvar mot ein veldig barnsleg tanke om at ein er dum, teit og stygg. Det hadde vore trist om det var hovudtanken. Men ein må få lov til å tenkja det òg. Men ein vert litt utriveleg då, så ein treng ikkje gå for lenge sånn. Får berre bli ferdig med det.

Ingunn likar godt å vera åleine. Men ho har veldig, veldig, veldig godt av sosialt samvær.

– Eg treng rammer der det er folk rundt. Eg kjem ikkje på å oppsøkja folk sjølv.

Då ho fylte førti, fekk ho deltaking i ultraløpet Fyksesundet rundt i gåve av broren og svigerinna. Gåva var deltaking i det 54 kilometer lange fjelløpet i byrjinga av august det året. Van som ho er til å gå langt i fjellet etter sauer, valde ho å lita på avsendarane og gå inn for deltaking. Ho hadde seks veker på seg til å førebu seg. Ho byrja trena.

– Eg var innstilt på at eg måtte ha eit lag, for eg er så dårleg til å lesa terreng. Eg går meg vill og sånt. Morten og eg gjekk turen på førehand. Han gjekk til Botnen, og eg gjekk heile turen. Og eg fekk det jo til! Så gjekk det opp for meg at eg berre kunne gå åleine! At eg ikkje trong noko lag! Det hadde ikkje streifa meg. Det var stort.

Ingunn fullførte løpet på «12 timar og noko». Det var «overraskande greitt i kroppen undervegs». Strategien «hald fram til du er framme» slo til. Sidan har ho delteke tre gonger til. Dessutan spring ho ymse løp.

Ho seier ho vert lukkelegare av å trena og å lesa bøker.

– Av å lesa får eg noko nytt å tenkja på. Og eg har lyst til å vera ei dame som les. Det har noko med identitet å gjera.

Ho har lange periodar der ho ikkje les. Då saknar ho det. Treninga går òg i periodar.

– Stundom kjem eg utav det, eller eg har ikkje tid. Viss det har gått fem dagar utan at eg har trena, skal eg plutseleg verta best i Kvam i å vera lat.

Ingunn gjennomfører alltid godt om ho bestemmer seg for å gjera noko, seier barndomsveninna Ragnhild.

– Ingunn er eitt av dei klokaste og mest morosame menneska eg kjenner. Ho er både skogsarbeidar og lady, bonde og akademikar. Ho kan halda føredrag og talar og snakka med stor kunnskap om både Hamsun, landbruk på Vestlandet og Iron Maiden.

Då dei to studerte journalistikk, kom Ingunn med ideen om å reisa til Tsjekkia for å spora opp han som spela prinsen i Tre nøtter til Askepott. Ingunn er over snittet interessert i den filmen, og då ho hadde praksis i Finnmarken, fekk ho ein kollega som kunne tsjekkisk til å laga avtale med sjølvaste Pavel Trávníček.

Veninnene skulle eigentleg køyra motorsykkel til Tsjekkia, den som Ingunn spontankjøpte i Tromsø. Men så viste det seg at dei ikkje kunne køyra så langt med han. Ein som hadde greie på slikt, sjekka sykkelen og kalla han ei dødsmaskin. Så då vart det fly.

Ingunn og Ragnhild fann til slutt prinsen i Praha. Ein litt avdanka pikenes jens som var teatersjef i sitt eige teater og alltid fekk hovudrollene, fortel Ingunn.

– Han var litt «me too», kanskje. Veldig frampå. Han tykte det var kjekt med oss 25 år gamle damer.

Artikkelen stod på trykk i Bergens Tidende med tittelen «Prinsen som vart klovn».

Den dagen i 1993 då Ingunn sat på soldalsbussen og tenkte ho hadde skjøna alt, trudde Ingunn at ho var på veg mot ei slags openberring der ho forstod alle samanhengar og meininga med livet.

– Litt som Buddha. No tenkjer eg meir at ein må finna meining i livet, heller enn den store meininga. Folk gjev meining. Og natur. Ei bok som heiter Så mye hadde jeg av Trude Marstein handlar om livsløpet til hovudpersonen Monika. Då ho var 58, samtala ho med ein ven om at ho alltid hadde vore litt mislukka. Venen sa at ho ikkje hadde vore det, og at ho tvert om hadde vore nøgd heile tida. Det er noko med å vera på den staden ein er. No er det viktig for meg med familien. Eg har ein jobb, og han er viktig. Det finst mange andre jobbar, men dei har eg ikkje. Det er ikkje viktig å vera best, men å gjera det best mogeleg. Ein må ikkje higa etter alt mogeleg anna. Det er så mange val, og ein må vera trygg i det ein vel bort òg.

Ingunn har eit par ting ho vil gjera før ho takkar for seg.

– Det er fyrst og fremst veldig mange fjell eg skulle ha vore på! Eg lurer på korleis det er på den og den toppen. Tenk å aldri ha vore på Melderskin! Det er sikkert kjempefint der.

Dessutan har ho kanskje lyst til læra seg å klatra.

– Det hadde vore kjekt. Men det er skummelt, for ein kan jo detta ned. Eg er veldig høgderedd. Så når eg har litt ledig tid, vil eg heller ut og springa i skogen enn å klatra. Men eg hadde lika å meistra klatring, som er noko utanfor komfortsona til ein sulnig person.

Ny motorsykkel står òg på ynskelista. Ho har framleis sertifikatet ho tok i Bodø i 1999, den tida ho var mest med kyr. Ho leitar stundom etter syklar på finn.no.

– Eg har kjempelyst til å køyra igjen. Morten sit bakpå då. Syklar kostar ikkje så mykje heller. Men så er det alltid noko anna høgare på lista. Noko meir fornuftig å bruka pengar på. Gjera ferdig eit tak, lappa hol i vegen, demparar til bilen, spontantur til Japan.

– Kva ville du ha gjort om du ikkje måtte tenkja på pengar?

– Då hadde eg vore meir bonde. Best på traktor og middels på snikring.