Rastlaus, men ikkje rotlaus
Laurdag er siste frist for å søkja høgare utdanning på offentlege høgskular, fagskular og universitet. Eusebiu Amanalachioai (21) frå Øystese er ein av ungdomane som tel på knappane. Han har interesser på mange felt og difor eit luksusproblem når han skal velja utdanning.
Kan hende bestemmer han seg for å ta fag som kan brukast innan politikk. Sjølv om han berre er 21 år, har Amanalachioai – mellom vener kjend som Sebi – alt skaffa seg eit namn i ungdomspolitikken. Den politiske debuten hadde han i Kvam ungdomsråd i 2016.
– Ein fekk fri frå skulen for å gå på møte, 200 kroner i møtegodtgjersle og gratis pizza. Dette var motivasjonen min for å melda meg frivillig til ungdomsrådet, seier han.
Han fortel at då Kvam ungdomsråd kom innom klassen for å fortelja om arbeidet sitt og få tak i medlemer, sat elevane og glodde ned i mobilane sine. Då folk vart spurde om å melda seg, bøygde dei hovudet endå lengre ned.
– Eg var den einaste som melde meg!
– Det var nifst
I Kvam ungdomsråd sit ni medlemer. Dei representerer ungdomsskulane og dei vidaregåande skulane i Kvam og er valde for to år. Ungdomsrådet har møte- og talerett i heradsstyret og formannskapet, og ein heradsstyremedlem møter fast i rådet.
Første året i politikken forstod Amanalachioai lite og torde ikkje spørja om nokon ting, seier han. Han syntest alt var skummelt og hadde mest lyst til å trekkja seg. Alle andre enn han sjølv hadde stålkontroll på sakene, trudde han.
– Den første gongen eg skulle opp på talarstolen, skalv eg. Sjølv om eg hadde pugga alt eg skulle seia, måtte eg ha manuskript. Alle såg på meg, og det var nifst, men eg kjende brått at eg meistra noko!
Etter denne opplevinga har politisk arbeid vore spanande og kjekt, seier han.
– Våre unge stemmer hadde noko å seia!
Ungdomen forstod fort at alle hadde vore nybyrjarar ein gong. Hans problem var ikkje unike, og dei unge medlemene skjøna at dei sat med innsikt som erfarne politikarar hadde bruk for.
– Ingen tvang
Ungdomsrådet fekk eige budsjett, og løyvingane gav medlemene høve til å reisa på konferansar og seminar for å få inspirasjon frå andre politisk interesserte ungdomar. I tillegg kunne rådet arrangera tiltak for unge i Kvam.
Psykisk helse for ungdom er eit av dei viktigaste arbeidsfelta til ungdomsrådet. Saman med Utekontakten i Kvam freistar rådet nå ungdomar som sit heime i si eiga digitale boble. Dei er sosiale på nettet, men ikkje i den verkelege verda. Utebasen i Ungdomshallen i Norheimsund vart oppretta som ein uforpliktande møteplass for alle, men Amanalachioai har erfart at det er vanskeleg å få folk ut or bobla si.
– Kvart individ må sjølv vilja koma seg ut. Ingen kan tvingast.
I Amanalachioai si tid stod ungdomsrådet for spørjeundersøkingar om psykisk helse, mobbing og rus. Tale Maria Krohn Engvik, kjend i heile landet som Helsesista, vart leigd inn til å halda digitalt føredrag om psykisk helse i koronatida. Komikar og influensar Pia Stavang, kjend under pseudonymet Piateed, tala til alle unge i Kvam som ungdomsrådet hadde samla i Framnes Arena.
At Amanalachioai heiv seg frampå i ungdomsrådet, førte til at han vart engasjert i partipolitikk. I 2019 stifta han og Håvard Botnen Kvam AUF, eit lokallag av Arbeidernes Ungdomsfylking – ungdomsorganisasjonen til Arbeidarpartiet. I 2022 vart Amanalachioai vald til første nestleiar i Hordaland AUF. No er både han og Botnen på veg ut or Kvam, og ingen har overteke etter dei i AUF.
– Mange unge tykkjer politikk verkar kjedeleg, andre gidd ikkje eller synest det høyrest skummelt ut å delta.
21-åringen er lei seg for at den politiske interessa blant ungdom er så laber. Han trur unge veit for lite om kor kjekt det er å vera med i politiske prosessar, og han oppfordrar unge til å engasjera seg for å påverka samfunnsutviklinga.
Heradsstyremedlem til hausten?
Frå AUF vart vegen til moderpartiet kort. I dag er Amanalachioai med i styret i Kvam Arbeidarparti og står på 7.-plass på lista til lokalvalet i september.
– Eg har lyst til å koma inn i heradsstyret og vera ei stemme for ungdomar i alle parti, ikkje berre for dei som høyrer til i Ap.
I tillegg til saker som gjeld ungdom, er han oppteken av å gjera Kvam til ein endå meir attraktiv plass for unge familiar. Det gjeld om å ha nok barnehageplassar, ein god offentleg skule, varierte tilbod i arbeidslivet og mangfaldige fritidstilbod, seier han.
Amanalachioai er òg interessert i nasjonal og internasjonal politikk. Det store førebiletet hans er Barack Obama, tidlegare president i USA. Framtida må verta elektrisk, meiner kvemmingen, som tykkjer det er viktig å studera den samla klimarekneskapen for kvart produkt frå produksjon til avfallshandtering. Økonomiske vanskar for næringsliv og privatpersonar etter koronaperioden står òg høgt på sakskartet hans.
– Ingenting er svart-kvitt. Eg skjønar ulike argument og likar å lytta til alle før eg konkluderer.
Entreprenørdraumen
– Eg vil få til noko som er mitt, som kan skapa arbeidsplassar i bygda. Helst vil eg vera min eigen arbeidsgjevar og styra dagane sjølv. A4-liv høyrest kjedeleg ut.
Han er rastlaus og likar at dagane er ulike. Inntekta hans skal ikkje skal vera fast, men knytt til innsats, synest han.
– Å driva med noko som eg ikkje er heilt sikker på at eg får til, gjev meg adrenalinkick. Somme må stå på ski for å få slike kick, eg får det av problem som eg må løysa. Alt innan det digitale høyrest interessant ut.
Sansen for praktisk arbeid har han hatt sidan han var 13 år og fekk sin første jobb på Hardangerfjord Hotel i Øystese. Tanta og onkelen, Anca Mihaela og Børge Nitter, arbeidde på hotellet, og dei skaffa han arbeid som ekstrahjelp i oppvasken.
– Eg tenkte eg kunne like godt jobba og tena meg nokre kroner i staden for å sitja heime og spela.
Meir og meir arbeid
Då ekteparet Nitter overtok kafeen ved Eikedalen Skisenter AS, fekk nevøen arbeida der etter skuletid og i helgane. Etter kvart balla det på seg, og han fekk ansvar for noko av kafédrifta. Koronaen fjerna det økonomiske grunnlaget for kafeen, og då ekteparet overtok drifta av turistinformasjonen i Steinsdalen, fylgde Amanalachioai med på lasset. Slik skaffa han seg røynsle frå kommunikasjonsarbeid. I tillegg trivst han når han får hjelpa kjenningar med allslags praktisk arbeid.
Sjølv om han held på med noko heile tida, likar han å slappa av saman med vener eller kjærasten, Emma Kristiansen, og høyra på rapmusikk, helst artisten Travis Scott. Sitja i sofaen med ein god film og noko å knaska på, er topp, synest han.
– Eg har aldri vorte skuleflink, uansett kor mykje eg har prøvd å arbeida med teorifaga. I timane var eg altfor rastlaus. Karakterane mine frå vidaregåande er ikkje noko å skryta av, men eg vonar eg kan læra meir seinare.
På Kvam vidaregåande skule gjekk han på studiespesialiserande program. Yndlingsfaga var psykologi og rettslære. Begge desse faga har han hatt nytte av i det politiske arbeidet.
Ein fot i kvart land
Eusebiu Amanalachioai budde dei første åtte åra i Romania. Då foreldra hans skilde seg i 2011, tok mora, Ioana, med seg sonen og dottera Elisabeta til Øystese. Her budde syster til mora, som saman med den norske ektemannen opna heimen for slektningane og hjelpte dei til rette i Noreg.
Mora kom fort inn i arbeidslivet som reinhaldar. Sjukepleiarutdanninga frå Romania måtte supplerast med medisinkurs før ho fekk godkjend utdanninga si, men då Ioana hadde lært seg tilfredsstillande norsk, fekk ho lett jobb i helsesektoren.
Amanalachioai kunne ikkje eit ord norsk då han starta på Øystese skule om våren i andre klasse. Difor tok tanta seg fri frå arbeid for å vera med han i timane dei første to månadene.
– Dette er eg henne evig takksam for! Eg vonar ho veit det!
Overser fordomar
Ho hjelpte han i gang med språket slik at han kunne ha enkle samtalar med folk då han byrja i tredje klasse og fekk ekstratimar i norsk.
– Den første setninga eg lærte meg, var: «Kan eg få spela fotball med deko?» Mobbing og rasisme har han ikkje opplevt på skulen, men har erfart at Noreg ikkje er fritt for rasisme.
– Når folk finn ut at eg er rumensk, kan eg få servert slike merknader: «Kom deg heim igjen, din forbanna tiggar!»
Viss han snakkar rumensk på telefonen, kan han få sideblikk og kommentarar som: «No er du i Noreg. Snakk norsk, din tiggar!» Ved andre høve får han slengt i seg at rumenarar er folk som køyrer kvite varebilar der dei gøymer syklar og andre ting dei har stole her i landet.
– Det gjeld å ikkje lata seg hissa opp. Eg prøver å oversjå folk som er fulle av fordomar, og seier til meg sjølv at dei er mindre smarte enn meg.
Både førenamnet og etternamnet hans gjer at spørsmålet om kor han eigentleg er frå, ofte dukkar opp.
– For å sleppa ein lang diskusjon, svarer eg at eg er frå Øystese, men kom frå Romania då eg var liten. Eg er stolt over å vera norsk, og stolt over å vera rumensk.
Det rumenske språket held han ved like gjennom telefonsamtalar med slektningar fleire gonger i veka. Far hans, ei halvsyster og alle fire besteforeldra bur framleis i Romania. Før jol var den eine bestemora ein heil månad i Øystese, og då fekk han praktisert språket kvar dag. Mora har gifta seg med ein nordmann, og i heimen på Vavollen brukar dei mest norsk.
– Det er viktig å halda rumensk ved like så lenge eg har nær slekt i Romania. Det er ein del av identiteten min, men norsk er morsmålet mitt no.
Yrkesval
Nokon akademisk karriere ser ikkje Amanalachioai for seg. Noko innan marknadsføring, sal eller finans kan vera aktuelt. Han tykkjer det er feil at karakterane i teorifaga frå vidaregåande tel mest innanfor mange fagutdanningar. Kvifor må dei som vil verta politibetjentar, ha over 5,5 i snitt frå vidaregåande for å koma inn på politihøgskulen? spør han. Ein god politibetjent treng andre kvalifikasjonar enn evna til å ta til seg mykje teoretisk kunnskap, meiner 21-åringen. Denne problemstillinga kan han tenkja seg å arbeida med politisk.
Sommaren 2021 fekk han seg arbeid som prosessoperatør på Elkem Bjølvefossen AS i Ålvik, men slutta til jol i fjor fordi han skulle møta til militærteneste rett over nyttår. Den militære karrieren vart kort. På utmarsj viste det seg at skuldrene hans ikkje tolte oppakning på 40–50 kilo.
– «Er du ei pingle?» spurde offiserane og sende meg til legen, som konkluderte med at med slike skuldrer hadde eg ikkje noko i militæret å gjera.
– Eg vart skuffa fordi kroppen min ikkje fungerte. Skuldrene mine har plaga meg i mange år, men er ikkje noko å klaga over. Eg kan leva eit vanleg liv. Då eg vart send heim, fekk eg eit lite innblikk i korleis det må vera for folk med ulike funksjonshemmingar.
Han sturte på guterommet nokre dagar, rista vonbrotet av seg og fekk koma tilbake til skiftarbeid ved smelteomnane i Ålvik. Pengane han sparer no, kjem godt med til han vert student i haust, trur han.
– Uansett kva utdanning eg landar på, vil eg alltid jobba med menneske i kombinasjon med noko digitalt, trur eg.
