Skråsikker i Strandebarm

Ti år etter at han vart pensjonist, er han i full sving som dagleg leiar på Strandebarm Sportell og involvert i dugnadsarbeid på idrettsanlegget og sjøsportssenteret på Tangeråsneset. I tillegg brukar han mykje tid på å overtyda folk om at han har dei rette løysingane på politiske utfordringar i samfunnet.

Kraftkrisa

Sørnes hevdar at å byggja kjernekraftverk er den einaste realistiske måten ein kan løysa energikrisa i verda på utan å gjera uboteleg skade på naturen.

– Eg får vondt inni meg når politikarane snakkar om havvind og grønt hydrogen. Dette er døme på feil satsingsområde i Noreg. Å elektrifisera sokkelen med dagens energisituasjon er òg eit stort feilgrep, seier han.

– Korleis kan du vera så skråsikker på at kjernekraft er den mest framtidsretta løysinga?

– I motsetnad til mange andre som uttalar seg, har eg solid fagleg tyngd bak alt eg legg fram, svarer han.

Han meiner at politikarane burde bruka han og andre med med hovudfag i fysikk som rettleiarar i energipolitikken, i staden for dyre konsulentar med avgrensa kunnskap.

– Eg har tilbode meg å ta nokre naturfagtimar med politikarar, men ingen har takka ja, diverre, seier han og flirer.

For kjernekraft

Mange er redde for at avfallsstoff frå kjernekraftverk kan vera eit trugsmål, og folk har ikkje gløymt ulukka i Tsjernobyl i 1986. Sørnes, derimot, hevdar at ein ikkje kan samanlikna det nedslitne, opne kraftverket der med moderne anlegg. Han meiner at teknologien og avfallshandteringa som vert nytta i dagens kjernekraftverk, er trygg.

– Med kjernekraft får ein uendeleg mykje energi med minimale utslepp av klimagassar, seier Sørnes.

Likevel les me i avisene at det internasjonale energibyrået (IEA) manar til varsemd no etter at russarane bomba utkantane av eit kjernekraftverk sør i Ukraina første veka i mars.

– Ser du utfordringane med kjernekraftverk i ein krigssituasjon?

– Ja, men dersom fornufta rår, held krigsherrane seg langt vekke frå desse konstruksjonane, seier Sørnes.

Sørnes hevdar at motstanden mot å byggja kjernekraftverk minkar, medan motstanden mot vindkraftverk aukar. Dette gjeld både i Noreg og i andre land.

Politikarane i Europa har ikkje sams oppfatning av kjernekraftverk. Til dømes planlegg Frankrike, Finland og Sverige å byggja nye kjernekraftverk, medan Tyskland stengjer dei gamle anlegga sine utan planar om å byggja nye. Sørnes trur at dei grøne partia kjem til å endra haldning på grunn av krigen i Ukraina og den akutte energikrisa i verda no.

Han peikar òg på at EU-kommisjonen i januar føreslo at atomkraft skulle reknast som grøn og berekraftig energi på vilkår av at det radioaktive avfallet vart deponert forsvarleg.

Politikarforakt

Sørnes meiner at norske politikarar har rota landet vårt inn på eit sidespor når det gjeld energi. Han påstår at vindkraft, biodiesel, hydrogen og CO₂-lagring er kostbare tiltak som ikkje monnar i den store samanhengen. Energikrisa og høge kraftprisar for privatpersonar og bedrifter fører til at politikarar misser tillit og respekt blant folk, hevdar han.

– Kva ville så du gjort dersom du var norsk politikar?

– Eg ville ha satsa på norsk vasskraft og kjernekraftverk. Forsking viser at alt anna krev meir energi å produsera enn det ein får igjen, seier Sørnes.

Etterspurnaden etter energi i landet vårt og resten av verda stig fort, og ein klarar ikkje skaffa nok kraft med den politikken ein fører. «Det grøne skiftet» handlar meir om visjonar om ta vare på planeten enn realistiske planar, ifølgje Sørnes.

– Kvifor brukar ikkje politikarar same forskingsresultata som du har?

– Mange av politikarane ser ikkje heilskapen og konsekvensane av vedtaka sine. Dei vil satsa på fornybar energi, men i dag har ein ikkje nok fornybare kjelder til å dekkja etterspurnaden.

Symbolpolitikk

– Her i landet held me på med mikrotiltak som gagnar Noreg, men som ikkje kan overførast som makrotiltak for verda, påstår Sørnes.

– Det er bra at politikarane vil redusera utslepp, men ein må sjå på løysingar som gagnar heilskapen, ikkje symboltiltak som berre ser fine ut på papiret.

Han brukar elbilsatsinga i Noreg som døme. Batteriteknologien som vert brukt i elbilane i dag, er snart forelda, meiner han, og grunnstoffa kobolt og litium som trengst i batteria, vert snart mangelvare i verda. I tillegg seier han at livsløpet til ein elbil er svært ressurskrevjande.

– Totalt finst det om lag ein milliard bilar i verda, og det er heilt urealistisk at denne bilparken kan erstattast med elbilar.

– Kva biltypar meiner du er mest miljøvenlege?

– Dieselbilar med det nyaste katalysatorsystemet, som vert kalla EURO 6D, har den beste teknologien i dag, seier han.

Ein slik bil har han sjølv ståande i tunet, men Sørnes seier at når bilane kan drivast av mikrokjernekraft, vil han stå fremst i rekkja for å kjøpa seg ein slik.

Eit nytt forskingsområde no er mikrokjernekraftverk, som går på uran eller thorium, eller begge delar. Slike kan nyttast i større båtar, og Sørnes trur at veslebrørne til desse ein gong i framtida kan setjast inn i bilar.

Arbeidsplassar i bygda heile året

Strandebarm Idrettslag eig idrettsanlegget, sjøsportssenteret og sportellet på Tangerås. Sportellet har 120 senger og tilbyr treningssamlingar med full diett heile året. Dette gjev bygda mellom to og tre årsverk. I tillegg trør om lag 15 ungdomar til når verksemda har trong for ekstra arbeidskraft.

– Her på huset må me vera fleksible og allsidige. Det er ingenting som heiter «dette er ikkje min jobb».

Sportellet har hatt idrettssamlingar òg under pandemien — med strengt reglement og kohortar. Aktivitetane går føre seg ute, og smittefaren vert difor mindre enn ved innandørs trening.

Idrettsanlegget og sjøsportssenteret gjer sportellet svært attraktivt. Gjestane kan boltra seg på store område ved sjøen, og i tillegg er det lett å koma seg til fjells på merkte turstiar. Mange skular og grupper har tinga seg plass i 2022. Somme organisasjonar som vanlegvis reiser utanlands, har ombestemt seg og kjem i staden til Strandebarm. Alle elevane i grunnskulen og dei vidaregåande skulane i Kvam er òg velkomne til å bruka idrettsfasilitetane.

Skule og idrett

Då husmorskulen i Strandebarm vart lagd ned på 1990-talet, lét fylket Kvam herad overta ein stor eigedom som skulle brukast til idrett og friluftsliv. Strandebarm Idrettslag sette då i gang med å byggja ut området med løpebanar, fotballbane og klubbhus. Vidare stod idrettslaget i spissen for å få bygd kombinert barne- og ungdomsskule, som stod ferdig i 2009. Skulen vart planlagd etter mønster frå Island og Sverige. I desse landa vert idrett integrert på ein heilt annan måte enn her i landet.

Den nye skulen kom i stand utan bygdestrid, og Kvam herad har heile tida vore velvillig innstilt til planane for skulen og idrettsanlegget, fortel Sørnes.

I tillegg til monaleg dugnadsinnsats frå bygdefolk og velvilje og stønad frå kommunen, har idrettslaget fått økonomisk hjelp av forretningsmannen Trond Mohn frå Bergen.

– Utan dei rause pengegåvene hans hadde ikkje planane til idrettslaget kunna realiserast, slår Sørnes fast.

Dugnad på 17. mai

Sørnes og Mohn var begge aktive i friidrettsmiljøet i Bergen på 1970-talet, og dei er framleis vener og treffest regelmessig. Mohn har fylgt med på utviklinga i idrettslaget i Strandebarm dei siste tjue åra og hjelpt til med å finansiera mellom anna tribunar, sandvolleybane og styrketreningsrom. No har idrettslaget nok utstyr til å kunna arrangera store stemne.

Trond Mohn har folkehelseperspektivet som vurderingsgrunnlag når han yter tilskot, seier han. Føremålet hans er alltid breiddeidrett, som han karakteriserer som lim i samfunnet. Den imponerande dugnadsånda i Strandebarm var avgjerande då han bestemte seg for å gje økonomisk støtte, fortel han.

– Sverre organiserte til og med dugnad på 17. mai eit år. Etter at folk hadde fått av seg finstasen, møtte dei på dugnad. Fantastisk! seier Mohn.

Når Mohn involverer seg i nye idrettsanlegg, slik som Åsane Arena og Fana Arena, brukar han Sørnes som konsulent.

– Sverre er utruleg mangslungen og kunnskapsrik. Han får til gode diskusjonar med fagfolka i byggjeprosessane, seier Mohn.

Førebygging i staden for behandling

– Kva fekk deg interessert i idrett?

– I barndomen var eg plaga av astma, og i 12-årsalderen fann eg ut at eg vart betre når eg trena.

Det vart starten på ein friidrettskarriere, først for Øystese Idrettslag og seinare Idrettslaget Gular. Etter å ha skifta eine hofta, måtte han slutta med å springa, men han held seg framleis i form ved hjelp av regelmessig trening.

Sørnes kritiserer norsk skule- og helsevesen for å gjera for lite for folkehelsa. Behandling skaper mange arbeidsplassar, men førebygging er billegare for samfunnet og betre for den einskilde, meiner han, og hevdar at treningsopplegg ofte kan erstatta medisin.

– Viss alle vaksne i Noreg hadde trena 30 minutt for dagen, hadde staten spart mykje, seier han.

Noreg manglar kroppsøvingsfasilitetar og utdanna idrettslærarar, og kroppsøvingsfaget har for liten plass i norsk skule, etter Sørnes si meining.

– Eg ville hatt ein time gymnastikk kvar einaste dag.

I tillegg ville Sørnes ha satsa meir på sunn, gratis skulemat. Mange skular manglar kantine, og norske elevar får ikkje skulemåltid slik som i resten av Skandinavia, seier han. Han skjønar at det ville kosta milliardar å rusta opp skulen for å betra folkehelsa, men er sikker på at det ville vera samfunnsøkonomisk lønsamt på lang sikt.

Psykiske problem blant ungdom aukar, ifølgje undersøkinga «Livskvalitet i Norge» som Statistisk sentralbyrå gjennomførte i 2020. Ungdom som trenar, har betre psykisk helse, er Sørnes si røynsle.

Privatliv

– Eg voks opp i spondungen i ein båtbyggjarverkstad på Linga, og eg har alltid likt å vera på sjøen og fiska.

I forsvaret fekk han opplæring som militærpoliti.

– Teneste i militærpolitiet er god førebuing til læraryrket, seier han med glimt i augo.

Etter å ha fullført hovudfag i fysikk ved Universitetet i Bergen arbeidde han som lektor på ulike skular i Hordaland til han i 2013 gjekk av som pensjonist. No bur han fast på Linga. Han er skild og har ein son.

Elles har han meir lyst til å snakka om folkehelse og politikk enn om privatpersonen Sverre Sørnes.