Gjorde alvor av draumen

Eli Gauden er 31 år, bur i Skipadalen i Norheimsund og er forholdsvis fersk i morsrolla. Vesle Brynjolf kom til verda i april i vår.

– Det er rart og fint, og ikkje slik eg hadde sett føre meg. Men det går betre og betre.

Morsrolla har Gauden alltid drøymt om. Ho har ikkje visst kva anna ho vil i livet, men ho har alltid visst at ho ville verta mor. Sjølv trur ho det heng saman med at ho vaks opp i ein stor og fin familie med tre sysken og ei bestemor vegg i vegg.

– Det var veldig naturleg at eg òg skulle ha mange born. Kva det inneber, forstod eg vel ikkje heilt før eg stod i det, seier den nybaka mora.

Kor mykje av fridomen som faktisk forsvinn var litt overraskande, fortel ho med guten i armane. Guten som oppfylte draumen hennar.

Dei blå auga til lysluggen lyser opp mot henne. Blå og blond – akkurat som bestilt.

– Har lært mykje

Frå 1. juli 2020 vart assistert befruktning til einslege tillate i Noreg. Assistert befrukting er metodar for å befrukta ei eggcelle, anten utanfor kroppen eller ved inseminasjon. Gauden er éi av dei som har nytta seg av tilbodet om å verta gravid utan partnar.

Det var sommaren 2020 at tanken om å verta mor verkeleg mogna. Gauden var 28 år og singel, men ville så inderleg verta gravid. Ein dag høyrde ho på radioen at no var det lovleg i Noreg å bruka donor, også som einsleg. Då gjorde ho alvor av draumen, og byrja spara pengar.

I romjula gjekk den unge kvinna til legen og sa det som det var: Ho ville verta mor. Legen viste henne vidare.

– Var du kjend med prosessen før du starta?

– Nei, seier 31-åringen og ler.

– Eg hadde aldri høyrt ordet «IVF» eingong.

IVF står for «in vitro-fertilisering», og er den mest brukte metoden for assistert befruktning. Kort forklart betyr det at befruktninga skjer utanfor kroppen, i eit prøverøyr.

– Eg har lært mykje om kvinnekroppen. Alt ein burde ha lært om på skulen, for å seia det slik.

– Vert litt galen

Mor og far fekk vita om planane til dottera med det same. Ho trong å vita at det var greitt for dei òg, både med tanke på det økonomiske og busituasjonen. Huset i Skipadalen er nemleg todelt. I eine enden, der Gauden sjølv er oppvaksen, bur framleis mor og far hennar. Sjølv bur ho der bestemora hennar budde då ho levde.

– Korleis tok dei det?

– Dei var positive heilt frå starten, og glade for å verta besteforeldre att. Så det var kjekt!

I dag er det god hjelp i å ha ein positiv og hjelpsam familie rundt seg. Det lettar arbeidet og gjev grønsakbonden nokre «friminutt». Men i sommarferien var mor og son ein del aleine.

– Eg kjenner at eg lyt verta flinkare å be om hjelp. Det er vanskeleg, men det hadde vore deileg med nokre faste avtalar. Særleg dei dagane han korkje et eller søv. Då kan eg verta litt galen.

– Kvifor ville du ikkje venta og sjå om det dukka opp ein kar?

– Eg har alltid tenkt at eg ville vera ung når eg vart mor. Så er det naturleg for meg å tenkja at eg vil ha fleire. Skal ein ha tid til det, må ein byrja, seier Gauden.

Krevjande prosess

Prosessen bak den assisterte befruktninga har vore lang. Medan nokre vert gravide nærast på slump, jobbar andre hardt og over fleire år.

– Dei fleste som får assistert befruktning, har gjerne problem og forventar kanskje at det kan ta litt tid. Eg gjorde det fordi eg ikkje hadde partnar og trudde det ville gå fort. Men slikt veit ein jo ikkje, seier ho.

Åtte forsøk måtte til før det klaffa.

Det er ikkje mange forsøk som skal til før du ser føre deg eit liv utan barn, fortel Gauden. Det vart nokre lange år. Tanken på å gje opp melde seg, men ho gav seg ikkje.

– Eg prøvde å ikkje lata meg verta gripen av frykt, og klarte å tenkja at det skulle gå bra.

Dei fyrste forsøka vart gjorde på privatklinikk, og det kostar. Då pengepungen var tom, valde Gauden å gå til det offentlege, og vart vist til St. Olavs hospital i Trondheim. I det som vart nokre månaders ventetid, gjekk ho fast til ein naturterapeut for å balansera kroppen.

– Då eg var på plass i Trondheim og skulle byrja att, kjende eg at kroppen var mykje meir klar.

Glad nok?

Etter to mislukka forsøk i Trondheim hadde Gauden framleis tru om at det skulle gå. Under det tredje forsøket tenkte ho «Ja! Den sat!». Sjølv om det teknisk sett ikkje er noko ein kan kjenna. Den gode kjensla kom ikkje utan grunn.

– Korleis kjendest det då det endeleg klaffa?

– Eg forventa ein positiv test og vart på ein måte ikkje så overraska. Men eg synest at det har vore vanskeleg å kjenna glede gjennom heile svangerskapet. Eg gjekk liksom og venta på at eg skulle verta glad.

Sjølv trur Gauden det skuldast at ho hadde prøvd så lenge og at det hadde vore ein tung periode.

– Eg føler det kanskje litt no òg – at eg burde vera meir glad, liksom.

– Er du redd for å prøva igjen?

– Nei. For min del trur eg det handlar om at biokjemien i kroppen må vera på plass, så eg håpar og trur det går lettare neste gong, seier Gauden.

– Har du fått reaksjonar på valet ditt?

– Nokon har spurt litt indirekte korleis eg har blitt gravid ved å spørja om namnet er frå faren si side. Dei fleste spør ikkje. Og det er godt mogleg at nokon stussar over eller synest det er umoralsk å verta gravid på denne måten, men folk er stort sett svært positive.

Sysken på frys

Sidan ho har valt å vera aleinemor kjenner Gauden på eit slags press om å vera ekstra glad og lika morsrolla ekstra godt. Stundom skulle ho ynskja at ho vart gravid ved eit «uhell», for då hadde ho hatt lov til å klaga meir når det kjennest tungt, føler ho. Vidare skulle ho ynskja at ho hadde nokon å dela gleda med, både i svangerskapet og no som barnet er fødd.

– Særleg i svangerskapet kjende eg meg ganske aleine i gleda, sjølv om familien sjølvsagt var veldig spent og glad. Det var liksom noko som mangla.

– Så har eg kjent på at mitt val kan bidra til å «uviktiggjera» menn. Det ynskjer eg på ingen måte. Eg håpar at samstundes som me kvinner må få gjera våre val, så må menn kjenna på kor viktige dei er og kor mykje me kvinner trass alt treng dei.

– Er det aktuelt med fleire om du held fram med å vera aleine?

– Det vil nok eventuelt verta ganske tøft, men eg har samstundes lyst på «tette» born. Eg trur det vil løna seg etter kvart. Så svaret er vel ja.

To egg – befrukta med same donor – ligg nedfrosne i Trondheim. Gauden synest det er tryggjande å vita at ho potensielt har sysken til sonen på frys, sjølv om det høyrest heilt absurd ut, seier ho.

Detaljerte donorar

Ei rekkje etiske spørsmål dukkar opp når det er snakk om assistert befruktning og om donasjon av kjønnsceller. Utviklinga gjer at fleire kan få born, og på ulike måtar.

31-åringen synest det er fantastisk at det er mogleg å befrukta eit egg utanfor kroppen, men ynskjer at det stoppar der og at ein til dømes ikkje skal ha kunstige livmødrer utanfor kroppen.

Men skal alle ha rett til å bruka assistert befruktning? Og korleis bør ein balansera behovet for donoranonymitet med retten barnet har til å kjenna sin genetiske bakgrunn? Og, ikkje minst, når har «bestillingane» gått for langt? Temaet er komplekst.

Om ikkje draumemannen til Gauden er blond med blå auge, er i alle fall sæddonoren det. Dessutan er han passeleg høg i forhold til henne. Meir veit ho ikkje. På den private klinikken fekk ho meir informasjon om donorane. Det var nesten som sjekkeappen Tinder, fortel ho.

– Eg vart vist til ei nettside der det var bilete av donorane som barn. Det var litt fint. Eg fylgde berre intuisjonen. Så hadde donoren skrive eit brev eg kunne sjå, så eg fekk sjå handskrifta. I brevet stod det kvifor han ville gjera det, og ein kunne høyra stemma hans. Også sjukdomshistoria til donoren og foreldra hans var tilgjengeleg, og eg kunne lesa om interesser og fekk vita om han røykjer og så vidare.

– Det likte eg veldig godt. Då følte eg at eg fekk eit nærare forhold til donoren.

Når Brynjolf er 15 år gamal, har han rett til å få vita namnet på donoren. Det synest mora er fint å tenkja på.

– Eg håpar at eg får møtt donoren ein gong. Mest for å takka. Men det er opp til Brynjolf.