Profesjonell multitaskar

Det er tidleg haust og godt dagslys. I Hardanger Bryggeri er dagleg leiar og bryggjesjef Stig Lundblad-Sandbakk travel med ølbrygging.

Førebuingane har starta kvelden før. Her er mykje å passa på. No meskar malta bygg i vatn med god temperatur. Nykverna malt gjer maltosesukkeret lettare tilgjengeleg. Væske frå mesking vert kalla vørter, den må skiljast av og så skolast ut frå maltet med meir varmt vatn. Vørteren skal deretter få eit oppkok og ei rask nedkjøling, før gjæring ventar.

Helst lokalt

Dagens vørter skal delast i to ulike produksjonar – éin med lokal gjær, kalla kveik, og den andre med tørrgjær, som skal resultera i eit surøl. Etter kvart skal produkta tappast frå gjæringskar og over på fat, og kolsyre vert tilsett.

– Dette er eit enkelt brygg, med berre éin type malt. Det er kjekt å bruka malt av norsk korn, og denne gongen vil me prøva ut kva den lokale kveiken gjer med denne type malt. Mot ferdigstillinga av dette ølet er det tenkt å tilsetja fruktpuré av bringebær, inntil eit par kilo. Me ynskjer i størst mogleg grad å bruka lokale råvarer, forklarar bryggjesjefen.

Lundblad-Sandbakk fortel at brygging i eige lokale skjer fleire gonger kvar månad. Kvar gong er produksjonen på rundt hundre liter.

Dette er testproduksjon som vert testa lokalt, som til dømes ved sal i bryggjeriet sitt eige serveringslokale under Siderfestivalen i Øystese. Eller det kan vera øl som skal leverast med tappetårn til dømes og verta selt på Ålvikrock. Det kan òg vera øl som smaksprøvar som del av marknadsføring, eller ølsmaking som del av opplevingshelgar ved eit av hotella i regionen.

– Det er viktig for oss å få attendemeldingar på brygget. Om det er vellukka, vert gjerne oppskrifta send til eit større bryggjeri, for å få vurdert om ho kan fungera i ein større skala.

Når det gjeld marknadsføring, samarbeider bryggjeriet ofte med Hardanger Bygdeysteri, som også held til i Mathuset i Øystese.

– Me gjennomfører gjerne program med felles presentasjon og smaksprøvar av smårettar med Steikeost og ulike ølsortar, og avsluttar det heile med eit musikalsk innslag eller to.

Lokalt inspirert

Marknadsføring er tidkrevjande i vår digitale tid. I tillegg er det strenge reglar for marknadsføring av alkoholhaldige varer. Etter starten for fire år sidan fekk bryggjeriet ein del stønad frå kraftfondet. Pengane gav høve til å få utvikla ein designprofil av eit firma i Oslo.

– Dette er eit konsept me utviklar vidare. Etter å ha utvikla ei oppskrift for ein produksjon i større skala, kjem jobben med å laga namn, etikett og ei lita historie til produktet. Denne idémyldringa er ein spanande del av jobben, og det er god kompetanse i styret til bryggjeriet. Me prøver alltid å bruka lokale ord og uttrykk, fortel Lundblad-Sandbakk.

Det meste av ølet Hardanger Bryggeri sel, er leigeproduksjon. Hovudproduktet Gaukepils vert produsert i Arendal. Bryggjeriet «Ægir» i Flåm produserer Heimhug, og bryggjeriet «Ein liten øl» på Fitjar produserer Glime og Jenedig.

Dei ferdige varene kjem til Øystese og vert distribuerte til restaurantar og barar rundt i heile Hardangerfjorden og litt i Bergen.

– Det er veldig kjekt at daglegvarebutikkane lokalt har godt sal. At folk i lokalmiljøet støttar opp om bryggjeriet, er veldig viktig for oss.

Også det å skapa aktivitet rundt bryggjeriet er viktig for bryggjerisjefen. Bryggjeriet sitt eige serveringslokale, Skummesalen, har plass til om lag sytti gjester. Her vert det arrangert pubkveldar, konsertar og liknande.

– Å skapa sosiale møteplassar med musikk er viktig for oss. Musikk er drivkrafta og hjartebarnet mitt. Det er mykje av drivkrafta bak brygginga òg, vedgår Lundblad-Sandbakk.

Tidleg krøkt

Unge Sandbakk var ikkje gamle karen då han gjennomførte si fyrste musikalske framføring. Som femåring framførte han folkevisa «Blåmann, Blåmann bukken min» som del av det offisielle 17. mai -programmet i heimbygda.

Oppveksten i den vesle bygda Barstadvik på Sunnmøre skildrar han som fantastisk. Bygda og dalføret ligg midt i Sunnmørsalpane. Besteforeldra dreiv småbruk med 30–40 vinterfôra sauer, og der bygde foreldra til dei tre brørne, med Stig i midten, seg bustad. Gode sommarminne er knytte til ein tohjulstraktor og hesjing. I bygda var det oversiktleg – butikk, skule og gardsbruk, og alle kjende alle. Saman med besteforeldra vart Stig også snart songar i blandakoret Songlaget Bard.

– Eg hugsar godt at eg i 7–8-årsalderen stod i lag med dei 70 år gamle tenorane og song. Litt seinare var eg innom både korpset og eit trekkspel før eg byrja spela gitar, i 5.–6. klasse. Med gitaren losna det for fullt. Eg byrja å interessera meg veldig for rock og for det å spela i band.

På ungdomsskulen på Vartdal møttest likesinna, og saman med kjenningar frå Ørsta var unge Sandbakk sentral i danninga av bandet WOO. Fire unge, ivrige musikarar, to gitarar, slagverk og bass, med Sandbakk som vokalist og gitarist.

– Me hadde stor suksess med coverlåtar av Led Zeppelin, og laga mykje musikk sjølve òg. Me følte at me var ganske populære i Ørsta på den tida.

WOO vart snart beden om å koma til Ålesund for å spela på utestaden Pizzakjellaren. I 15-årsalderen spela WOO også på den lokale Dublin pub. Bandmedlemene var sjølve altfor unge til å løysa inngangsbillettar.

– Me var veldig ambisiøse. Til oppdraga våre hadde me med oss mange ulike gitarar og brukte god tid mellom songane til å stemma dei. Snart fekk me beskjed om at «stemma, det kan de gjera heime!». Det var gode erfaringar å ta med seg, seier musikaren.

Etter vidaregåande utdanning på musikklina i Volda vart det engelskstudium same stad.

Gjorde litt ymse

Dei fire musikarane i WOO satsa for fullt på musikken, og ved tusenårsskiftet hadde dei flytta til Bergen. Bustad var i felles kollektiv i Klaus Hanssens vei, og øvingslokala var på Laksevåg.

– For å få det til å gå rundt økonomisk, hadde me ulike jobbar. Eg jobba til dømes som kyrkjegardsarbeidar på Møllendal kyrkjegard, der eg slo plenen og slikt, minnest musikaren.

Han syntest han var heldig då han fekk avtena sivil verneplikt i interesseorganisasjonen for «Bergens rock aktører» (BRAK), og slik fekk fotfeste i miljøet rundt Ole Blues (i dag: Bergenfest). Han forstod at organisering i musikklivet var noko han likte godt, og etter kvart arbeidde han delvis i det han kallar Bergen Live-systemet.

Saman med ein kamerat starta han firmaet PS CREW Bergen, som tok oppdrag ved ulike musikkarrangement. For å gjennomføra til dømes ein konsert, trengst inntil hundrevis av arbeidarar. Altså må folk engasjerast, lærast opp i rigging og bering av utstyr, og lønast.

– Me dreiv dette firmaet gjennom mange år, medan eg også spela gitar og var vokalist. Bandet WOO rakna litt etter kvart. Kanskje vart me litt slitne av at det ikkje losna, og etter kvart trekte eg meg stille og roleg ut.

Fann kvarandre

«A Boy Named Sue» vart neste prosjekt, eit country- og amerikanskinspirert soloprosjekt Lundblad-Sandbakk starta i 2002. Her gav han ut eigne låtar på ep og cd. Han deltok til dømes på Bylarm i Bergen, i tillegg til å turnera litt rundt innan landegrensene.

Som studioteknikar og mobil musikar vert ein kjend med nye folk. Til dømes trong Heidi Marie Vestrheim ein gitarist som kunne vera med på turné, og ganske raskt bestemte ho seg for at Sandbakk frå Sunnmøre måtte få treffa hennar beste veninne, Solveig.

Ikkje så lenge etter var Sandbakk og Lundblad lukkelege sambuarar i Marken i Bergen. Paret flytta etter kvart til Kvam, og i dag er dei etablerte på Lundanes i Øystese med dei tre borna Synne, Lilly og Olai. Dei tre fordeler seg i inneverande skuleår på dei tre ulike skulane i heimbygda, og Solveig Lundblad-Sandbakk er lærar.

Ein tung katt

I tillegg til jobben i Hardanger Bryggeri har Lundblad-Sandbakk ei delstilling i Kabuso. Han har ansvar for booking, teknisk utstyr i konsertsalen, lys og lyd. Konsertsalen må heile tida haldast på eit topp teknisk nivå, og det er mange tekniske detaljar å halda styr på. Det er viktig at alt fungerer og er klart når salen er leigd ut og folk skal styra seg sjølve.

Det kan til dømes vera kulturskulen, Kvammakoret, Hardanger Big Band eller Kvam Senioruniversitet. Kabuso gjennomfører også inntil ti eigenproduserte konsertar i halvåret. Konsertsalen fungerer veldig bra med mindre besetningar som soloartistar eller små band.

– Faktisk går det ganske mykje tid med til «preproduksjon» av konsertar. Då leiger me inn ulike artistar og er vertskap for dei. Transport, overnatting og mat skal organiserast, i kvardag eller helg. Dette er ikkje kravstore artistar med lange «raiderar», men ting skal vera på plass og det skal vera eit føreseieleg arbeidsmiljø for alle, forklarar Lundblad-Sandbakk.

Han har drive med musikk heile livet. Når borna no har vorte eldre, kjenner han på lysta til å driva endå meir med musikk, laga meir musikk og å ta fleire musikkoppdrag, åleine eller saman med andre.

Slik det er i dag, har han noko tilgjengeleg arbeidstid som gjer at han innimellom kan reisa på ein og annan turné. Då er det framsyninga om Heavykatten som gjeld, eit tilbod gjennom Den kulturelle skulesekken. Framsyningane er baserte på barnebøker skrivne av Roald Kaldestad tidleg på 2000-talet. Lundblad-Sandbakk har med seg to stordabuar.

– Oftast turnerer me to eller tre veker i halvåret. Me har turnert slik gjennom 15 år, og me vert ikkje leie. Det er alltid nye stader, nye elevar og nye rammer – frå ti elevar på Utsira til fleire hundre på dei største skulane. Me får god energi frå elevane. Det kjennest friskt å vera utøvande musikar, fortel han.

– Og på kveldstid rekk eg å gjera kontorarbeid for Kabuso og Hardanger Bryggeri på hotellrommet.

Stein på stein

Mest arbeidstid går med til bryggjeriet. Lundblad-Sandbakk understrekar at Hardanger Bryggeri ikkje vart starta fordi initiativtakarane synest det er så himla stas med øl, som han uttrykkjer det. Viktigare er det å få folk til å verta opptekne av godt øl og god smak, og at det skal vera kvalitet heller enn kvantitet. Og vidare, understrekar den daglege leiaren, vert ikkje bryggjeriet drive for å bidra til auka rusbruk. Gjennomgåande vert det jobba med alkoholfrie alternativ, og eitt døme er eplebrusen av hardangereple. Alkoholfritt øl er ei større utfordring.

– Det er kostbart å fjerna alkohol frå øl, og ein må opp i store volum for å få det lønsamt. Det siste året har det kome gjærtypar som produserer fullgodt øl utan alkohol. Det er revolusjonerande og sjølvsagt noko me fylgjer med på, seier han.

Det viktigaste for bryggjarane er å skapa ein meirverdi i lokalsamfunnet, og å halda inntektene i bygda. I tillegg til å byggja opp noko som folk kan identifisera seg med og vera stolte av. Dei fleste av dei seksti aksjonærane er lokale.

Strategien er å veksa sakte, å bygga stein for stein, og koma opp på eit nivå der økonomien er god, men utan å ekspandera mykje ut av Hardanger. Målet er å vera det viktigaste bryggjeriet i Hardanger og for Hardanger.

Lundblad-Sandbakk vedgår at han driv med mykje forskjellig, men understrekar at det er ein samanheng mellom gjeremåla.

– Både innan brygging og lydteknikk er det mange duppedittar og ting å halda styr på. Som utøvande musikar òg. Ettersom det ikkje er faste arbeidstider i nokon av deltidsstillingane, vert arbeidsbelastinga og stresset fort litt ujamt fordelt. Men det er meiningsfullt og aldri kjedeleg.