Reisande i reservoarkjemi

— Planen min var eigentleg å verta dyrlege. I oppveksten fekk eg interesse for jakt og fiske, og ikkje minst var eg fasinert av hundekøyring, fortel Øvrevik.

Øvrevik mimrar tilbake til 1972, då han var avgangselev ved gymnaset i Øystese.

— Me unge var politisk medvitne og sterkt engasjerte i kampen mot EU. Det var AKP (ml)-tid og marxist-leninistane var store på gymnaset. Heile russefeiringa i Øystese var nærast avlyst — av russen sjølv. Russefeiring var for dei privilegerte klassane i samfunnet, og det skulle ikkje vera oss, forklarar han.

Med tanke på veterinærstudiet tok Øvrevik nokre ekstra fag i Bergen rett etter gymnastida. Slik vart interessa for kjemi vekt, og det neste vart kjemistudium i Edinburgh. Som nyutdanna kjemikar byrja han i arbeid på laboratoriet hjå eit amerikansk selskap i Aberdeen. Han var no etablert med engelsk kone, sonen Bjørn Øystein vart fødd og den vesle familien busette seg i landlege område der dei dreiv med litt sauedrift og hadde gjetarhund. Oljeindustrien hadde småbarnsfaren slett ikkje tenkt å rota seg bort i.

— Utover 70-talet var det nok ikkje alle som syntest det var greitt med dei store amerikanske selskapa som byrja å etablera seg på den norske sokkelen, etter at me hadde funne olja i 1969. Det var vel ei litt forkvakla oppfatning me hadde på den tida, fortel Øvrevik.

Mann med væske

Etter kvart byrja han likevel i arbeid i Nordsjøen, for det same amerikanske selskapet, og fekk dermed ekstra opplæring i petroleumskjemi i Huston i Texas. Slik vart det til at han gjennom heile karrieren har arbeidd med det ein kallar «drilling fluids», på norsk boreslam eller borevæske. Dette er eit eige fag og ein eigen bransje i den internasjonale oljeindustrien. Boreslam er ei tyntflytande væske med ulike kjemiske samansetningar, som må pumpast ned i oljebrønnen for å halda kontroll på trykket i brønnen, reinsa boreholet og tetta brønnveggen.

— Ukontrollerte oljeutblåsingar må ikkje skje! Boreslam treng difor høg eigenvekt, gjerne heilt opptil 2,3 kilo per liter. Vidare er det viktig å ikkje skada porene og geologien i reservoaret, slik at det vert vanskeleg å få opp olja, forklarar kjemikaren.

— Boreslam med høg eigenvekt har fort same literprisen som ei god flaske maltwhisky. Når ein gjerne treng kvantum som 3.000 kubikkmeter, vert det fort enorme summar. Det lønar seg å passa på dropane!

Meir orden

I 1988 hadde Øvrevik vorte åleinefar for sonen, som då var seks år gamal. Han ville flytta tilbake til Bergen, og måtte ha arbeid og ordna kontortid på land. Fyrst arbeidde han for eit norsk firma kalla Anchor Drilling Fluids, og deretter i Statoil (no Equinor, journ. merknad). Som senior boreingeniør fekk Øvrevik ansvaret for boreslamhandtering på oljefeltet Gullfaks. Etter studia heldt han framleis god kontakt med universitetet i Edinburgh og fagmiljøet der. Dei hadde no utvikla nye og mindre ureinande boreslam, basert på salt av maursyre, natrium, kalium og cesium. Dette vart no introdusert på Gullfaks, med godt resultat.

Ei stund arbeidde Øvrevik for eit anna amerikansk selskap som etablert seg i Norge, Baker Inteq, som det heitte i dei dagar. I 1997 etablerte han sitt eige firma, ei konsulentverksemd kalla Drilling Fluids Advisors, med to tilsette i tillegg til seg sjølv.

Kjemien utvikla seg vidare, og nye boreslam baserte på ein større del cesium kom til. Cesium har langt høgare eigenvekt enn kalium.

— Fyrste bruken i verda av det nye boreslammet var for Statoil på Huldra-feltet, og dette gjekk fint. Her samarbeidde eg med Bjørn Kjørlaug frå Norheimsund, fortel Øvrevik.

— All cesium som vert nytta, kjem frå ei gruve under ein innsjø i Canada og er eigd av Cabott-familien. Sjølvsagt vert ingen radioaktive variantar av grunnstoffet nytta.

Verda rundt

Etter kvart som sonen voks til, vart åleinefaren friare med tanke på kvar han kunne ta oppdrag i firmaet. I periodar arbeidde han i India, Pakistan, Kongo, Niger, Peru, Filipinane, Tanzania, Libya og Tunisia. Sonen fylgde oftast med og gjekk på internasjonale, engelskspråklege skular. 
Gjennom desse åra arbeidde Øvrevik mykje for mindre operatørar, både som boreleiar og borevæske-ansvarleg, og det har sine eigne faglege utfordringar.

Han fortel frå Lahore i India, der ein hadde utfordringar med å stabilisere ei saltmine, før han forklarar meir generelt:

— I ulike delar av verda kan det variera mykje kva ulike stoff som er å få tak i, og til kva prisar. Ofte må kjemien improviserast litt etter kvart, samtidig som miljøomsyn må varetakast. Mitt mål har alltid vore å minimera bruken av kjemikaliar, medan dei store kjemikalieselskapa sjølvsagt oftast vil maksimera forretninga. Det vert difor viktig å få til gode anbodsrundar med tydelege spesifikasjonar.

Eit av selskapa i India hadde rutinen at før det sette i gang utvinning frå ein brønn, sende ein ut i felten ei gruppe hinduistiske menn med fokus på astrologi og stjernetyding.

— Eg fann meg ikkje heilt til rette med strukturen i det selskapet, medgjev kjemikaren med eit lite smil.

— I Amazonas fekk eg bit av eit insekt som gjorde at eg vart smitta av ei form for lokal spedalskheit, med ganske høg dødelegheit. Det gjekk heldigvis bra! Og i Niger vart me støtt passa på av franske soldatar av di me jobba ved den islamistiske militante gruppa Boko Haram si rute, fortel Øvrevik og ristar på hovudet.

Drama i jungelen

I 2004 vart Øvrevik engasjert av det engelske selskapet Premier Oil for å arbeida eit par månader med ein problematisk brønn i India. Sjølve arbeidsforholdet vara langt lenger; til 2014.

— Tidleg i 2008 fekk eg ei oppleving eg godt kunne vore forutan, fortel Øvrevik.

— Me var på eit oppdrag i Assam-provinsen i India, då eg rett og slett kollapsa gåande i jungelen. Eg hadde nok kjent meg trøytt og i ulage ei stund.

Legen i teamet, Dr. Deepak, pleidde å seia: «Håpar ingen bli sjuke her!» Familien hans hadde tvinga han til å studera medisin, sjølv om det stort sett berre var script-writing (manusskriving) for Bollywood- filmar han hadde interesse for.

— Dr. Deepak sa no: «Mister Ovrevik! Du har fått heteslag — du skal få ein øl.»

— Eg svara: «Ingen kan drikka øl her — me er på rigg!»

Øvrevik vart lagd inn på det lokale sjukehuset, via venterom og undersøkingsrom — som var det same rommet. Etter EKG-undersøking, der resultata måtte sendast av garde til analyse, vart det konstatert hjarteinfarkt og at pasienten måtte sendast til operasjon på eit sjukehus i New Delhi.

Transporten til New Delhi vart problematisk. Trafikken og alt anna i samfunnet var stogga av ei muslimsk høgtid, og i tillegg var det flaum. Helikoptertransport kunne heller ikkje nyttast av di ein støtt var redd for nedskyting frå lokale terroristar.

— Eg låg i tre dagar på det vesle sjukehuset og venta på transport. I det eine hjørnet i rommet mitt stod ein 14-tommars tv. Om nettene vakna eg av at heile personalet hadde sessa seg på rommet mitt og såg på Bollywood-filmar.

— Omsider vart eg send i ambulansefly til flyplassen i New-Dehli. På veg til sjukehuset stoppa ambulansen, og eg høyrde frå sjukebåra at dei fylte drivstoff på tom tank.

Til slutt kom Øvrevik fram til sjukehuset i New Delhi. Han vart plassert på eit digert VIP-rom, men operasjonen han trong, måtte framleis venta; forsikringspapira mangla ei underskrift. Premier Oil fekk ordna papira til neste dag, og operasjonen vart gjennomført. Han vart på sjukehuset ei veke, letta over at operasjonen var vellukka. Rekonvalesenstida tok han i Ålvik med hunden sin, bordercollien Paddy.

— Eg hadde hunden min i Ålvik. I periodane eg var bortreist på jobb, leigde eg hundepass på Espe i Ullensvang.

— Dei siste Prince-sigarettane ligg forresten att i jungelen og eg har aldri kjøpt nye. 

Øvrevik tenkte no å gje seg med reisinga og vurderte ein jobb for British Gas i Stavanger. Men då Premier Oil ringde frå Vietnam, vart det likevel til at han sa ja til å halda fram i selskapet.

Ny familie

Øvrevik etablerte seg med base i Ho Chi Minh-byen i Vietnam og trefte My Djung Tran, som no er kona hans.

— Kledde i hardangerbunad inngjekk me buddha-ekteskap. Me fekk ein klump raudt fargestoff på høgra handa, og så var me gifte. Eg synest det var merkeleg at ingen spurde om namna våre eller at noko vart nedskrive nokon stad. Då eg spurde konsulen om dette, sa han at det sikkert ikkje kunne skada å ta ein tur til den norske ambassaden i Kuala Lumpur i Malaysia. Det er berre ei kort flyreise unna. Der inngjekk me ekteskap i ein meir formell seremoni.

— Vietnam er eit godt land å bu og arbeida i. Vel kan ein bli lurt for ein 50-lapp på restaurant eller i taxi, men der er ingen openberr risiko for terrorisme eller overfall, påpeikar Øvrevik.

Sønene, Bi og Havstein, vart begge fødde medan familien budde i Vietnam.

Prøving og feiling

Øvrevik arbeidde på oljefelt i Vietnam og i Indonesia. I Indonesia var han særleg involvert i oljefelt med kalkformasjonar. Det er eit problem at desse sprekk og boreslammet og olja forsvinn ut i terrenget.

— Det vert eit tryggleiksproblem og gjev i tillegg store kostnader. Me måtte finna ut korleis me skulle klara å tetta sprekkar. Eg testa og evaluerte ulike produkt, også sagflis. Problemet med sagflis er at treverk svell i vatn og mistar elastisitet og styrke over tid, medan denne tettinga må vara så lenge det er aktivitet i reservoaret. Løysinga vart spon av teak, og no vart utfordringa å finna eit firma som kunne levera nok spon til oss. Ingen måtte hogga ned regnskog berre for å laga ny spon! Eg fann ein stad og eit engelsk firma som produserte teakfibrar til kommersiell bruk, og me nytta dette produktet med ganske stor suksess. Det vert nytta den dag i dag, fortel Øvrevik.

— I friperiodar hende det at eg drog til Beijing for å undervisa ved det kinesiske statsoljeselskapet. Litt undervisning og føredrag har eg alltid likt å halda på med.

I 2014 gjorde Premier Oil det kjent at neste oppdrag vart på Falklandsøyane, og at alle tilsette måtte innstilla seg på at all transport måtte gjerast via Johannesburg i Sør-Afrika.

— Eg tenkte at no er eg for gamal. Dette er uaktuelt, fortel kjemikaren, som forlét Premier Oil etter ti år i selskapet.

Oljejobb i Austerrike

Neste jobb vart i Wien. Eit hovudjegerfirma ringde og tilbaud Øvrevik jobb som global rådgjevar for OMV, eller Österreichische Mineralöl-Verwaltung, det austerrikske statsoljeselskapet.

— Ein kan lura på om det verkeleg har olje, dette selskapet, men det har det. Mellom anna har OMV kjøpt opp det rumenske statsoljeselskapet, det har aktivitet i Dei sameinte arabiske emirat og i Vietnam, og har investert i Nordsjøen og i Barentshavet.

Jobben var i utgangspunktet eit toårig engasjement, men vara i sju år. Dei siste to åra budde familien i București i Romania. Øvrevik var på reise kvar veke, til Moskva, Stavanger, Abu-Dhabi eller andre stader.

— Kva tenkjer du om at oljealderen no ser ut til å nærma seg slutten?

— I mange område i verda ser ein så mykje ureining at det bør vera eit varsku. Enkelte dagar gjer tett smog at ein ikkje ser på toppen av bygningane, særleg i område i Kina, India og Indonesia. Før eller seinare vert me tvinga til å slutta med olje, men det er ikkje så enkelt som berre å slå av ein brytar, meiner Øvrevik.

Inn for landing

Med åra kom tanken på å bli pensjonist i Ålvik sigande. Øvrevik minnest frå oppveksten Ålvik som ein trygg, open og integrerande stad. Det var store årskull og klassar på barneskulen. Sjølv var han attpåklatten med fire eldre sysken.

— Eg har halde på tilknytinga til Ålvik. Då me flytta frå Wien til Romania, hadde me bestemt oss for at det skulle bli flytting til funkishuset på Skjæret, som er barndomsheimen min. Samtidig starta me arbeidet med å fiksa huset, og me har vore her i sommar- og juleferiar sidan.

Bjørn Øystein, eldstesonen, bur i Øystese.

— Eg har skjøna at det er viktig å ha kjensla av høyra til ein stad.

— Kva tenkjer du om skilnadane for Bi og Havstein mellom å bu i Ålvik i høve til der dei har budd før?

— I både Wien og București har dei gått på internasjonale, engelskspråklege skular. Me budde i villaområde med høge gjerde og stengde portar. Vel var det symjebasseng og tennisbanar innanfor portane, men skulle Bi og Havstein vera med på noko andre stader, måtte dei alltid køyrast i privatbil. I Ålvik er alt mykje friare. Borna kan stikka ut og vera med vener, på fotballbanen, eller på bading i sjøen. Dei deltek i skulemusikken og på skiskyting. 
Gutane går i 4. og 7. klasse og lærer meir norsk for kvar dag som går. Djung gjer ein stor innsats for borna, for å læra seg sjølv norsk på Vaksenopplæringa og bli kjend med det norske samfunnet mellom anna gjennom arbeidspraksis.

— Eg for min del skal ta berre eit og anna konsulentoppdrag på heimekontoret. Langt oftare skal eg passa på at middagen er klar til familien. Eg skal fiksa meir på huset. Innimellom skal eg blåsa litt messing i musikklaget, fiska og gå tur med hunden.

— Kjem du til å sakna å vera på reise?

— Nei.