Lengt mot fjord og motbakkar

– Eg må ha motbakkar og regn. Då me budde på Ås, sakna eg regnet, fjorden og fjella. Austlandet er så flatt! Både mannen min og eg lengta tilbake til Vestlandet, seier Kjersti.

Ringen er slutta

Kjersti vaks opp i Ålvik og flytta heimanfrå då ho var ferdig på gymnaset i Øystese.

– Eg kjenner meg igjen i Frode Grytten og Lars Ove Seljestad sine skildringar av industriplassar, både det lagdelte samfunnet og sentrum/periferi-problematikken, oss mot dei. Me som vaks opp i Ålvik, visste at Bjølvefossen bidrog med mykje skatt til kommunekassen, og me kjende på at me ikkje fekk så mykje tilbake. Me var ein utkant, men samhaldet i bygda gav oss ein sterk identitet.

Ektemannen, Karl Erik Berge, kjem frå eit småbruk i Strandebarm. Dei kjende kvarandre godt i gymnastida i Øystese, men fór kvar sin veg etter russetida. Då begge var midt i livet, single, og med tre vaksne born kvar på sin kant, fann dei tilbake til einannan. Paret budde saman på Ås til dei flytta til Kvam igjen under koronaperioden. Då hadde dei heimekontor i gamlehuset på garden i Strandebarm der ektemannen vaks opp. I 2022 stempla Kjersti ut frå jobb, dei selde huset på Ås og vende kursen vestover, på leiting etter husvære i Kvam. Ektemannen arbeider framleis som redaksjonssjef i Bondebladet, delvis på heimekontor og delvis i Oslo.

– No har me slått oss ned i Norheimsund, og det kjennest heilt rett.

Geiter er ålreite dyr

Frå bustaden i øvste husrekkja på Norheim er utsikta ope og vid. Rett ved sida av eigedomen ligg eit beite, der geiter gjekk og meska seg i solskinet første gongen paret kom for å sjå på huset. Geitene vart faktisk utslagsgjevande for huskjøpet, seier Kjersti. Ekteparet er glad i norsk landbruk, og Kjersti er spesielt oppglødd for geiter.

– Me veit at hundar er menneskets beste ven, men det er jammen geiter òg! Dei er så kvikke, venlege og imøtekomande.

Geita er nysgjerrig, seier Kjersti. I tillegg er ho uredd, kliv høgt og lågt, tek seg fram overalt og er full av energi og livslyst.

– At geita er pågåande, må ein berre hanskast med. Ho stikk hovudet inn i lommene til folk viss ho trur ho kan finna noko godt der, og ho gjev seg ikkje så lett. Å lukta seg fram til godsaker ligg vel i naturen til geita.

På fjellovergangar stoppar Kjersti og mannen gjerne på geitestølar for å kjøpa med seg ekte, brun geitost. Ostar frå ulike produsentar smakar ulikt, seier ho, og påstår at ho til og med kan kjenna på smaken om geitene har ete kraftfôr, urter eller gras. Favorittosten kjem frå Jakobsplass i Skurdalen ved Geilo, men osten frå Lygrespollen står òg høgt i kurs.

– Geitost er ei delikatesse! Knekkebrød eller heimebaka brødskiver med godt smør og ekte geitost er nydeleg. Og med svart kaffi til kan det ikkje bli betre.

Verdfullt norsk landbruk

Kjersti er oppteken av at norske bønder må ha gode vilkår, slik at ein kan oppnå større grad av sjølvforsyning her i landet. Ho ser at geitehald er ein fin måte å utnytta areal som er for ulendt til annan produksjon.

Ein må nytta alt frå husdyra, meiner ho. Mjølk, kjøt og skinn frå både mjølkekyr, geit og sau må kunna gje inntekter til bonden. Møyrt kjekjøt er svært velsmakande, men diverre ikkje så utbreitt på norske middagsbord som ein kunne ynskja, seier ho, og oppfordrar folk til å eta meir geitekjøt og såleis skapa etterspurnaden bøndene må ha for å driva lønsamt.

– Me treng ikkje eta så mykje kjøt, men det me et, må koma frå dyr som er oppalne på dei ressursane me har her i landet.

Ho synest diskusjonane om norsk landbruk ofte vert forenkla. Det er ikkje slik at me skal slutta å importera matvarer og berre kjøpa norskprodusert mat, seier ho, men me kan kanskje endra matvanane våre litt. Rotfrukter, til dømes potet, kålrot og gulrot som er lette å dyrka i Noreg, kan me eta meir av, medan me kan tenkja oss om før me kjøper mat som har reist langt, er hennar kosthaldsråd.

– Eg håpar at generasjonane etter oss har meir kunnskap om klimaavtrykk og transportkostnader og såleis blir meir bevisste forbrukarar. Det trengst for å bevara mangfald og det norske småskala-landbruket.

Eit skrivande menneske

Dei siste sju åra før ho gjekk av med avtalefesta pensjon, arbeidde Kjersti som kommunikasjonsrådgjevar i NIBIO, eit statleg forskingsinstitutt med hovudkontor på Ås. Det forskar på mellom anna mattryggleik og berekraftig ressursforvalting i norsk landbruk. Der fekk ho høve til å samarbeida med forskarar, bønder og andre yrkesgrupper knytte til landbruket, og ho skreiv artiklar om ulike bønder og nyvinningar i næringa. Kjersti understrekar at enkelt språk fungerer best anten ein skriv om akademiske eller praktiske emne.

«Tanta di på Gjøvik skal skjøna det same som statssekretæren i departementet», hermer ho etter Rune Wikstøl, NTB-journalist og kurshaldar.

– Møta med alle desse menneska i sine ulike livssituasjonar gjorde jobben så rik. Eg oppdaga òg at eg var eit skrivande menneske. Forresten, skriving kunne eg godt tenka meg å halda fram med.

Rekneark og aksjekursar

Etter artium utdanna Kjersti seg til siviløkonom på Norges Handelshøyskole (NHH) i Bergen.

– Eg var ein av dei første studentane på NHH som fekk barn. Institusjonen var ikkje førebudd på at slikt kunne skje. Ammepausar og tilrettelegging for nybaka mødrer hadde ingen tenkt på.

Etter studietida fekk mannen ho då var gift med, jobb i Vancouver, og Kjersti og den vesle sonen fylgde med til Canada. Ho skildrar denne byen med same entusiasme som når ho snakkar om Bergen. Ein kan byrja dagen med eit bad i Stillehavet, og avslutta med fjelltur. Vancouver tok varmt imot utlendingar på 1980-talet, og Kjersti utvikla slitesterke venskap med folk frå ulike verdsdelar. Canadiarane er ein samansett nasjon, og folk i Vancouver var stolte av mangfaldet sitt, seier Kjersti. Dei minte henne om bergensarar.

Etter tre år som heimeverande i den canadiske storbyen vende ho og familien heim igjen til Bergen, der jobbar innan finans og økonomi venta. Tre born og full jobb fylte opp døgeret i mange år.

– Eg likte eigentleg ikkje rekneark og tal noko særleg. Viss eg skulle velja utdanningsveg i dag, ville eg blitt arkitekt fordi eg likar kreativt arbeid, reine linjer og perspektiv.

Åleinemor med klump i halsen

Kjersti og mannen skilde lag medan dei to yngste borna framleis var små og eldstemann på veg inn i tenåra. Alle tre skulle fylgjast opp på fritidsaktivitetar, SFO, skule og barnehage. Dagane vart for knappe når jobben skulle gjerast skikkeleg og familien takast vare på, seier Kjersti.

– På den tida stod eg konstant i ein sår spagat mellom jobben og borna.

– Døtrene mine ertar meg med at dei alltid vart henta sist i barnehagen. Dei hugsar òg at viss dei vakna midt på natta, såg dei meg ofte sitja ved pc-en. I dag kan me le av dette, og dei klandrar meg ikkje. Sjølvsagt hadde me også mange forgylte augneblinkar i desse åra.

Frå finans til bos

Vegen vekk frå finansbransjen stoppa ved Bergensområdets Interkommunale Renovasjonsselskap (BIR) i Bergen, der Kjersti i ein tiårsperiode frå 2001 var kommunikasjonssjef. Det største renovasjonsselskapet på Vestlandet var framleis i støypeskeia, og kommunikasjonsfaget var òg relativt nytt då ho byrja i BIR. Hennar oppgåve var mellom anna å byggja opp kommunikasjonsavdelinga stein på stein.

Ho fortel at på jubileumsfestar med medstudentar frå NHH for tjue år sidan var det ikkje kult å seia at ein jobba i eit renovasjonsselskap, men i dag er avfallshandtering og gjenvinning ein interessant bransje i vekst.

– Det er stort å tenkja på at eg fekk vera med og utvikla BIR i denne pionértida.

BIR utvikla seg til ein viktig aktør i den sirkulære økonomien og viste veg innan interkommunalt samarbeid om gjenvinningssystem, fortel Kjersti. Ho understrekar at BIR alltid har vore avhengig av å ha god kommunikasjon med kundane for å få folk med på laget.

Etter BIR-perioden gjekk vegen til Ulvik då Kjersti vart leiar for Haugesenteret i 2012. Arbeidet der vart ikkje slik ho hadde sett for seg, og ho bestemte seg for å slutta etter berre nokre månader.

Partipolitisk uavhengig naturvernar

Sjølv om Kjersti er levande interessert i alt som rører seg i samfunnet, har ho ikkje vore aktiv i noko politisk parti. Faren, Jon Kildahl, sat i heradsstyret i Kvam på 1970-talet. Heime såg ho han sitja bøygd over dokumenthaugar seint og tidleg, og det inspirerte ikkje til å fylgja i hans fotspor.

– Eg har stor respekt for dei som tek på seg politiske verv! Spesielt no til dags når dei kan risikera å få alle slag kommentarar i sosiale medium etter å ha skjøtta vervet sitt.

Naturvern er det aller viktigaste samfunnsspørsmålet for Kjersti. Å ta vare på fjordane våre er ei hovudsak for henne. Bønder og industribedrifter på land har måtta retta seg etter forureiningslova, medan oppdrettsnæringa har sloppe lettare unna krav og reguleringar, hevdar ho. Å etablera lukka anlegg, eller flytta oppdrett frå fjorden og opp på land, trur ho er framtidsretta. Oppdrettsnæringa hevdar det vert ei dyr omstilling, men Kjersti peikar på at denne næringa har hatt svimlande overskot i mange år.

Allemannsretten og arealplanlegging snakkar ho seg òg varm om. Då ho arbeidde i NIBIO, lærte ho mykje om biologi og økologi. Ho peikar på at politikarar ikkje alltid ser dei langsiktige konsekvensane av politiske prioriteringar, til dømes når kommersiell utvikling og nye arbeidsplassar tvingar fram nedbygging av matjord dekar for dekar. Berre om lag tre prosent av landarealet vårt er dyrka mark, og summen av mange små lokale vedtak om nedbygging av matjord kan verta stor på nasjonalt nivå, seier ho.

Omsorg for folk og dyr

Også på heimebane dreiar det seg om natur og økologi. Tidlegare hadde familien hund, men dei siste åra har Kjersti konsentrert seg om to kjæledyr som ikkje gøyr, nemleg kompost og surdeig. Kompostering lærte ho i BIR-tida. Varmkompostbingen i hagen må fôrast og luftast, men ikkje så regelmessig som ein hund. Han må tilførast vatn, næring (matavfall) og karbon (treflis), slik at mikroorganismane får gode arbeidstilhøve. I kjøleskåpet har ho ståande ein surdeigsstartar som ho kallar Kjartan. Han må òg passast på og matast med vatn og mjøl. Mange faktorar skal klaffa for at surdeigen skal trivast slik at han syter for sunne, gode brød.

– Ein må handsama deigen med omsorg, dulla med han og kjenna på konsistensen. Nett som med komposten, og nett som med alt anna levande.

Eit liv i rørsle

Kjersti har heile livet vore fysisk aktiv. I barndomen var ho med i idrettslaget og skulemusikken i Ålvik. Bjølvefossen AS sytte for at bygda hadde gode fasilitetar, og fritidstilbodet til borna var variert og godt.

– Eg er utstyrt med ein kranglevoren og vindskeiv rygg som treng røra på seg. Han likar ikkje å sitja lenge stille framfor ein skjerm.

I mange år har Kjersti byrja dagen med yoga. Ho har alltid likt å dansa, og no for tida har ho mykje glede av danse- og gruppetreningstimar på Hardanger Trening i Norheimsund. Apparattrening tvingar ho seg disiplinert gjennom fordi ho veit at kroppen treng styrke. I tillegg driv ho med bading i fjorden og all slag friluftsliv heile året.

– Det er mykje som er kjekt å prøva seg på! Denne nye fasen i livet byr på stor valfridom, ikkje minst det å kunna utforska kreative sider som har lege på lur.

No kan Kjersti styra dagane sine sjølv, og ho saknar ikkje fastspikra timeplanar eller arbeidsgjevar. Heretter vil ho bruka tid på mangt som ho måtte forsøma då ho gjekk i arbeid. Samvær med familien kan òg få større plass no. Det tek berre ein og ein halv time med buss til Voss, der foreldra hennar bur, og endå litt kortare tid til born og barneborn i Bergen. Å koma seg til familiemedlemene i Oslo er òg overkomeleg. I tillegg er ho open for ny kunnskap og nye kjennskap og venskap – nett som geita.